آشنایی با نمایش عروسکی
نمایش عروسکی چیست | ?what is puppetry
نمایش عروسکی یا خیمه شب بازی|puppetry، نوعی تئاتر یا نمایش (performance) است که در آن از عروسک یا اشیا متحرکی استفاده می کنند که اغلب شبیه انسان یا حیوان بوده و توسط فردی که "عروسک گردان" نامیده می شود، به حرکت در می آیند. در این نمایش ، عروسک گردان ها از حرکت دست یا بازوی خود یا نخ هایی متصل به عروسک ها برای کنترل سر، بدن و گاهی دهان و چشم های عروسک ها استفاده می کنند. علاوه بر این، گاهی عروسک گردان به جای عروسک صحبت کرده و سپس، حرکت دهان عروسک را با صدا خود هماهنگ می کند. غالبا، از حرکات و بخش حرف زدن عروسک ها در داستان سرایی استفاده می شود.
خرید دوره آشنایی با نمایش عروسکی
تاریخچه نمایش عروسکی
نمایش عروسکی یا خیمه شب بازی ، اولین مرتبه در ایران اجرا شد اما در زمان ترک های عثمانی به ترکیه رفت ، در آنجا تکمیل شد و به "چشم سیاه" شهرت پیدا کرد. همچنین، برخی هم معتقدند که نمایش عروسکی یا خیمه شب بازی ،از کشورهای چین، ژاپن و نواحی جنوب شرقی آسیا به ایران آمده است. در کل، طبق تحقیقات انجام شده ، اولین نمایش های عروسکی برای مقاصد مذهبی استفاده شده است.
قبلا، شیوه اجرای نمایش عروسکی یا خیمه شب بازی این طور بود که ، نمایش در شب و در خیمه یا چادری که دو طرف آن دو چراغ روشن وجود داشت ، اجرا می شد. صحنه نمایش ،شامل صندوقی بود که یک طرفش به سمت تماشاچیان باز بود و سه طرف دیگر اتاقی را نشان میداد. عروسک گردان ها پشت صندوق مخفی می شدند و عروسک ها را با استفاده از نخ حرکت می دادند. در نمایش های خاص طبقات بالا، از خیمه ها و نمایش های مفصل استفاده می شد.
نمایش عروسکی چیست، انواع شیوه های نمایش عروسکی، عروسک گردان کیست وآموزش نمایش عروسکی جز سرفصل هایی هستند که در این مقاله به آنها می پردازیم.
انواع شیوه های نمایش عروسکی
شیوه های نمایش عروسکی با توجه نوع عروسک و نمایش، شیوه اجرا ، نوع گفتار، محیط اجرای نمایش و هدف از اجرای نمایش متفاوت بوده و به چند گروه تقسیم می شوند که در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم:
نمایش عروسکی سایه ای
نمایش عروسکی سایه ای، بر اساس ایجاد سایه بر روی دیوار یا پرده است و قدمتی چندین هزار ساله دارد. قابل ذکر است که مذهب نقش مهمی در نمایش های سایه ای بازی می کند. به نظر می رسد که عروسک های نمایش سایه ای، فرمی مانند روح دارند و از دنیای دیگری آمده اند و مفاهیم همان دنیا را بیان می کنند . علاوه بر این، سایه و نمایش عروسکی، پیوندی عمیقی با تفکرات دینی و عرفانی و شعر و افسانه دارد.
نمایش عروسکی ماسک و تن پوش
در نمایش عروسکی ماسک و تن پوش ، معمولا فردی لباس و تن پوش انسان را پوشیده و ماسک میزند. این نمایش، جز نمایش های صحنه ای است که در آن، موجودی انسانی ،روایتی را بازگو می کند. مهمترین مساله در این نمایش، تیپ سازی کردن(typecast) برای شخصیت ها است نه شخصیت پردازی. علاوه بر این، بررسی تاریخ آیینی و مذهبی نشان می دهد که ماسک، نشان دهنده درون انسان بوده و ارواح پلید نیز ماسک مخصوص به خود دارند.
نمایش عروسکی دستکشی
عروسک های دستکشی، نوعی عروسک هستند که با استفاده از انگشتا ن دست به حرکت در می آیند. نحوه حرکت دادن عروسک به این صورت است که، سر عروسک در انگشت سبابه قرار گرفته و انگشت شست و انگشتری به عنوان دست های عروسک مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از عوامل مهم در حرکت عروسک ، نحوه استفاده از حرکت انگشتان و ایجاد حرکات ظریف است. این نوع از نمایش، از مراسم مذهبی و آیینی اقوام و ملل گرفته شده و مخاطبان اصلی آن ، کودکان هستند .
نمایش عروسکی ماپت
عروسک ماپت یا فک زن، یک عروسک تلفیقی است که در اندازه ها و ابعاد مختلف ساخته شده و اصل آن به آمریکا بر می گردد. این عروسک ها ، فاقد تنه بوده و به منظور ایجاد جذابیت بیشتر ، از اسفنج ساخته می شوند تا بتوانند حرکت صورت را تقلید کنند. عروسک های ماپت، به طور خاص برای تلویزیون ساخته می شوند.
نمایش عروسکی نخی
نمایش عروسکی نخی یا ماریونت(string on puppet) ، نوعی نمایش عروسکی است که در آن ، عروسک ها از بالا و به وسیله نخ هایی نایلونی به حرکت در می آیند. این نمایش عروسکی در ایران، با عنوان "خیمه شب بازی شاه سلیم" شناخته شده و قدمت 1000 ساله دارد. عروسک های این نمایش، معمولا به واسطه نخ هایی که به سر، تنه و اجزای بدن شان بسته شده کنترل می شوند. قهرمان نمایش خیمه شب بازی ایرانی ، "مبارک" نام دارد.
نمایش عروسکی سیاه
نمایش عروسکی سیاه، به نوعی از نمایش" بن راکو"* الهام گرفته است. این نمایش، از زمینه سیاه در صحنه، پوشش سیاه لباس، چهره و دست های بازی دهندگان، نورهای ماوراء بنفش و عروسک های آغشته به رنگ های شب رنگ و شفاف در صحنه ی نمایش عروسکی استفاده می کند تا تماشاگر هیچ دیدی نسبت به بازی دهندگان عروسکی نداشته و نگاهش بر اشیاء متحرک و نورانی یا عروسک های رنگی متمرکز شود. یکی از ویژگی های منحصر به فرد این نمایش، ایجاد قدرت تخیل ، تصور حرکت در اشیا و باور پذیری شخصیت ها است.
نمایش عروسکی میله ای
در نمایش میله ای ، از صفحه نمایش سفید رنگ استفاده می شود تا تماشاگران از نمایش دهندگان جدا و متمایز باشند. علاوه بر این، عروسک های این نوع از نمایش، دو بعدی بوده و یک میله اصلی در سر دارند که با استفاده از آن، به سمت جلو، عقب یا اطراف حرکت داده می شوند. از جمله عللی که موجب شده تا این عروسک ها جز برترین روسک های نمایشی باشند، سرعت عمل زیاد، امکان حرکت اعضای و قابلیت افزایش ابعاد و اندازه تا حد عروسک های غول اسا است. استفاده از این عروسک ها بیشتر در اندونزی و چین مرسوم است.
شرکت در دوره آموزشی اشنایی با نمایش عروسکی که توسط مرکز آموزش مجازی پارس برگزار شده به همه دوستداران رشته هنر امکان میدهد تا با اصول نمایش عروسکی اشنا شده و برای اجرای انواع نمایش ها، تجربه کافی کسب کنند.
آموزش نمایش عروسکی
نمایش عروسکی، از قدیمی ترین هنرهای نمایشی در جهان و جز رشته های هنر است. نمایش عروسکی ، نوعی بیان هنری است که در آن ، عروسک ها با مخاطب ارتباط برقرار می کند. آموزش نمایش عروسکی به انواع تکنیک های نمایش عروسکی در زمینه های عروسک گردانی، کارگردانی، طراحی صحنه و نمایشنامه نویسی می پردازد. علاقمندان به رشته هنر و مخصوصا هنرهای نمایشی میتوانند با شرکت در دوره آموزشی اشنایی با نمایش عروسکی مرکز آموزش مجازی پارس، با نحوه آماده سازی و استفاده از این نوع از عروسک ها آشنا شده و هنر خود را به نمایش بگذارند. سر فصل های آمورشی این دوره عبارتند از:
فصل اول
- آشنایی با نمایش عروسکی
- تاريخچه نمايش عروسكي
- عروسك چيست؟
- اهمیت نمایش عروسکی در زندگی کودکان و نوجوانان
- جان عروسک‌ها
فصل دوم
- اصول نمایش عروسک
- شصت نکته از اصول و مبانی نمایش عروسکی
- شیوه های نمایش عروسکی
- بن راکو
- سایه ای
- نگاهی به نمایش عروسکی سایه ای
- فواید به کارگیری عروسکهای سایه ای
- ماسک و تن پوش
- دستکشی
- ماپت
- عروسک های تخت و ماروت*
- نخی
- سیاه
- میله ای
- کارگردانی نمایش عروسکی
- نمایشنامه چیست؟
- چگونه نمايشنامه بنويسيم؟
فصل سوم
- طراحی صحنه در نمایش عروسکی
- طراحی صحنه عروسكی در تئاتر
- اصول كلی طراحی صحنه عروسكی
- اصول طراحی صحنه در نمایش
- عناصر بصری
- انواع خط و تاثیرات روانی آنها
- نوعی هارمونی آواز،عروسک و موسیقی
فصل چهارم
- آشنایی با رشته تحصیلی نمایش
- گرايش ادبيات نمايشي
- گرايش كارگرداني
- گرايش بازيگري
- گرايش صحنه‌آرايی
- گرايش نمايش عروسكي
- دروس تخصصي گرايش نمايش عروسكي
- توانايي‌هاي لازم برای نمايش عروسكي
- توانایى ها و زمینه هاى شغلى و حرفه هاى مرتبط
فصل پنجم
- تاثیر بازی با عروسک در رشد شخصیت
- و خلاقیت کودک
- کودکان سعی می‌کنند خود را بفهمانند
- نقش‌بازی در رشد اجتماعی کودک
- بازی با عروسک، موثر در رشد شخصیت کودکان
- بازی و رشد خلاقیت‌ها
- کمک به درک تشخیص کودک
- تقویت اعتمادبه‌نفس
- بازی ابزاری برای تجربه پیدا کردن
- بازی و رشد ذهنی
- نقش‌درمانی بازی
- نقش عروسك درمانی در بهداشت روانی كودك
- تاثیرات مخرب عروسک باربی
فصل ششم
- آشنایی با خیمه شب بازی
- خیمه شب بازی
- آموزش ساخت عروسک خیمه شب بازی
- تاریخچه هنر نمایش عروسکی در آسیا
- تاریخچه تئاتر عروسکی در اروپا
- تئاتر عروسکی بریتانیا
- شکل، اندازه، لباس عروسک های خیمه شب بازی
- ابزارهای مورد نیاز برای خیمه شب بازی
عروسک گردان کیست | who is puppeteer
عروسک گردان فردی است که اشیا بی جانی که ممکن است به شکل انسان ، حیوان یا مخلوقات افسانه ای باشد را به گونه ای حرکت دهد که حس زنده بودن آن عروسک یا شی را تلقین کند. امکان دارد که عروسک گردان قابل مشاهده یا پنهان باشد. علاوه بر این، عروسک گردان میتواند عورسک را غیر مستقیم با استفاه از نخ یا سیم یا ستقیما با دست خود هدایت کرده و حرکت دهد. گاهی، دو یا چند عروسک گردان با هم همکاری می کنند تا یک عروسک واحد جان گرفته و به حرکت در بیاید.
نقش اصلی عروسک گردان این است که باید به گونه ای عروسک یا شی بی جان را حرکت دهد تا تماشاگران باور کند که این عروسک زنده است. در بحث عروسک گردانی، شخصیت خود عروسک گردان نیز حائز اهمیت است. هچنین، رابطه بین عروسک گردان و سازنده عروسک مانند بازیگر و نمایش نامه نویس است یعنی، سازنده عروسک، آن را فقط برای عروسک گردان طراحی کرده است.
