مقاله جامعه شناسی اعتیاد

امروزه آموزش با شیوه های نوینی ارائه میشود و یکی از این شیوه ها آموزش مجازی میباشد که از جهات مختلفی همچون صرفه جویی در زمان و مکان به صرفه میباشد. نخستین گام در راستای آموزش مجازی را میتوان فرهنگ سازی ،ایجاد اعتماد و باور مردم نسبت به کیفیت بالای آموزش و مدرک آن عنوان کرد. این مرکز با بیش از ۱۰۰ مدرس و اعضای هیئت علمی دانشگاه قرارداد همکاری در جهت تدوین محتوا اعم از جزوات درسی ، امکانات مولتی مدیا و همچنین ضبط فیلم های آموزشی نموده است .
در حال حاضر مرکز پارس با اخذ مجوزهای لازم اقدام به آماده سازی بیش از 4۰۰ دوره ی آموزشی در شاخه های مختلف علمی نموده است. یکی از این دوره ها ، دوره آموزشی جامعه شناسی اعتیاد یک دوره آموزشی بسیار کاربردی و علمی زیر گروه شاخه روانشناسی در مرکز آموزش مجازی پارس می باشد.

مقدمه: ( جامعه شناسی اعتیاد )
انسان موجودی باالطبع اجتماعی است. این مسأله ای است که جامعه شناسان کلاسیک و معاصر نه تنها بدان معتقدند بلکه یکی از پارادایمهای (بینش غالب) تفکر غالب آنها ست. از این رو انسانها برای منتظم کردن شیوۀ زندگی خود در جمع از زمانهای بسیار دور به فکر تدوین قوانین (هر چند ابتدایی و ناقص ) بودند. بدیهی است این امر در دنیای معاصر به حدی پیشرفته وتخصصی شده است که در هر جامعه برای تمام ابعاد زندگی اجتماعی انسان قوانینی تدوین شده است. اما چنین نیست که همۀ انسانها بدون استثناء به توافق جمعی گردن نهند و در این میان افرادی پیدا می شوند که به دلایل مختلف (چون نپذیرفتن قوانین به لحاظ عقلی و یا سرپیچی از قوانین به خاطر منافع فردی و خودخواهی) از قوانین سرپیچی کرده و به قول دورکیم روحیه جمعی را جریحه دار می سازند. در جامعه شناسی به نافرمانی از قوانین و مقررات انحراف گفته می شود .

در سالهای اخیر بنا به دلایل متعدد از قبیل فقر، تبعیض ، فقر فرهنگی، وجود شرایط و زمینه های انحراف در جامعه، نابسامانی های خانوادگی ، کاهش معتقدات مذهبی ، بیکاری و...... تعداد افراد منحرف به ویژ اعتیاد به مواد مخدر در کشور نسبت به کل جمعیت نسبت به گذشته افزایش یافته است.
اگر پدیدة اجتماعی «جرایم مواد مخدری» را به پدیدة فردی و یا توطئه خارجی تقلیل ندهیم، می‌توان از منظر جامعه‌شناختی برای موضوع مواد مخدر در جامعه ما نگرشی نافذ ارائه کرد. رویکرد اساسی برای مسئله مواد مخدر با ملاحظات ساختاری ـ کارکردی، در انواع پرسشهایی که از چنین دیدگاهی مطرح شده است، دیده می‌شود: چگونه فرهنگ مواد مخدر با کل ساختار اجتماعی به‌عنوان عنصری از نظامی وسیع‌تر وفق می یابد؟ چه نوع ساختار اجتماعی با فرهنگ مواد مخدر، به‌عنوان عنصری درونی ترکیب می‌شود؟ جرایم مواد مخدری بر بقیه سیستم چه تأثیری می‌گذارد؟ از این رو، طبق این دیدگاه می‌توان گفت که جرایم مواد مخدری و فرهنگ آن، تشکیل الگوی بزرگتری را می‌دهد که هیچ نهادی به تنهایی مسئول آن نیست و اگر نگاه ما به مسئلة جرایم مواد مخدری صرفاً مقابله‌ای باشد، هیچ موفقیتی در این عرصه حاصل نخواهد شد. با این زمینة نظری، فرضیه‌های استنتاج شده در قالب الگوی تحلیلی ارائه و سپس کوشش به‌عمل آمده است تا با استفاده از داده‌های ثانویه، الگوی تحلیلی تحقیق مورد آزمون تجربی قرار گیرد. برای تحلیل و تفسیر داده‌های ثانویه از ضرایب مسیر به‌عنوان شاخص اصلی استفاده شده است.
با توجه به تعریف ها و معیارهای بالا جرم و بزه وعدم پایبندی به هنجارها و ارزشهای جامعه در طول زندگی طولانی بشر مسأله ایی بوده که نه تنها دولتمردان را نگران ساخته و به چارجویی وادار کرده است، بلکه فکر و قلمرو اکثر اندیشمندان اجتماعی را به خود مشغول داشته و به بخش عظیمی از نوشته های آنها را به خود اختصاص داده است. افزایش روز افزون اعتیاد به مواد مخدر نسبت به جمعیت کشور ، خسارات کلانی که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و.....بر جامعه وارد می شود، در معرض خطر قرار گرفتن نهاد خانواده و نگرانی شدید خانوادها از اعتیاد یکی از اعضای خانواده ، و اینکه نسل حاضر بیش از هر نسل دیگری مشکلات و پیامدهای اعتیاد را لمس نموده است. برای شناخت زمینه آسیب های اجتماعی از منظر جامعه شناسی و همچنین آسیب شناسی اجتماعی باید مواردی را که بر اساس مطالعه تحقیق ها و بررسی های پیشین مهم تشخیص داده شده اند مورد تحقیق و بررسی و توجه بیشتر قرار گیرد مواردی مانند مطالعه نظام فعلی خانواده و خطرات پیرامونی آنها از نظر عاطفی و اخلاقی و اجتماعی و.....، مطالعه و شناخت مناطق و گروههای آسیب پذیر ، مطالعه عوامل رشد متقابل ، فرایند شکل گیری و تحول شخصیت و هویت انسان ، تعارض های فرهنگی در مهاجرتها ، نقش ساختارهای اجتماعی و اقتصادی در ثبات و دوام خانواده ، پیامد غیبت ارادی و غیر ارادی سرپرست خانواده و غیره....نیازمند یک مطالعۀ ساختاری می باشد.

جامعه شناسی اعتیاد
مواد مخدر تاثیر عمیقی بر تمامی افراد و جوامع سراسر جهان دارد . در بعد فردی سلامت، زندگی و امنیت افراد را با خطر روبرو کرده است . در بعد ملی رابطه مواد مخدر با جرایم باعث بروز مناقشات، معضلات اجتماعی، تضعیف دولتها و عقب ماندگی کشورها شده است . مواد مخدر به عنوان یک بلای خانمانسوز مطرح است . بحران مواد مخدر در جهان کنونی در کنار بحرانهای دیگر مانند قاچاق اسلحه و انسان، بیماری ایدز و ... از جمله مهمترین دغده های بشریت است . با توجه به جهانی بودن معضل مواد مخدرتاکنون موضوع، کتب، رساله های تحقیقی و نشریات متعددی به زبانهای مختلف نگاشته شده است . گستردگی هجوم انواع مواد مخدر صنعتی و سنتی بوسیله قاچاقچیان بین المللی با اهداف سوداگری مرگ و مضمحل كننده نسل جوان بویژه كشورهای مسلمان در سالهای اخیر شاهد فراوانی تولید این گونه مواد و قاچاق بی رویه آن به داخل كشور می باشیم لذا در كنار مبارزه قاطع با قاچاقچیان و توزیع كنندگان مواد مخدر جهت ایمن سازی جامعه و ارتقای آگاهی از مضرات و شناخت انواع مواد مخدر نسبت به برگزاری جلسات و دوره های آموزش عمومی آشنایی با انواع مواد مخدر و مضرات آن و پیشگیری از اعتیاد و قاچاق مواد مخدر اقدام و در این راستا با جمع آوری مطالب مورد نیاز این جزوه آموزشی را تدوین كه انشاء اله با بهره گیری از آن بتوانیم قدمی را در راه سلامت جامعه برداریم .
ایران به سبب همجواری و داشتن طولانی‌ترین مرز مشترک با دو کشور تولیدکنندة مواد مخدر (یعنی افغانستان و پاکستان)، پیوسته در معرض تهدید سوء مصرف مواد مخدر بوده است، به‌طوری که از ابتدای پیروزی انقلال اسلامی تاکنون بیش از 3 میلیون نفر در ارتباط با جرایم مواد مخدر دستگیر شده‌اند، که دستگیری حدود 7/2 میلیون نفر از آنها طی 15 سال اخیر (82 ـ 1368) بوده است. 65 درصد از این تعداد دستگیریها را معتادان و 34 درصد آنها را افراد قاچاقچی تشکیل می‌دهند. براساس آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر، مجموع کشفیات مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (82 ـ 1358) تقریباً معادل 4660 تن است و اگر این میزان مواد مکشوفه را حداکثر 20 درصد مواد مخدر ورودی به داخل کشور تصور نماییم، می‌توان گفت که حدود 23300 تن مواد مخدر در طی 25 سال گذشته به منظور مصرف داخلی و ترانزیت به کشورهای اروپایی ـ امریکا وارد کشور شده است. مجموع تولید تریاک در افغانستان بین سالهای 2004ـ 1986 (82 ـ 1365 هجری شمسی) برابر 44255 تن است که در برابر میزان کشفیات 25 ساله کشور، تقریباً معادل 11 درصد تولید تریاک در افغانستان طی مدت مذکور می‌باشد.
صرف نظر از ماهیت جامعه و سطح توسعة آن می‌توان گفت که سوء مصرف مواد، به‌عنوان یک مسئله اجتماعی هنگامی مطرح شد که پدیده‌های اجتماعی نظیر شهرنشینی و صنعتی شدن به‌وقوع پیوست. ملزومات ناشی از صنعتی شدن موجب تنشهایی در سطوح شخصی و اجتماعی گردید. گمنامی شهری نه تنها از نقش نظارتی خانواده کاست، بلکه موجب کاهش نقش نظارتی مذهب نیز شد. این گمنامی با از خودبیگانگی انسان مضاعف گردید. تمنیّات سیری‌ناپذیر انسان باعث تنشها و محرومیتهای بیشتر انسان شد و این خود موجب گردید که در مرحلة اول، وی آرامش خود را در پناه بردن به مواد مخدر جستجو کند و نهایتاً هنگامی که مشکلات تحمل‌ناپذیر می‌شدند به اعتیاد روی آورد. مسئله تخلفات مرتبط با مواد مخدر یکی از پیچیده‌ترین چالشهایی است که در حال حاضر جامعة ایران با آن مواجه است. افزایش تخلفات مواد مخدر در ایران باعث این آگاهی فزاینده شده است که ایران با یک مسئله اجتماعی عمده مواجه می‌باشد. تخمینهای مبتنی بر گزارشهای سازمان ملل نشان می‌دهد که 2ـ5/1 درصد (حدود 3/1 میلیون نفر) از جمعیت ایران مشکل جدی با سوء مصرف مواد مخدر دارند. در ایران حدود 80 هزار زندانی مرتبط با مواد مخدر وجود دارد؛ یعنی بیش از نیمی از جمعیت زندانیان. با توجه به بررسیهای انجام شده می‌توان گفت که تاکنون تحقیق جامعه‌شناسانه‌ای که تمامی استانهای ایران را به‌طور تطبیقی و در طی یک دورة سیزده ساله (1380ـ 1368) به لحاظ میزان اعتیاد به مواد مخدر مطالعه کرده باشد، صورت نگرفته است.

تاریخچه مواد مخدر  ( جامعه شناسی اعتیاد )
دوره باستان
1/1- آشنایی بشر با تریاک به بیش از 7 هزار سال پیش می رسد
2/1 – وجود گل خشخاش بر روی لوحه های گلی و کتیبه های سنگی سومریان و آشوریان
3/1 – تجویز تریاک توسط بقراط و جالینوس برای درمان بیماریهای جسمی
آشنایی ایرانیان با تریاک
1/2 - تجویز تریاک توسط بوعلی سینا و رازی برای درمان و تسکین دردها
2/2 - وارد شدن تریاک توسط سربازان
دوران صفویه
1/3 - رواج تریاک در بین شاهان و درباریان
2/3 - شیوع مصرف مواد مخدر به روشهای مختلف توسط انگلیسیها
3/3 - همه گیر شدن مصرف مواد مخدر در بین آحاد مردم
دوران قاجاریه
1/4 - گسترش مصرف مواد مخدر در بین درباریان
2/4 – گسترش سطح زیر کشت خشخاش
3/4 - شیوع قحطی در 18 استان کشور به دلیل کشت بیش از حد تریاک
4/4- تصویب نخستین قانون تریاک در سال 1329 هجری قمری
دوران پهلوی
1/5- دایر کردن مراکز مصرف مواد مخدر به اسم شفا خانه در سال 1310
2/5- گسترش مصرف مواد مخدر بین 5/1 میلیون نفر از 20 میلیون نفر جمعیت ایران
3/5- کشت خشخاش در 36 هزار هکتار از اراضی کشور
4/5- شیوع مصرف هرویین از سال 1344 و گسترش آن در بین مردم
5/5- شیوع مصرف علنی با توزیع کوپن
6/5- رهبری شبکه های عمده قاچاق توسط دربار پهلوی به استناد شواهد و مدارک سازمان ملل
7/5- تاسیس لابراتوارهای تولید هرویین در داخل کشور و حتی ترانزیت آن به اروپا

تعریف اعتیاد :  ( جامعه شناسی اعتیاد )
عادت کردن و خو گرفتن به هر نوع ماده اعتیاد آور را اعتیاد می گویند
تعریف معتاد :
به شخصی که وابستگی جسمی و روحی به هر نوع مواد اعتیاد آور داشته باشد معتاد می گویند .
تعریف مواد اعتیاد آور :
به هر نوع موادی که مصرف آن ایجاد وابستگی روانی و جسمی در انسان نماید مواد اعتیاد آور میگو یند
تعریف مواد مخدر :
به هر نوع موادی که باعث سستی و کرختگی و خواب آلودگی در انسان شود مواد مخدر می گویند .
- تئوری ناكامی – پرخاشگری
تئوری ناكامی - پرخاشگری مبتنی بر مجموعه ای از دیدگاه های نظری است كه پرخاشگری را به طور عمده ملهم از یك سائق بیرونی برای آسیب وارد كردن به دیگران در نظر می گیرد، این رهیافت در چند تئوری مختلف منعكس شده است، كه جملگی بر این باورند شرایط بیرونی مانند ناكامی ، فقدان وجهه و احساس اجحاف، سائقی نیرومند برای ایجاد رفتار آسیب زا محسوب می شوند. پذیرفته شده ترین تئوری در این مجموعه تئوری موسوم به ناكامی - پرخاشگری است. در این تئوری پرخاشگری بر آیند فرایندی در نظر گرفته می شود كه در خلال آن افراد از دستیابی به هدف یا اهداف خویش باز می مانند و احساس ناكامی در آن ها شكل می گیرد. ناكامی حاصل از چنین فرایندی در نهایت سبب بروز حركات و رفتار های پرخاشجویانه و خشونت آمیز بین افراد می گردد. مهمترین هدف یا اهدافی كه به عنوان محور آسیب مورد توجه قرار می گیرند منبع یا منابع ناكامی هستند(محسنی تبریزی،137:1381).
تئوری ناكامی - پرخاشگری از یك سو، ناكامی را موجد انگیزه ها ی پرخاشجویانه و پرخاشگرایانه می داند ، و از دیگر سو ریشۀ هر گونه پرخاشگری را در عوامل پیشین موجد ناكامی جستجو می كند در آغاز ، نظریه پردازان این تئوری عنوان می كردند كه ناكامی همواره به نوعی پرخاشگری منجر می گردد، و پرخاشگری نیز به نوبۀ خود نتیجه و حاصل نوعی ناكامی است . در تعریف ناكامی عنوان شده كه ناكامی احساسی است كه در نتیجۀ ایجاد مانع بر سر راه رسیدن به هدفی كه فرد آن را مطلوب می شمارد پدید می آید(همان : 138 )
اساس این نظریه ، كه در سال (1937 ) دلارد ، دوب ، میلر ، ماورر و سی یرز ارائه داده اند ، بسیار ساده است : هر ناكامی موجب پرخاش می شود و هر پرخاش از یك ناكامی نشأت می گیرد.

ثبت نام دوره آموزشی جامعه شناسی اعتیاد