آشنایی با فرش ایرانی و جغرافیای آن

آشنايي با فرش ايراني و جغرافياي آن 
 

تاريخچه فرش 

انسان ها از زماني که خود را شناختند و به ضرورت تهيه ملزومات اوليه زندگي واقف شدند به فکر تهيه منسوجاتي افتادند که بتواند آن ها را در برابر سختي و سرماي زمين حفظ کند. اولين ابزارهاي مورد استفاده بشر به منظور دست يابي به اين مهم پشم و پوست حيوانات اهلي مانند گاو و گوسفند بود و در برخي موارد از پوست حيوانات وحشي شکار شده نيز استفاده مي کردند . 

در پي تحولات و پيشرفت هاي همه جانبه در کليه ابعاد زندگي انسان ها ، انسان دريافت که مي تواند با در هم نمودن و فشرده سازي الياف پشم اقدام به تهيه زيراندازهاي گرم ترو نرم تر نمايد . متعاقبا با پيشرفت هاي بعدي و فراگيري فنون مربوط به صنعت ريسندگي و بافندگي به فکر در هم کردن و به اصطلاح بافتن رشته نخ هاي افقي و عمودي با جنس هاي پشم و نخ نمود که محصول نهايي چيزي شبيه گليم امروزي بود و اين هنر سرآغاز ابداع اولين نسل فرش هاي گره دارد و پرزدار به شمار مي رود . 

خرید دوره آشنایی با فرش ایرانی و جغرافیای آن

تاريخچه دقيقي از زمان با فت اولين فرش گره دارد و پرزدار در دسترس نيست اما قديمي ترين فرش گره دار و پرزدار به سبک فرش هاي امروزي و شبيه به ذهنيت امروزي ما از فرش متعلق به 5000 سال قبل از ميلاد مسيح است . اين فرش به دليل اين که در در اعماق يخ هاي دره هاي پازيريک * يافت شده در دنيا با نام فرش پازيريک شناخته مي شود .اين فرش توسط باستان شناس به نام روسي سرگئي رودنکو کشف شد . 

از آن جا که طرح و نقش هاي بافته شده براين فرش تشابه بسيار زيادي با نقوش حجاري هاي انجام شده در کاخ تخت جمشيد دارد تا جايي که در لحظه کشف آن در سال 1947 ميلادي کاشف به صراحت اظهار نمود که اين دست بافته يادآور طرح هاي کاخ تخت جمشيد است آن را به ايران منسوب دانسته اند . 

به جز فرش پازيريک از قديمي ترين فرش هاي کشف شده مي توان به قطعات کشف شده در شهر قومس در نزديکي کحل دامغان امروزي و همچنيم قطعات کشف شده در شهر سوخته سيستان اشاره کرد . 

سرگئي رودنکو با ستان شناس مشهور روس و کاشف فرش پازيريک در مورد تاريخچه فرش ايراني نوشته در ساله اي قبل از ميلاد فرش هاي بسيار زيبايي در تمدن بابل ، تمدن پارس و تمدن ماد بافته شده است . کهن ترين نمونه يافت شده در اين منطقه در منطقه کاخ نينوا * کشف کرده اند که طرح و نقش گل و حاشيه آن تشابه بسيار زيادي به طرح هاي گلدوزي هاي آن زمان تمدن بابل دارد. 

يکي از بهترين نمونه هاي اين فرش ها متعلق به خورس آباد * است که امروزه با شرايط بسيار ويژه و خاص در موزه لوور پاريس نگهداري مي شود . نقش اين فرش شامل طرح هاي گل و گياه چهارپر و در حاشيه شامل تصاوير نيلوفرهاي آبي است . 

در مورد تاريخچه فرش ايراني همانطور که قبلا نيز اشاره شده با استناد به نوشته هاي رودنکو در کتابي که در رابطه با اکتشتفاتش در زمينه فرش نوشته  وصراحتا فرش پازيريک را  ايراني و قديمي ترين فرش دنيا معرفي کرده است مي توان ادعا کرد که که ايران اولين تمدني بوده که فرش را به صورت امروزي و با نقشه هاي ارزشمند بافته است . مي توان به جرات ادعا کرد که خاستگاه اين هنر ايران باستان است . 
 

طرح فرش های ايرانی      

فرش هاي دستباف ايراني بر اساس جغرافياي فرش و بافنده گان آن داراي تنوع زيادي در طرح و نقش هستند که در ادامه بهبرخي از معروف ترين هاي آن اشاره خواهيم کرد . 

طرح اسليمي : اين طرح شامل شاخه هاي دوراني در ميان طرح برگ است . اين شاخه ها برگرفته از طرح درختان در طبيعت هستند . طرح اسليمس خود داراي تنوع زيادي است . 

طرح افشان : از خصوصيات بارز اين طرح که آن را از ساير طرح ها متمايز ساخته است پراکندگي و عدم تسلسل (به هم پيوستگي نقوش ) است در اين طرح ميان نقوش گل و برگ فاصله افتاده است . 

طرح بته جقه : اين طرح که برگرفته از از شکل درختان سرو است و به صورت سروهاي سر خم کرده به کار مي رود در ايران به طرح بته جقه شهرت يافته و در هنر ايران جايگاه ويژه اي براي خود باز کرده است . اين طرح در بافت ترمه * نيز بسيار مورد توجه و استقبال قرار گرفته است . 

طرح درختي : اين طرح در مقايسه با ساير طرح ها شباهت بيشتري با طبيعت داشته ، حضور درخت ها و درختچه هاي کوچک  و بزرگ در اين طرح و همچنين طرح حيوانات بيانگر اين ادعا است . 

طرح شکارگاه : اين طرح يکي از معروفترين طرح فرش ايراني به شمار مي رود . در اغلب اين طرح ها حيوانات وحشي در حال شکار به تصوير کشيده شده اند . از انواع معروف اين طرح مي توان به شکارگاه درختي ، شکارگاه ترنج دار ، شکارگاه قابي ، شگار گاه لچک ترنج و شکارگاه سراسري اشاره کرد . 

طرح قابي : طرح قابي متشکل از قاب هاي چند ضلعي تشکيل شده است . قابي قراني ، قابي ستوني و قابي کرماني انواع مختلف طرح قابي هستند .

طرح ترکمن يا بخارا : فرش هاي ترکمن از نظر هندسي و شکستگي خطوط در رديف طرح هاي ايلياتي قرار مي گيرد . از خصوصيات اين طرح بافت بدون نقشه است . بافندگان اين طرح ها به صورت ذهني طرح ها را به اجرا در مي آورند . 

طرح ماهي در هم : اين طرح از طرح هاي ذهني بود اما به دليل زيبايي چشمگير اين طرح و با همت طراحان فرش به صورت منظم و مدون با حفظ ويژگي هاي قديم پياده سازي شد . اين نقشه به صورت بومي به يکي از شهرستان ها استان خراسان رضوي به نام بيرجند تعلق دارد اما در گذر زمان به سيار مناطق ايران راه پيدا کرد .

طرح گلفرنگ : اين طرح يک ترکيب حرفه اي  از طرحهاي اصيل ايرانيو گلهاي طبيعي و به خصوص گل سرخ است . دربافت  اين نوع قالي از رنگهاي تند و به خصوص از طيف رنگهاي سرخ استفاده مي شود. 

طرح محرابي : اين طرح که با الهام گرفتن از از محراب و تزئينات آن بوجود آمده نيز يکي از پرطرفدارترين طرح هاي فرش ايراني به شمار مي رود . 

طرح گلداني : در اين طرح اغلب شکل گلدان هايي با اندازه هاي مختلف به چشم مي خورد . در اين طرح تقارن اهميت زيادي نداشته . 

طرح محرمات : طرح اين فرش ها به صورت راه راه است و نقوش مورد نظر در اين رديف ها اجرا مي شوند .

آموزش آشنایی با فرش ایرانی و جغرافیای آن 
 

ايلی

اين طرحها از قديمي ترين و اصيل ترين طرحها در فرشبافي ايران بوده است ومخلوق ذهن قاليبافان بومي است. طبيعت و محيط زندگي آنها به ساده ترين شکلي در طرح اين فرشها منعکس شده است. از نقشه هاي منظم و مدون پيروي نمي شود و داراي زيبايي دلپسندي است. طراحان فرش اين طرح را از منطقه اي به منطقه ديگر منتقل کرده اند چنانکه از غربي ترين نقطه ايران به شرقي ترين منطقه راه يافته است. گروههاي فرعي اين طرحها اغلب منسوب به مناطقي است که طرح ابتدا در آنجا رواج پيدا کرده است و يا به نام اشخاصي است که داراي نفوذ محلي بوده اند و يا سفارش بافت آن را داده اند. نامهاي معروف و قديمي اين گروه عبارتند از هيبت لو (مربوط به فارس و آباده) ، قشقايي بته ، افشاري، خاتوني، اردبيل، مزلقان ، خمسه ، ساوه، تفرش، هريس، مهربان، گوراوان، زنجان و مشکين شهر، بختياري، کردي، يلمه، گبه(خودرنگ) ، سيستان، فردوس، سالارخاني، يعقوب خاني، سنگ چوبي، علي ميرزائي، جان بيگي، جانمازي،جوين، موسي آباد، بلوچستان، ويس، قرجه، سنه و دسته گل 

طرح هندسي :

در اين فرش ها کليه نقوش با استفاده از انواع اشکال هندسي به اجرا در مي آيند . 

طرح واگيره اي :

در اين نوع فرش ها يک طرح کوچک به صورت مرتب در سراسر فرش به صورت طولي و عرضي به اجرا در مي آيد .

طرح اقتباسي :

اين طرح ها با اقتباس از طرح هاي کشور هاي همسايه طراحي شده اند و به همين دليل بيشتر در مناطق مرزي کشور با فته مي شوند .

طرح تلفيقي :

اين طرح ها که از تلفيق طرح هاي مختلف بوجود آمده اند در صورت استفاده به جا و با رعايت اصول مي تواند منجر به خلق آثاري بديع و ارزشمند شده و در صورتي که بدون تبحر خاص اقدام به تلفيق اين طرح ها شود نتيجه راضايت بخشي به دنبال نخواهد داشت . 

طرح کاشان :

طرح فرش هاي کاشان به دو دسته تقسيم مي شوند لچك و ترنج با نگاره هاي اسليمي و گلهاي ختايي و نقش اصفهاني يا شاه عباسي که در اين ميان طرح لچک ترنج بسيار پر طرفدار است و باحفظ طرح و نقشه اصيل و تغييير رنگ در سال هاي اخير به يکي از پرطرفدارترين طرح هاي فرش دستباف تبديل شده است . 

اين طرح که در زمان ها بسيار دورتر بااستفاده از رنگ هاي گم و تند و اصيل  و با زمينه لاکي ( قرمز | زرشکي ) بافته مي شد امروزه با زمين هاي روشن و رنگ هاي روشن تر بافته و به بازار ارائه مي شود . 

بافت فرش ايرانی 

فرش هاي ايراني علاوه بر تنوع طرح و نقش از نظر نوع با فت که شامل تعداد و نحوه گره هاي مورد استفاده مي شود و همچنين از نظر مواد و متريال به کار رفته در آن به انواع مختلفي تقسم مي شوند ، که ارائه نتوضيحات بيشتر درباره آن در اين مقال نمي گنجد .

دوره های آموزشی آشنايی با فرش ايرانی و جغرافيای آن 

از آن جا که صنعت فرش يکي از صنايع اصيل ، فعال و بسيار پر تنوع در ايران به شمار مي رو د و بازار آن به يک بازار جهاني تبديل شده ورود به اين صنعت مي تواند آينه شغلي خوبي براي افراد در پي داشته باشد ، اما لازمه ورود به اين صنعت در اولين گام آشنايي با فرش ايراني و جغرافياي آن ، انواع طرح و نقشه ، انواع مواد و متريال مورد استفاده شاما انواخ نخ و انواع بافت و گره است . 

در همين راستا برخي از مراکز معتبر آموزشي اقدام به برگزاري دوره های آموزشی آشنايی با فرش ايرانی و جغرافياي آن کرده اند . علاقه مندان مي توانند با شرکت در اين دوره هاي آموزشي و کسب دانش مهارت ، توانايي و قابليت هاي مورد نياز ورود به اين حرفه را کسب نموده و براي ورود به بازار کار اين حرفه اقدام نمايند . 

يکي از مراکز معتبر آموزشي که اقدام به ارائه بسته هاي آموزشي آشنايي با فرش ايراني و جغرافياي آن کرده است مرکز آموزش مجازي پارس است . علاقه مندان با گذراندن دوره هاي اين مرکز علاوه بر کسب دانش ، مهارت و توانايي هاي مورد نظر موفق به کسب مدرک  آشنايي با فرش ايراني و جغرافياي آن نيز خواهند شد . 

مدرک آشنایی با فرش ایرانی و جغرافیای آن