مقاله تعریفی بر جهانگردی
تعریفی بر جهانگردی (مدیریت جهانگردی)
جهانگردى واژه‌اى است فارسى به مفهوم 'جهان‌گردنده و آنکه در اقطار عالم بسیار سفر کند' . جهانگردى ظاهراً معادل سیاحت (عربی) و توریسم (فرانسه) است. 'سیاحت' در عربى به معناى زیاد سفر کردن است و سیاح یا معادل فارسى آن، جهانگرد، کسى است که زیاد سفر مى‌کند. اما در زبان رایج فارسی، از نظر کمّی، تفاوتى میان جهانگردى و مسافرت یا سفر وجود دارد. یعنى اغلب فارسى‌زبانان جهانگردى را مترادف با زیاد سفر کردن مى‌دانند، در حالى که واژه‌هاى 'سفر و مسافرت' به سفرهاى کوتاه‌مدت دور یا نزدیک نیز مربوط مى‌شود. هم‌اکنون، با وجود اینکه در زبان فارسى گفتارى و نوشتارى استفاده از واژه‌هاى 'جهانگردى و جهانگرد' به جاى سفر و مسافرت و مسافر مرسوم است، به کار بردن واژه‌هاى مزبور در گفتگوى میان مردم چندان نیست و بیشتر مردم ترجیح مى‌دهند واژه‌هاى مسافرت، سفر و مسافر را به کار برند.
هرچند واژه‌هاى سفر، مسافرت و مسافر ریشهٔ عربى دارند، اما نسبت به واژهٔ جهانگردى رایج‌تر هستند و بار معنائى بیشترى دارند. مفاهیم سفر عبارت هستند از:
'بقیهٔ سپیدى روز بعد از فرو شدن آفتاب و سپیدى صبح، صلح کردن میان دو قوم و میانجى‌گری' و 'بیرون شدن از شهر خود و به محلى دیگر رفتن؛ قطع مسافرت؛ راهى که بپیمایند از محلى به محل دور؛ توجه دل به سوى حق تعالی' .
شاید دلیل اینکه سفر به معناى سپیدى صبح آمده است این باشد که سپیدى به مفهوم روشنى و درخشانى است و در طى سفر است که بسیارى از ناشناخته‌هاى ذهن آدمى (تارکى‌ها، مجهولات) دربارهٔ نواحی، سرزمین‌ها، طبیعت، مردم و ... شناخته مى‌شود (روشنى‌ها، معلومات). وانگهی، سفر، نیکى‌ها و بدى‌هاى نهاد آدمى را روشن مى‌سازد.
در مقابل واژهٔ عربى تفرّج، در لغت‌نامهٔ دهخدا معانى زیر آمده است: گشایش یافتن و از تنگى و دشوارى بیرون آمدن و خوشحالی. همچنین به نظر استاد دهخدا این واژه به معناى زیر آمده است: 'در استعمال فارسی، مجازاً به معناى سیر و تماشا و خوشحالى و گشادگى خاطر تنگدلان، سیر و گردش نمودن جهت گشایش خاطر، تماشا کردن' . ولى امروزه این لفظ به گردش‌هاى کوتاه به منظور هواخورى اطلاق مى‌شود.
مدتى است که به کار بردن واژهٔ 'گردشگری' در گفته‌ها و نوشته‌ها متداول شده است، هر چند چنین واژه‌اى در فرهنگ‌هاى دهخدا، معین و ... نیامده است.
توریسم که واژه‌اى است فرانسوی، از ریشهٔ 'تور' گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به معانى زیر آمده است: حرکت دورانى (چرخش)، عمل پیمودن، طى کردن پیرامون، سیر کردن، گردش نمودن.
به نظر پیرلاوس، توریسم عمل مسافرت به منظور تفنن و لذت است و توریست کسى است که براى خشنودى خود و لذت بردن مسافرت مى‌کند.
.jpg)
سیر و سیاحت از دیدگاه قرآن و احادیث
هدف‌دار بودن خلقت جهان هستى و خلقت موجودات و انسان‌ها و نیز بیهوده و عبث خلق نشدن پدیده‌هاى هستى به‌ویژه انسان به نحوى صریح و گویا در قرآن کریم اشاره شده است. اََفَحَسِبْتُمْ اِنَّمٰا خَلَقْنٰاکُمْ عَبَثناً؛ آیا پنداشته‌اید که شما را بیهوده آفریده‌ایم، مسیر زندگى نوع بشر با توجه به هدف‌دار بودن خلقت و نیز با توجه به مبداء و معاد جهان، از طریق انبیاء الهى تبیین و هدایت و راهنمائى شده است. فلذا چون همهٔ پدیده‌هاى جهان و روابط بین آنها قانون‌مند و مبتنى بر اصول علمى و حساب شده است، نوعاً سیر و سیاحت و سفر نمودن انسان‌ها نیز هدف‌دار بوده و نقش سازنده و هدایت‌گر و تکامل‌بخش بودن آن در قرآن مجید به صراحت بیان شده است. در احادیث نیز همین مضمون به‌طور مشروح مطرح گردیده است. سیر و سفر در زمین خود سبب پندگرفتن و عبرت آموختن بشر و به تبع آن رشد یافتن انسان خواهد شد. در این مقاله با بیان مفاهیم قرآنى سیر و سیاحت و بررسى احادیث موجود، اثرات این دستورات الهی، اگر صحیح و اصولى به کار رود در انسان‌ها و در جامعه بیان خواهد شد.
انواع جهانگرد
جهانگرد:
به عمل فردى که به مسافرت مى‌رود و در آن مکان که خارج از محیط زندگى وى است براى مدتى کمتر از یک سال جهت تفریح، تجارت و دیگر هدف‌ها اقامت مى‌نماید، گفته مى‌شود.
(بازدیدکننده یک شبه): کسى که حداقل یک شب در یک اقامتگاه عمومى یا خصوصى در محل مورد بازدید، به سر برد.
گردشگر یک‌روزه:
(جهانگرد): گردشگرى که شب را در یک اقامتگاه عمومى یا خصوصى در محل مورد بازدید به سر نمى‌برد (مسافرت یک‌روزه).
انواع جهانگردى با توجه به انگیزه
براساس تعاریف سازمان جهانى جهانگردی، جهانگرد کسى است که به سرزمین یا کشورى غیر از محل اقامت دائمى خود مسافرت مى‌کند و دست‌کم یک شب و حداکثر یک سال در آنجا مى‌ماند و دلیل عمدهٔ مسافرت او تفریح، استراحت، دیدار بستگان، درمان، زیارت اماکن مقدس، بازدید از آثار تاریخى و مراکز هنرى و فرهنگی، شرکت در مسابقات ورزشى یا تماشاى آن، دیدن نمایشگاه‌هاى بازرگانى یا مراکز فعالیت‌هاى اقتصادى و شرکت در همایش‌ها و نشست‌ها است.
همایش‌ها
به برکت ارتباط و دوستى میان ملل و از سوى دیگر، بروز مشکلات گوناگون اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگى و ... در سطح ملى و بین‌المللى هر ساله نشست‌ها و گردهمائى‌هاى بسیارى در گوشه و کنار جهان، براى یافتن راه حل مسائل و بستن پیمان‌ها، برگزار مى‌شود و هزاران تَن از نمایندگان دولت‌ها و ... در این گردهمائى‌ها شرکت مى‌کنند.
اقتصادى و بازرگانى
به گواهى تاریخ، انسان از بَدو پیدایش، همواره در پى معاش و تأمین نیازهاى زندگی، مسکن و محل اقامت دائمى خود را ترک مى‌کرده و براى مبادلهٔ کالا و دست ساخته‌هاى خویش با سایر نیازمندى‌هاى زندگى راهى شهرها و کشورهاى دیگر مى‌شده است.
هر سال و هر ماه، در سراسر گیتی، در شهرها و کشورهاى گوناگون، نمایشگاه‌هائى براى معرفى کالاهاى تولید شده برگزار مى‌شود و گروه کثیرى از بازرگانان یا مردم عادى براى آشنائى با آخرین دستاوردهاى صنایع و کشاورزى و بازاریابى براى این کالاها به نمایشگاه‌ها مراجعه مى‌کنند. هم‌اکنون و به‌ویژه به‌سبب رونق روابط بازرگانى میان کشورهاى مختلف، برپائى نمایشگاه‌هاى محلی، منطقه‌ای، ملى و بین‌المللى بسیار رایج است و میلیون‌ها تَن از این نمایشگاه‌ها دیدن مى‌کنند.
ورزشى
هم‌زمان با پیشرفت‌هائى که در تمامى شئون زندگى انسان روى داده است، ورزش و امور مربوط به تقویت جسم - که تأثیر بسزائى در سلامت روح دارد، بسیار گسترش یافته است. پیدایش رشته‌هاى مختلف ورزشی، ذوق و شوق مردم به‌ویژه جوانان به ورزش و دیدن مسابقات ورزشى امروزه به‌صورت یکى از فعالیت‌هاى تفریحى - آموزشى - فرهنگى مردم جهان درآمده است. هم‌اکنون از ورزش و مسابقات ورزشى براى ایجاد مودت و دوستى میان ملت‌ها، گفتگوى تمدن‌ها و مبارزه با فساد استفاده مى‌شود. از این‌رو، هر ساله میلیون‌ها پیر و جوان براى شرکت در مسابقات ورزشى یا دیدن آنها راهى سرزمین‌ها و کشورهاى جهان مى‌شوند.
تاریخى و هنرى و فرهنگى
هر ساله تعداد بى‌شمارى از مشتاقان براى دیدار یادمان‌هاى تاریخی، جشنواره‌هاى هنرى و مراکز فرهنگى به سراسر جهان به‌ویژه به کشورها و سرزمین‌هاى تاریخى سفر مى‌کنند. این جهانگردان که معمولاً به سراسر جهان و به‌ویژه به کشورها و سرزمین‌هاى تاریخى سفر مى‌کنند. این جهانگردان که معمولاً منزلت فرهنگى و علمى ویژه‌اى دارند و تعداد کثیرى از جهانگردان را تشکیل مى‌دهند، گاه در گردهمائى‌هاى فرهنگى - تاریخى شرکت مى‌نمایند و از گنجینه‌ها، کتابخانه‌ها و دانشگاه‌ها بازدید مى‌کنند.
مذهبى
بدون تردید، یکى از مهم‌ترین و کهن‌ترین عوامل و انگیزه‌هاى مسافرت انسان باورهاى مذهبى و احساسات دینى بوده است. انسان از ابتداى تاریخ مکان‌هائى را مقدس مى‌دانسته است و به‌منظور تأمین نیازها و خواسته‌هاى روحی، روانى و مادى خود و از ترس بلایاى طبیعى و غیرطبیعى که زندگى او را تهدید مى‌کرده، به زیارت و دیدن آن مکان‌هاى مقدس مى‌رفته است. مثلاً کعبه بتخانهٔ اعراب پیش از اسلام بوده و با پیدایش اسلام زیارتگاه میلیون‌ها مسلمان شده است. بودائیان، سیک‌ها، مسیحیان و قوم یهود نیز براى زیارت مکان‌هاى مقدس خویش مسافرت مى‌کنند. جهانگردى با این انگیزه نیز رونق فراوان دارد. عبادت‌گاه‌هائى نظیر مساجد، آرامگاه پیشوایان مذهبی، کلیساها و ... هر ساله پذیراى میلیون‌ها معتقدان خود هستند.
درمانى و بهداشتى
از دیرباز انسان به خواص آب‌هاى معدنى براى شفاى بیمارى‌هاى پوستی، مفصلى و تأثیر آب و هوا در تسکین آلام روحى و روانى پى برده است. رومیان باستان براى استفاده از آب‌هاى معدنى به جزیرهٔ سیسل و لمباردى سفر مى‌کردند. هم‌اکنون تأسیسات بى‌شمار آب گرم معدنى در نواحى مختلف ایتالیا، فرانسه، آلمان و ... وجود دارد که پذیراى میلیون‌ها جهانگرد طالب آب‌درمانى است. بسیارى از بیماران نیز براى مداوا به مراکز مهم و معتبر پزشکى در کشورهاى پیشرفته یا مراکز و پایتخت کشورهائى که از امکانات بهداشتى و درمانى بهره‌مند هستند، مراجعه مى‌کنند. این نوع جهانگردى نیز اعتبار و رواج فراوانى دارد.
تفریح، استراحت و دیدار بستگان
محیط پُرهیاهو و آلوده و یکنواخت شهرهاى امروزی، موجب فرسایش روحى و جسمى انسان مى‌شود و بدیهى است که این امر در بازده کار او بسیار مؤثر است، بنابراین، گرایش به ایجاد تنوع در محیط زندگى و فرار از فضاى پُرتنش شهر کنونى از یک سو و عشق انسان به زیبائى‌هاى طبیعت او را به ترک محیط کار و زندگى دائمى خود وا مى‌دارد.
هر سال و هر ماه و هر روز میلیون‌ها انسان، فارغ از هرگونه تکلف، هنگام تعطیلات یا فراغت از کار، به‌سوى کرانه‌هاى زیباى دریاها، نواحى خوش آب و هواى روستاها و ... رهسپار مى‌شوند و در آغوش طبیعت، خستگى و فرسودگى جسمى و روحى خود را بهبود مى‌بخشند. شاید انگیزهٔ استراحت و تمدد اعصاب، تفریح دیدار آشنایان و بستگان مهم‌ترین عامل و انگیزهٔ جابه‌جائى و مسافرت انسان در جهان کنونى باشد.
جهانگردى از نظر نوع مسافرت
چگونگى شکل مسافرت از نظر انفرادی، خانوادگى یا جسمى وجه‌تمایز دیگرى میان مسافرت‌هاى داخلى یا خارجى است.
مسافرت‌هاى جمعى
معمولاً پاره‌اى از بنگاه‌هاى مسافرتی، ضمن فروش بلیط مسافرت 'تور' مسافرتى نیز برگزار مى‌کنند. این بنگاه‌ها با عرضه‌کنندگان خدمات جهانگردى در مقصد گفتگو مى‌کنند و با گرفتن تخفیف‌هاى کلی، ضمن اجارهٔ وسائلى چون هواپیما، کشتى و خودروهاى بزرگ جمعى براى سفر از مبداء به مقصد و بالعکس، خدمات مؤسسه‌هائى مانند مهمان‌سراها، غذاسراها، اماکن تفریحى و ... را در مقصد مى‌خرند و به مشتریان خود ارائه مى‌دهند.
تفاوت مهمى که میان مسافرت‌هاى فردى و جمعى وجود دارد این است که در مسافرت‌هاى جمعی، افراد هیچ‌گونه اختیارى از نظر برنامه‌ریزى مسافرت ندارند، بلکه مسئولان بنگاه‌ها براى مسافرت برنامه‌ریزى مى‌کنند و مقاصد مسافرت، نوع مهمان‌سرا، غذاسراها و اماکن دیدنى و تفریحى را تعیین مى‌نمایند. این نوع مسافرت براى کسانى که با مقصد آشنائى ندارند یا به خارج از کشور سفر مى‌کنند و کسانى که زبان نمى‌دانند نسب به مسافرت آزاد یا انفرادى برترى دارد، اما مسافران در مورد گزینش مقصد، مدت توقف در مقصد و ... آزادى عمل ندارند.
مسافرت‌هاى انفرادى و خانوادگى
در این‌گونه سفرها که فرد یا افراد یک خانواده یا چند نفر از آشنایان و بستگان براساس توافق مسافرت مى‌کنند، برنامهٔ مسافرت به میل و خواست همسفران تهیه مى‌شود و بنا به توافق خود آنها تغییر مى‌کند. چه بسا در این نوع مسافرت هدف‌هاى موردنظر و مقاصد مسافرت بارها تغییر کند. انتخاب نوع وسیلهٔ نقلیه، نوع اقامتگاه، پذیرائی، غذاخوری، مدت سفر و ... خواست مسافران بستگى دارد.
