مقاله پرورش قارچ
مقدمه:
امروزه پرورش قارچ‌های خوراکی با کسب اهمیت به سزا در دنیا، از پیشرفت‌های قابل توجه و چشمگیری برخوردار است. با این که قارچ از بقایای مواد زاید گیاهی و صنعتی (کمپوست) تغذیه می‌کند، اما سرشار از پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین و انواع اسید های آمینه ضروری است. مصرف قارچ خوراکی باعث افزایش مصونیت بدن در برابر بیماری ها می شود و همچنین به علت تولید کالری اندک مصرف آن به افراد چاق توصیه می شود. قارچ ها غذای سالم و مناسبی برای تمام سنین هستند.مرکز توسعه آموزش مازی پارس مقاله حاضر را در اختیار کاربران گرامی قرار میدهد تا با اهمیت و مراحل پرورش قارچ اشنایی بیشتری پیدا کنند.
ارزش غذایی قارچ صدفی
1- حجم یک کیلوگرم قارچ تقریباً دو برابر یک کیلوگرم گوشت است.
2- بهای یک کیلوگرم گوشت، نزدیک به دو برابر یک کیلوگرم قارچ است.
3- قارچ، چربی، استخوان و رگ ندارد.
4- قارچ نیاز به پاک کردن ندارد و تقریباً تمامی بخش های آن قابل مصرف است.
5- تنوع غذایی قارچ تقریباً برابر گوشت قرمز است.
6- قارچ در پیشگیری از بعضی بیماری ها مؤثر است.
7- مواد معدنی، اسیدهای آمینه و ویتامین ها در قارچ به فراوانی یافت می شوند.
8- پروتئین قارچ تقریباً از همه ی سبزی ها بیشتر و از پروتئین گوشت کمتر است. ضریب گوارشی این پروتئین نیز نسبتاً زیاد است.
با نگرش بر تمامی موارد بالا، چنین برداشت می شود که در مجموع، استفاده از قارچ در رژیم غذایی می تواند نسبت به مصرف گوشت قرمز، با صرفه تر باشد؛ زیرا هم از لحاظ اقتصادی به سود ما خواهد بود و هم برخی خطرات و پیامدهای ناشی از مصرف گوشت قرمز را نخواهد داشت
کمپوست:
کمپوست عبارت اس از بقایای گیاهی و حیوانی زباله های شهری یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند . بطوریکه مواد سمی آن از بین رفته مواد پودر شده و شکل اولیه خود را از دست داده باشند .از این بستر الی برای پرورش قارچ خوراکی استفاده میشود
کمپوست سازی برای پرورش قارچ خوراکی 3 هدف اساسی را تعقیب می‌کند:
• تبدیل کود اسبی و کاه و کلش به موادی که بیشتر برای رشد قارچ خوراکی دکمه ای مناسب باشد نه برای سایر میکروارگانیسم هایی که در محیط وجود دارند.
• ایجاد محیط مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها که به رشد قارچ خوراکی کمک می‌نمایند
• حرارت بالایی که در نتیجه تخمیر درون کمپوست ایجاد میشود باعث از بین رفتن اغلب پاتوژن ها و آفات مضر می‌گردد.
برای پرورش قارچ دکمه ای از دو نوع کمپوست استفاده میشود:
الف- کمپوست طبیعی: به کمپوستی که مخلوطی از کاه و کود اسبی تهیه شود اصطلاحاً کمپوست طبیعی می‌گویند. به عنوان مثال کود اسبی به مقدار 1 تُن، سبوس گندم 350 گرم، اوره 3 کیلوگرم، سولفات کلسیم هیدراته به مقدار 30 تا 40 کیلوگرم.
ب- کمپوست مصنوعی: به کمپوستی که مواد پایه آن را کاه و کلش تشکیل میدهد کمپوست مصنوعی گفته میشود.
روش‌های آماده سازی بستر
الف- آماده سازی بستر در سطح زمین: در این روش احتیاج به فضای زیادی می‌باشد. از اشکالات دیگر این روش، خشک شدن سطح بستر می‌باشد که برای جلوگیری از آن باید سطح بستر با پلاستیک پوشیده شود تا رطوبت نسبی لازم در هوای اطراف آن تأمین گردد.
ب- روش قفسه ای: در این روش سالن‌های پرورش قارچ را با قفسه های متعدد طبقه بندی می‌کنند. چهارچوب قفسه‌ها معمولاً از چوب یا استیل ساخته شده و صفحات آن‌ها چوبی یا توری می‌باشد. حدّ فاصل هر یک از قفسه‌ها حداقل نیم متر است(50 سانتیمتر) و پایین‌ترین طبقه هر قفسه حداقل باید 20 سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشد.
ج- روش جعبه ای: در این روش از جعبه های ارزان قیمت استفاده میشود که این جعبه‌ها را می‌توان از مغازه‌ها تهیه کرد یا با چوب ساخت. در این روش جعبه‌ها را با کمپوست پُر می‌نمایند و پس از بذرپاشی داخل اتاقی روی هم می‌پوشانند و جعبه‌ها را به اتاق رشد منتقل می‌نمایند.
جعبه های مصرفی نباید زیاد بزرگ باشند، جعبه‌هایی به ابعاد 15×50×100 سانتیمتر بسیار مناسب می‌باشد. جعبه‌ها باید از چوب محکم درست شده باشند و به منظور تهویه بهتر کمپوست و خروج آب اضافی باید در کف جعبه‌ها در محل اتصال تخته‌ها شکافی به عرض 1 تا 5/1 تعبیه شود
د- روش کیسه ای: روش رایجی است. با توجه به گران بودن جعبه‌ها و هزینه زیاد جایگزینی جعبه های سالم به جای جعبه های شکسته می‌توان از کیسه های پلاستیکی به عمق 45 سانتیمتر استفاده کرد.کیسه‌ها معمولاً ظرفیت‌های متفاوتی دارند، در حدود 25 کیلوگرم ظرفیت آن‌ها می‌باشد. کیسه‌ها را معمولاً به صورت قفسه‌ای یا در کف اتاق پهلوی هم قرار می‌دهند.
اصول کاشت اسپان قارچ در بستر
بذرکاری در بستر عبارت از افزودن میسلیوم قارچ به بستر آماده شده می‌باشد. برای بدست آوردن نتیجه مطلوب باید به نکات ذیل توجه کرد:
1. بذر قارچ باید به وسیله آزمایشگاه‌های مطمئن تهیه شود.
2. بذر قارچ باید از سویه‌های مناسب انتخاب و تهیه شده باشد.
3. بذر مورد نظر باید تازه بوده و دانه‌های غلات کاملاً با میسلیوم قارچ پوشیده شده باشد.
4. بذر مورد نظر باید عاری از هرگونه آلودگی قارچی و باکتریایی باشد.
خاک پوششی بستر سالن‌های پرورش قارچ
به تدریج با رشد اسپان قارچ در کمپوست شبکه میسلیومی سفید رنگی در سطح بستر تشکیل میشود که به تدریج به صورت یک پوشش یکنواخت سفید در سطح بستر مشاهده می‌گردد. در این هنگام باید سطح بستر با خاک پوششی مناسب پوشانده شود که به این عمل لایه کِشی(casing soil )گفته میشود. بعد از 14 تا 15 روز كه بهترین حالت زمانی است كه 75درصد سطح بستر توسط میسلیوم پوشانده شده باشد.
اصول مراقبت از بسترها پس از خاک دهی
پس از خاک دهی باید شرایط لازم برای رشد و نفوذ میسلیوم قارچ در خاک پوششی فراهم شود که این شرایط عبارتند از :
1. تنظیم درجه حرارت در بستر در حدود 23 تا 25 درجه سانتی‌گراد
2. تأمین رطوبت نسبی درون سالن در حد اشباح ›100درصد‹
3. تهویه مناسب
میزان تهویه: تهویه سالن كشت قارچ یكی از مهم‌ترین عواملی است كه كیفیت و میزان محصول قارچ را تضمین می‌کند. میزان تهویه سالن 3-1 بار كل هوای سالن در هر ساعت است كه بسته به میزان باردهی سالن قارچ مشخص می‌گردد
در فصول سرد دقت شود تهویه در میان روز و به تعداد دفعات كمتری انجام شود تا دمای سالن قارچ افت زیادی پیدا نكند.
افزایش دما باعث بلند شدن بیش از اندازه ساقه های قارچ میشود و همچنین به دلیل بالا بودن شدت تنفس قارچ، Co2 بیشتری در محیط تولید و انباشته میشود.
اصول برداشت محصول
برداشت زمانی صورت می‌گیرد که کلاهک قارچ در حد مطلوب رشد کرده ولی باز نشده باشد. (تیغه‌ها مشخص نباشند در این زمان معمولاً سطح کلاهک پهن شده و قطر آن به 5/2 تا 8 سانتیمتر می‌رسد.) در دمای 18 درجه سانتی‌گراد اندام باردهی قارچ طی 8 تا 10 روز به حداکثر رشد از نظر وزن و اندازه رسیده و آماده برداشت میشود و تولید و رشد اندام باردهی قارچ در مدت زمان 6 تا 8 هفته (42 تا 48 روز) طول می‌کشد. طی این مدت به تدریج اندام باردهی رشد کرده و طی چین‌ها متعدد باید برداشت شود، فاصله هر چین از چین قبل حدود 7 تا 10 روز است. در حد فاصل بین دو چین نیز معمولاً چند کلاهک بالغ ممکن است به وجود آید که می‌توان آن را برداشت کرد و پس از هر چین باید بستر آبیاری و طی مدت زمان رشد رطوبت خاک پوششی در حد اشباح نگه داشته شود.
بسته بندی قارچ
قارچ محصول فوق‌العاده ظریف و حساسی است و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست میدهد. لذا برداشت، جابه‌جایی و نگهداری محصول باید با کمال دقت و مراقبت اجرا شود. وارد شدن هر گونه فشار و ضربه به قارچ باعث قهوه ای شدن کلاهک شده و بازارپسندی آن را به شدت کاهش میدهد. به منظور حفظ کیفیت محصول، رعایت نکات ذیل در هنگام برداشت و پس از آن توصیه میشود:
1. در هنگام چیدن قارچ باید توجه داشت که به کلاهک فشار بیش از حد وارد نشده و از تماس بیش از حد دست با آن خودداری شود.
2. بهتر است قارچ‌ها در هنگام برداشت مستقیماً در ظروف بسته بندی قرار گیرد و از تجمع محصول به صورت توده خودداری شود. زیرا این عمل باعث وارد شدن فشار به لایه های زیرین محصول و صدمه دیدن یا قهوه ای شدن آن‌ها خواهد شد
قبل از برداشت محصول، از آبیاری بستر خودداری شود. زیرا این عمل باعث پخش ذرات خاک بستر روی کلاهک قارچ و کثیف شدن آن‌ها میشود.
