مقاله ایمنی در آزمایشگاه شیمی
مقاله ای که در زیر مطالعه میکنید با عنوان ایمنی در آزمایشگاه شیمی از مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری و ارائه شده است.
هدف از رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه ، حفظ سلامتی و بدست آوردن نتیجه ی مطلوب است . قبل از آن که آزمایشی را انجام دهید دقیقاً بدانید برای انجام آن به چه چیزی نیاز دارید ، سپس به آن فکر کنید و از خطرات
احتمالی آن آگاهی کامل داشته باشید .تعریف سمیت مواد شیمیایی : توانایی یک ترکیب برای نابود سازی نسوج زنده است به طوری که تماس با این مواد سبب اختلال در سیستم عصبی ،تنفسی و یا تولید مثل می شود و گاهی با بروز بیماری سبب مرگ انسان می گردد.(مانند خوردن این مواد ، استشمام و یا جذب آنها از طریق پوست .
کلر ، آرسنیک ، سدیم سیانید ،سدیم آزید و هیدروژن سیانید از جمله مواد شیمیایی با سمیت بالا هستند برخی ازمواد شیمیایی نیز سرطان زا هستند از جمله فرمالدئید ، آب اکسیژنه ، کلسیم کربنات کلروفرم ،بنزن و … . با توجه به این که مواد شیمیایی می توانند سمی و یا سرطان زا باشند لازم است در هنگام کار با این مواد علاوه بر استفاده از روپوش ،عینک ایمنی و روشن نمودن هود یا هواکش آزمایشگاه از حداقل مقدار مواد استفاده نمود و از چشیدن ، بوییدن و تماس با مواد جداً بایدپرهیز کرد
در آزمایشگاه چه نکات مهمی را باید رعایت کنیم؟
1- هرگز بدون روپوش، دستکش، ماسک، عینک و سایر وسایل ایمنی مناسب آزمایش نکنیم. باید بدانیم که برای کار با برخی مواد خاص استفاده از تجهیزات ایمنی ویژه و اختصاصی لازمست. یعنی باید از دستکش و ماسک و سایر وسایل مخصوص برای کار با آن مواد استفاده کنیم و تجهیزات ایمنی معمولی کارآیی لازم را ندارند .شیلنگ های آب و گاز را هرگز بدون بست استفاده نکنیم. هرگز از وسایل معیوب و شکسته استفاده نکنیم. استفاده از این وسایل می تواند منجر به بروز خطرات جدی شود
2- هرگز آزمایش در حال اجرا را بدون مراقبت رها نکنیم. در صورت نیاز اجباری به ترک محل یا در مورد آزمایشهای نیازمند به زمان طولانی، حتما توضیحاتی شامل نام آزمایش، نام آزمایشگر، تلفن تماس، مواد در حال واکنش و احتیاطات لازم را در محل آزمایش در دسترس قرار دهیم . هرگز ظروف حاوی مواد ومحلول ها را بدون درپوش محکم نگهداری نکنیم تا ضمن جلوگیری از آلودگی هوای آزمایشگاه، از آلودگی نمونه ها با مواد خارجی جلوگیری شود. مواد مورد استفاده را فقط به میزان مصرف در روی میزها نگهداری و بقیه را در محل مناسب انبار نماییم . خطرات موجود در آزمایشگاه را شناسایی نماییم و روشهای مناسب مقابله با آنها را بیاموزیم . محل کپسول های آتش نشانی را شناسایی و روش استفاده از آنها را بیاموزیم
قبل از کار با مواد شیمیایی، ابتدا با خواص آنها آشنا شده، خطرات آنها را شناسایی نموده و روش مقابله با این خطرات را فراگیریم
با علائم و هشدارهای ایمنی آشنا شویم
مسیرهای تردد در آزمایشگاه را خالی از اشیای مزاحم نگهداریم
روی میزها را خالی از تجهیزات و مواد غیر لازم نگهداریم
وسایل روی میزها را بطور مناسب و بی خطر قرار دهیم
حتما به هرگونه ظرف حاوی مواد و محلولها برچسب مناسب را الصاق نماییم
از هرگونه خوردن و آشامیدن در محیط آزمایشگاه پرهیز کنید. محیط آزمایشگاه آلوده به مواد سمی و خطرناک است
هنگام شستشوی ظروف و وسایل شیشه ای، ابتدا شیر آب را باز نموده و منتظر یکنواخت شدن جریان آب و ثابت شدن فشار آن شوید و سپس وسایل مورد شستشو را در مسیر جریان آب قرار دهید تا از رها شدن وسایل از دست (در اثر فشار ناگهانی آب) و شکستن آنها جلوگیری شود
حتی الامکان در ساعات خلوت روز آزمایش نکنیم تا بتوانیم درصورت نیاز از کمک سایر افراد استفاده نماییم
در صورت نیاز به زمان طولانی جهت انجام آزمایش، بجای انجام آن تا ساعتهای انتهایی روز بهتر است آزمایشها را زودتر شروع نماییم
مواد و محلولهای خطرناک و آلاینده محیط زیست را در فاضلاب یا سطل زباله خالی نکنیم. این مواد و محلول ها باید جمع آوری و بطریق مقتضی دفع گردند
نکات زیر در خصوص رقیق کردن اسیدها لازم است رعایت شود:
ظروف فلزی را نباید برای رقیق کردن مورد استفاده قرار داد.
در عمل بایستی همیشه اسید را در آب ریخته ، نه آب را در اسید زیرا اگر آب روی اسید ریخته شود تولید حرارت نموده که با ایجاد حباب های هوا ذرات اسید را شدیداً به اطراف پخش می کند
پس از رقیق کردن باید مدتی بگذرد تا اسید بتدریج سرد شود سپس از آن استفاده نمود
در موقع اضافه نمودن اسید غلیظ به آب سعی شود اسید را با پیپت برداشت و در موقع تخلیه در آب به جداره داخلی ظرف خاکی کرد و سپس با به هم زدن شیشه ای آنرا مخلوط کرد
روش و شرایط حفاظتی کار با اسیدها:
کار با اسیدها بسیار خطرناک است و فقط افرادیکه از خطرات ناشی از کار با اسیدها كاملاً اگاهی دارند باید با آنها کارکنند . مراقبتهای زیر را در آزمایشگاههایی که اسیدهای قوی و سایر مایعات سوزان موجود است و برای افراد احتمال خطر هست باید رعایت گردد
وسایل مناسب وکافی برای شستشو موجود باشد تا چناچه اگر بدن یا لباس افراد به اینگونه مایعات آلوده شد فوراً شستشو داده شود
مقدار کافی داروی شستشو چشم باید همیشه در محل مناسب و با برچسب مشخص موجود باشد.
اگر خطر پخش شدن و ترشحات اسید در میان باشد باید لباسهای عایق اسید، عینک ، کلاه عایق اسید ، پوتین ، دستکش لاستیکی فراهم باشد
ظروف محتوی اسیدها بخصوص اسید سولفوریک نبایستی در معرض تابش نور آفتاب قرار گیرد. آنها را در شیشه های کدر و دور ازآفتاب قرار دهید
هنگام نقل و انتقال ظروف اسید قبل از حمل اینگونه ظروف بایستی سرپوش ظرف را کمی شل کرد و پس از تخلیه فشار آن درب آنرا محکم بست
تشخیص محلولهای شیمیایی
یکی از مهمترین نکاتی که یک آزمایشگر و یا هر فردیکه بنحوی در آزمایشگاه با مواد شیمیایی کار می کند باید به آنها توجه داشته باشد نحوه تشخیص محلولهای شیمیایی و طرق شناسایی این محلولهاست . در آزمایشگاه حتماً باید روی محلولها و مواد شیمیایی برچسب خوانا و صحیح که حاوی اطلاعات لازم از محلول است باید نصب شود
از جمله مشخصات روی برچسب باید موارد زیر باشد :
اسم محلول یا ماده شیمیایی
درجه خلوص
تاریخ تهیه آن
نام تهیه کنننده آن در صورت لزوم
