مقاله پرورش ماهی قزل آلا

مقاله ای که در زیر مطالعه میکنید با عنوان پرورش ماهی قزل آلا از مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری و ارائه شده است.

پرورش ماهی قزل آلا
پرورش ماهی به صورت مصنوعی در كشور چین آغاز شد و سابقه پرورش در این كشور به بیش از 3 هزار سال قبل در منطقه (ین دیناستی) مربوط می شود(1137 تا1400 سال قبل از میلاد) وحدود 460 سال قبل از میلاد در منطقه (وارینگ كینگ دام) پرورش ماهی تا حد خوبی توسعه یافته بود. فان لی اولین فردی بود كه اصول پرورش ماهیان آب شیرین را تدوین كرد …..
تاریخچه تكثیر وپرورش ماهی در دنیا و ایران
با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر, سابقه تكثیر مصنوعی ماهیـان كوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویك یا وبی (1711-1784)برداشته شد. او از ماهی ماده ونر قزل آلای آماده بصورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآن ها را با هم مخلوط كرد كه این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود. در مورد ماهیـان پرورشی گرمابـی در سال 1930 مولـدین آماده از محل های تخم ریزی طبیعی صید ولقاح مصنوعی داده شدند. ولی القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق , در سال 1934 به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد و بعد در آسیـا واروپـا وآمریكای شمالی توسعه یافت. در سال 1958 مولـدین كپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاكی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی كپـور معولی به صورت مصنوعی تكثیـر شدند ودر حال حاضر مولـدین ماهیـان مختلف با استفاده از هورمـون های مصنـوعی وغده هیپوفیز ماهیان در سطح وسیع مورد تكثیر مصنوعی قرار می گیرند.
 
با توجه به قدمت پرورش ماهی در دنیا , این فعالیت در ایران با تكثیر تاسما هیان در سال 1301 وپرورش ماهی قزل آلای رنگین كمان از سال 1338 آغاز شده است. رشد اقتصادی و صنعتی وهمچنین لزوم تغذیه جمعیت رو به افزایش وكیفیت برتر پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر گوشت ها , موجب افزایش توجه به آبـزیان وصید در دریاها ومنابع آبی شد ودر نتیجه كاهش ذخایر آب ها را به دنبال داشت. بنابراین برای دستیابی به برابری تولید باتقاضا وبهره برداری مناسب از ذخایر چاره ای جز روی آوردن به پرورش آبـزیان در محیط های قابل كنترل وهمچنین تكثیر انواع ماهیان به منظور رهاسازی وبازسازی ذخایر نبود. بدین منظور سازمان شیلات ایران اقدام به احداث اولین ایستگاه بررسی تكثیر و پرورش كپور ماهیان پل آستانه در سال 1347-1348 كرد. پس از آن نیز مجتمع تكثیر و پرورش تاسماهیان سد سنگررشت در سال 1350 به بهره برداری رسید. با توجه به استعداد مناطق مختلف هزاران مزرعه پرورش ماهی در سطح كشور فعال است.

مزایای پرورش آبزیان
با وجود رشد كنوني جمعيت دنيا,توليد هر چه بيشتر پروتئين حيواني از اهميت زيادي برخوردار است. كشت آبزيان بدلايل زيادي به عنوان عمومي ترين و موثرترين راهكار جهت توليد پروتئين درآينده دنيا شناخته شده است.با مقايسه حيوانات پرورشي مهم دنيا مثل مرغ , خوك , ماهي وگاو با توجه به موارد ذيل اهميت پرورش ماهي روشن مي گردد.
:: صرف انرژي كمتر
ماهي وساير آبزيان جزو حيوانات خونسرد هستند وبراي تنظيم وثابت نگهداشتن حرارت بدن خود هيچ گونه انرژي صرف نمي كنند ودر مقايسه با حيوانات ديگر استعداد رشد بيشتري دارند(بجزبعضي از گونه ها).
وزن مخصوص بدن ماهي وديگر آبزيان شناور تقريباً نزديك به وزن مخصوص آب بوده از اين رو انرژي زيادي براي شناور كردن خود نياز نداشته وانرژي به دست آمده از طريق غذا را صرف رشد مي كنند.
:: استفاده از زمين براي رشد
ماهي نسبت به ساير موجودات پرورشي زمين كمتري براي رشد استفاده مي كند.
ماهي هر ماهي كمتر از 2/0 متر مربع
جوجه حدود 4/0 متر مربع
خوك حدود 20 متر مربع
گاو حدود 4000 متر مربع
ضمن اینکه پرورش ماهي قزل آلا اغلب در اراضي درجه 3 و 4 غير قابل استفاده در امر كشاورزي صورت مي گيرد ويا اينكه از آب هاي داخلی مثل درياچه هاي طبيعي ومصنوعي , رودخانه ها , آبگيرها و آب بندان ها براي پرورش ماهي قزل آلا استفاده مي شود كه اختلالي در امر كشاورزي ايجاد نخواهد كرد.
:: قابليت توليد مثل
هر ماهي ماده تيلاپيا (از مهمترين ماهيان آب شيرين پرورشي در دنيا) در يك سال در طول 3 ماه دوره زاد آوري تعداد 2000 بچه ماهي توليد مي كند.هر ماهي سوف قرمز (ماهي رودخانه اي پرورشي) در طول يك سال در مدت سه هفته دوره زادآوري تعداد 3 ميليون بچه ماهي توليد مي كند. در حاليكه هرمرغ مادر در طول سال در يك دوره زادآوري 100 جوجه توليد مي كند, هر خوك ماده حدوداً سالي 12 بچه و هر گاو يك بچه توليد مي كند.
:: ضريب تبديل غذايي و صرفه اقتصادی آبزي پروري
ضريب تبديل غذایی انواع ماهيان پرورش به طور متوسط 1 به 3 است ,جوجه 3 به 6 , خوك 5 به 12 و گاو 12 به 45 است و اين در حالي است كه با انتخاب روشهاي مختلف پرورش ماهي قزل آلا وبا توجه به رژيمهاي غذايي متفاوت درماهيان مي توان در پرورش هاي توام از تمامي توليدات آب استفاده كرد كه موجب بالا رفتن توليد در واحد سطح خواهد شد.
هزينه توليد ماهي خيلي ارزان تر از هزينه توليد گوشت هاي ديگر خواهد بود.
هزينه پرورش ميزان معيني ماهي به مراتب كمتر از هزينه صيد آن از منابع آبي است.

ویژگیهای ماهیان پرورشی

• ماهيان پرورشي بايد سريع الرشد بوده ودر دوران پرورش به وزن متعارف مورد انتظار برسند.
• متناسب با ذائقه مردم منطقه بوده وبازارپسند باشند.
• علاوه بر مصرف غذاي طبيعي از اقلام غذايي ارزان قيمت ومصنوعي نيز تغذيه كنند.
• نسبت به شرايط نامناسب رژيم فيزيكوشيميايي آب وتغييرات حاصله از آن مقاوم بوده وسازگاري نشان دهد.
• در مقابل توركشي ودستكاري وبيماري ها مقاوم باشد.
• زندگي در شرايط متراكم وفوق متراكم را به خوبي بتوانند تحمل نمايند.
• امكان تكثير انبوه آنها وجود داشته باشد.
• امكان تهيه غذا وديگر احتياجات پرورش در منطقه وجود داشته باشد.

 
پرورش آبزیان
پرورش آبزيان به عملياتي كه منجر به رشد آبزيان مي گردد اتلاق مي شود. اين فعاليت عبارتست از ايجاد محيط مناسب و شرايط لازم براي توليد مثل آبزيان در محيطي از استخرها و كانالهاي آبرسان خروجي و ورودي – زهكشي و تأسيسات آبزي پرورشي كه براي پرورش ماهي بوجود آمده است. آبزيان به موجودات گياهي و جانوري كه در آب زيست مي نمايند گفته مي شود و در اينجا منظور از آبزيان ماهيان مي باشند كه در آبهاي دريايي ، رودخانه ، آبگيرهاي طبيعي ومصنوعي زندگي مي كنند منابع آبي عمدتاً شامل درياچه ، تالاب ، درياچه پشت سد خاكي ، درياچه پشت سد بتوني ، زهكشي و رودخانه ها مي باشد.

ماهیان سردابی
اين ماهيان را مي توان در محدوده حرارتي 10-18 درجه سانتيگراد پرورش داد . استخرهاي بتني براي پرورش آنها مناسب تر است ، و براي توليد يك تن نياز به 10 ليتر در ثانيه آب با دماي 10-18 درجه سانتي گراد مي باشد .
بيشتر اين ماهيان را خانواده آزاد ماهيانsalamonidae بوده و مشتمل بر ماهيان آب شيرين و ماهيان مهاجر موجود در نيم كره شمالي مي باشند.
امروزه گونه هاي مختلف ماهيان در كشورهايي كه داراي شرايط آب و هوايي مناسب رشد اين ماهيان در كشورهايي كه داراي شرايط آب و هوايي مناسب رشد اين ماهيان مي باشند پرورش داده مي شود. گوشت اين ماهيان بسيار لذيذ بوده و از نظر اقتصادي از جمله ماهيان با ارزش خوراكي محسوب مي گردند.
اغلب گونه هاي مختلف آزاد ماهيان در اين دسته جاي گرفته تقريبا بيشتر انواع اين ماهيان به منظور حفظ ذخاير منابع آبي صيد ورزشي توليد گوشت تكثير و پرورش داده مي شوند. از اختصاصات ويژه اين ماهيان وجود دندان در دهان فلسهاي ريز نقره فام دهاني نسبتا بزرگ ، باله مخرجي كوتاه، يك باله چربي كوچك، در روي ساقه دمي همو سرك است.
گونه پرورشي رايج در ايران ماهی قزل آلاي رنگين كمان است كه مشخصات آن به شرح ذيل مي باشد:
قزل آلای رنگین کمان
:: مشخصات ظاهري :
بدن پوشيده از فلس هاي ريز ، وجود يك نوار پهن به صورت رنگين كمان در دو طرف بدن ، وجود باله چربي ، خالهاي تيره رنگ روي باله دمي .
:: عادات غذايي :
در محيط هاي طبيعي از لارو حشرات و شكارساير موجودات آبزي استفاده مي كند و در استخرهاي پرورشي بطور كلي جهت تغذيه آن از غذاي كنسانتره استفاده مي شود .

انواع ماهي قزل آلا و زيست شناسي آن
ماهي قزل آلا در آبهاي سرد غني از اكسيژن و جاري زندگي مي كند. در كشور ما دو نوع ماهي قزل آلا وجود دارد:
الف) ماهي قزل آلا رنگين كمان :
اين ماهي بومي ساحل اقيانوس آرام آمريكاي شمالي مي باشدكه در سال 1880 ميلادي به اروپا آورده شد و به تدريج به نقاط مستعد دنيا معرفي شد.بدن اين ماهي پوشيده از خالهاي سياه ستاره اي شكل است.ماهيان بالغ در دو طرف بدن نواري به صورت رنگين كمان دارند كه به خصوص در ماهيان بالغ نر به خوبي نمايان مي گردد. زمان تخم ريزي ماهی قزل آلا رنگين كمان از دي ماه تا ارديبهشت ماه است .گرچه نژادي به دست آمده كه تخم ريزي را در آذر ماه و حتي جلوتر شروع ميكند .وزن ماهي رنگين كمان در شرايط طبيعي در بعضي از درياچه ها به 9 كيلو گرم مي رسد . به نظر مي رسد كه بهترين شرايط در رشد طبيعي در درياچه هاي كم عمق با سنگهاي آهكي و PH كمي قليايي مي باشد.
ب) ماهي قزل آلاي خال قرمز :
اين ماهي وابسته به آبهاي كوهستاني مي باشد و از لحاظ شكل و رنگ بسيار متنوع است و وجه تمايز آن با نوع رنگين كمان خالهاي قرمز نارنجي مي باشد . اندازه ماهي وابستگي به محيط و ميزان غذاي طبيعي دارد و به ندرت از 45 سانتي متر تجاوز مي كند . تخم ريزي در پاييز و اول زمستان روي بستر شني با جريان كند آب انجام مي گيرد . اين ماهي گوشتخوار است و غذاي اصلي آن انواع سخت پوستان ـ لارو حشرات و ماهيان ريز مي باشد ، و در نزديكي بستر رودخانه زندگي مي كند و در مقايسه با نوع رنگين كمان كه وابستگي بيشتر به سطح آب دارد متمايز است.
 
مقايسه دو نوع قزل آلا:
بنا به دلايل زير ماهي رنگين كمان به مراتب براي پرورش مناسب تر است :
1ـ اين ماهي به مراتب آسانتر از قزل آلا خال قرمز نسبت به محيط سازگاري حاصل مي نمايد ، تمايل بيشتري به اهلي شدن دارد و از غذاي دستي آسانتر استفاده مي كند ،. نسبت به درجات آب و كمبود اكسيژن مقاوم است .
2ـ اين ماهي نسبت به بيماريها به مراتب مقاومتر است .
3ـ نمو تخم در زمان كوتاهتري انجام مي شود و رشد آن سريعتر است ، كمتر گوشتخوار است و ماهيان كمتري را شكار مي كند . داراي رشد سريع است .از انواع كرمها و نرم تنان تغذيه مي كند و تحت مديريت خوب و در صورت برخورداري از تغذيه مناسب در درجه حرارت مطلوب رشد 7ـ9 روز طول ميكشد كه بچه ماهي با وزن 2 گرم به وزن 250 گرم برسد.

استخرهاي پرورش ماهي :
مساحت مزارع خاكي پرورش ماهي قزل آلا معمولا 5/0 تا 2 هكتار است و تعداد مزارعي كه بزرگتر از اين مساحت باشد خيلي اندك است . تعداد و تناسب استخرها و تاسيسات بستگي به هدف مزرعه دارد و اگر مزرعه قصد فعاليت در تمامي مراحل توليد دارد بايد داراي استخرهاي مولدين ، ساختمان انكوباسيون ، ساختمان تخم كشي ، استخرهاي نوزادگاه و استخرهاي پرواري باشد . ولي اگر توليد كننده قصد دارد فقط ماهي گوشتي توليد كندمي تواند داراي استخرهاي پرورش ماهيان در سنين مختلف باشد .
شكل استخر ها مي تواند طويل و باريك يا گرد با جريان دوراني و …. باشد كه هر يك داراي مزايا و معايب خاص خود است .بيشتر استخرها از بتون ساخته شده يا از حوضجه هاي پيش ساخته فايبر گلاس استفاده مي شود .
رايج ترين نوع استخر پرورش در ايران كانال هاي بتوني به طول 25ـ30 و عرض 5/2ـ3متر است . ولي در كشورهاي اروپايي معمولا استخرها با همين ابعاد و حتي بزرگتر ولي خاكي ساخته مي شود و نسبت طول به عرض 9ـ10 به 1 است .

ثبت نام دوره آموزشی پرورش ماهی قزل آلا