مقاله پرورش مروارید

پرورش مروارید از جمله صنایع پر درامدی است که با توجه به سابقه آن در دریای خلیج فارس و همچنین کیفیت بالای این نوع از مروارید در دنیای تجارت بسیار پرسود می باشد. مشهورترین و باارزش ترین مرواریدهاى جهان از صدفهاى مروارید ساز خلیج فارس بدست مى آمده به طورى که سابقه صید در خلیج فارس را بیش از 2000 سال دانسته اند. پرورش و تجارت در خلیج فارس در 250 سال قبل از نظر اقتصادى در جایگاهى در حد صنعت نفت قرار داشته است. امید است با حمایت مقامات مسوول در اجرای طرح پرورش مروارید در جزیره كیش و سایر مراكز و پشتكار دست‌اندركاران و كارشناسان ایرانی طرح و استقبال مردم محل و بخش خصوصی در ایجاد مزارع كشت مروارید پرورشی به‌زودی ایران جایگاه قبلی خود را در صید مروارید و تولید آن به‌دست آورد. .مقاله آموزشی پرورش مروارید جهت آشنایی علاقمندان به این صنعت تهیه شده است.درصورت تمایل به یادگیری مطالب بیشتر علاقمندان میتوانند دوره آموزشی پرورش مروارید را از مرکز توسعه اموزش مازی پارس تهیه کنند.
عوامل تأثیر گذار در کیفیت و قیمت مروارید ها
مروارید ها چه از نوع طبیعی و چه از نوع پرورشی می توانند، همانند سنگ های رنگی به رنگ ها و کیفیت های مختلفی در بازار های جهانی یافت شوند که تأثیر بسزایی در قیمت آن ها دارد. ۷ فاکتور بر بهای مروارید ها تأثیر گذارند که عبارتند از:

1. اندازه: مروارید های بزرگتر نسبت به مروارید های کوچکتر از قیمت بیشتری برخوردار هستند.
2. شکل: مروارید ها می توانند به اشکال متفاوتی تشکیل شوند ولی مروارید های گرد و غلطان از اشکال دیگر گرانبها تر هستند.
3. رنگ: به دلیل آنکه مرواریدها توسط گونه های مختلفی از صدف ها تشکیل شده و محل پرورششان متفاوت است، دارای رنگ های مختلفی هستند. برای مثال مروارید های Akoya با رنگ سفید و هاله صورتی و یا مروارید تاهیتی با رنگ بادمجانی از نمونه رنگ های گرانبهای مروارید های پرورشی هستند.
4. جلا: اگر مرواریدی از کیفیت و ضخامت Nacre خوبی برخوردار باشد جلای آن مروارید هم افزایش می یابد.
5. کیفیت سطحی مروارید: هر چه سطح مروارید عاری از مشکلات سطحی باشد از کیفیت بهتری هم بهره مند بوده و در نتیجه از جلای بهتری برخوردار خواهد بود.
6. کیفیت و ضخامت Nacre: کیفیت و ضخامت Nacre باعث افزایش جلا، استحکام و زیبایی مروارید می شود.
7. هماهنگی: در مروارید های رشته ای باید از نظر اندازه، رنگ و جلا یک هماهنگی و هارمونی خوبی وجود داشته باشد.

قابل ذکر است که مروارید های پرورشی بر حسب میلیمتر و مروارید های طبیعی بر حسب Grain اندازه گیری می شوند. یک قیراط برابر۴Grain می باشد.

دوام واستحکام مروارید ها

نگین ساخته شده از مرجان سختی ۵/۴ ومروارید ۵/۳ را دارا می باشند .مروارید علیرغم سختی کم حتی اگر برروی کف سیمانی بیفتد به آسانی شکسته یا خراب نمی شوند زیرا بلورهای کربنات کلسیم سمنت شده یا ماده ژلاتینی کانچیولین ، قشری حفاظتی به دورآن ایجاد میکند. این قشر از شدت تاثیر ضربه می کاهد و هرچقدر لایه ((نکر)) ضخیم تر باشد خاصیت حفاظتی آن نیز بیشتر خواهد بود . لازم به یادآوری است که خراشهای سطحی را نیز می توان با صیقل دادن از بین برد.

روش کشت مروارید
نظر به اینکه صدف مروارید ساز Pinctada fucata از گونه های اصلی وعمده جهت تولید مروارید می باشد وغالباً فنون کشت با استفاده از این صدف پیشرفت نموده لذا برای تشریح وبررسی کشت وپرورش مروارید به عنوان نمونه از این گونه استفاده خواهد شد .
هر مرحله از کشت مروارید مستلزم به شناخت بیولوژیک وتاریخی از نرمتنان مروارید ساز است آشنایی با این پیوستگی جهت تولید مروارید هایی با کیفیت مرغوب بسیار با اهمیت است مراحل کشت مروارید به ترتیب زیر است .
جمع آوری صدف های میزبان
بهترین مکان برای هسته گذاری در بدن گونه نرمتن مروارید ساز Pinctada fucata اندام تناسلی آن می باشد .زمانیکه اندام تناسلی حاوی تخم ها ویا اسپرم هاست عمل جراحی وهسته گذاری نمی تواند نتیجه مثبتی ایجاد نماید و مروارید هایی که بدین طریق به عمل می آیند دارای کیفیت خوب ومطلوبی نیستند . دوره ای کوتاه مدت وجود دارد که اندام های تناسلی در اثر تخم ریزی خالی شده اند وضروری است که در این دوره محدود عمل جراحی وهسته گذاری مصنوعی انجام پذیرد . معمولاً برای بهبود شرایط اندام های تناسلی قبل از عمل جراحی کاربرد دارد وایجاد شرایط مطلوب جهت عمل می تولند به وسیله ی هریک از دو روش مزبور صورت گیرد .
روش اول : جلوگیری از بلوغ
معمولاً این روش برای عمل جراحی صدف های در ماه های بین آوریل (فروردین) ومی (اردیبهشت) به کار میرود . در فصول قبل از آن بعد از تخم ریزی صدف های بدون تخم ویا حاوی تخم های کوچک را انتخاب کرده و آن ها را در محل هایی با درجه حرارت های پایین قرار می دهند تا بدین نحو از بلوغ آن ها جلوگیری کرده باشند .
روش دوم : تسریع در رسیدن به مرحله بلوغ
اساس کار بر این منوال است که صدف های را در درون قفس های خود کنار هم قرار داده و در مناطق گرم آب دریا جا می دهند در این شرایط بلوغ زود رس در آن ها پدیدار می گردد . سپس صدف ها را بعد از رسیدن به حالت بلوغ تحریک کرده و وادار به تخم ریزی می نمایند . معمولاً صدف های موجود قفس های آویزان شده در آب دریا را به مقدار کافی تحریک می کنند . بعد از تخم ریزی دوباره شرایطی قرار می گیرد که بهبودی خود را دوباره حاصل کنند و زمانیکه دوباره شرایط طبیعی خود را کسب کردند آن ها را برای عمل جراحی وهسته گذاری آماده می سازند .
آماده سازی برای هسته گذاری
گشودن صدف های میزبان
پیش از عمل تعدادی صدف های میزبان می بایست آماده شده باشند . صدف ها را در یک سبد کم عمق طوری قرار می دهند که قسمت لولا (محل اتصال دوکفه صدف) یا سطح پشتی به طرف پایین بوده وکاملاً با آب دریا پوشانده شوند . ظرف چند دقیقه کفه های صدف شروع به باز شدنم می نمایند در این مرحله باز کنندگان صدف (shell openers) به ملایمت به بین دو کفه ایجاد درز نموده و از پهنا آن هارا باز می کنند سپس ترکه ای از نی خیزران یا چیزی شبیه آن را بین کفه قرار داده تا صدف مورد نظر به همان صورت به حالت باز باقی بماند . روش های دیگر ممکن است جهت باز کردن صدف ها به کار برده شود؛ اما میزان مرگ میر صدف ها در روش اول به مراتب کمتر از روش های دیگر است .

آماده سازی بافت پیوندی
افزایش تولید مروارید بستگی زیادی به انتخاب مکان مناسب وهسته گذاری دقیق در بافت پیوندی دارد . بافت پیوندی از ناحیه خفره ای روپوشی صدف (Mantle) زنده برداشته می شود . صدف به وسیله ی یک چاقوی کند ونیز با دقت باز شده وسپس ماهیچه های بهم آورده آن در نقاطی که متصل به صدف است قطع می گردد . در عمل جراحی مراقبت زیادی جهت برداشتن روپوش لازم است ، به طوریکه به خود صدف آسیبی نرساند . همچنین می بایست در موقع کار با چاقوی جراحی ، تمام مواد زائد از لبه آن پاک شود . هر عمل جراحی می بایست با دقت و ظرافت خاصی انجام پذیرد زیرا شدت عمل باعث صدمه رساندن به بافت پوششی ناحیه حفره ای روپوش می گردد . باریکه هایی به عرض حدود 2تا 3 میلی متر از ناحیه حفره ای روپوش می گردد . این تکه ها به شکل مصنوعی مورد نظر معین می گرد. اندازه بافت پیوندی بریده شده آنقدر بزرگ است که بتواند یک سوم هسته را بپوشاند . چنانچه بافت پیوندی با آب دریا مرطوب نگهداری شود می توان در حرارت معادل 17 تا 22 درجه سانتی گراد تا حدود 2 ساعت آنرا زنده نگاه داشت .
آماده سازی هسته ها
لایه های صدفی (Macre) به طور مرتب وبا نظم وخاص از مواد آهکی ساخته می گردند . جهت تولید مروارید ، می بایست مواد سازنده هسته مصنوعی به کار برده شده از جنس مواد آهکی موجود در لایه های صدفی ویا مشابه آن باشد . بدین منظور از صدف های دیگر نرمتنان جهت عمل آوری هسته استفاده می نمایند . برای تهیه هسته به مقدار مورد نیاز، این صدف ها را به شکل مکعب های کوچک به اندازه ی معمولی بریده و آن ها را بین دو ورقه آهنی قرار می دهند . در حالی که ورقه آهنی به شکل اجسام کروی ناهموار در می آید ، سپس برای تکمیل حالت هسته لازم نیست آنرا دقیقاً صیقل کاری نمود . اگر چه اندازه ی معمولی محصول تکمیلی به وسیله ی اندازه مکعب های کوچک صدفی معین گردیده ولی با وجود این تغیرات حاصل و هسته های کامل شده را برحسب قطر آن ها طبقه بندی می نمایند .
عمل جراحی صدف
عضوی از صدف که هسته یا هسته ها در آن جای داده می شوند اندام تناسلی است و همچنین اعضای دیگری از جمله ماهیچه های بهم آورنده ، لوزالمعده ، روده و غده بیسوس (غده ترشح کننده ابریشم دریا ،که در پای صدف جای دارد) که همگی پیرامون اندام تناسلی هستند جهت هسته گذاری مورد بهره برداری قرار می گیرند . تعداد هسته هایی که در صدف به کار می روند بستگی به اندازه آن ها خواهد داشت . به طور یکه اگر قطر هر هسته 3 میلی متر یا کمتر باشد درون یک صدف 2 تا3 هسته جای می دهند . عمل هسته گذاری در طول دوره از بهار تا پاییز انجام می پذیرد ، اما در تابستان گرم وفصل بارندگی این عمل متوقف می گردد .

هسته گذاری
زمانیکه نرمتن به وسیله ی گیره ی مخصوص نگهداری صدف بطور روباز ثابت نگه داشته شده و بافت پیوندی آماده است ، هسته گذار با وسیله ای پاشنه کش مانند (Spatula) لایه های روپوش صدف را به عقب می زند وسپس یک بریدگی در آلت تناسلی ایجاد کرده و هسته را در محل آن قرار می دهند .در انتها ی کار روپوش صدف را به حالت اول خود بر میگردانند . لازم به توضیح است که بافت پیوندی می بایست روی هسته را بوشاند یک هسته گذار با تجربه ومتخصص قادر است 2 تا 5 هسته را در یک صدف جا داده و معمولاً این افراد در هر ساعت 25 تا 40 صدف را هسته گذاری می نمایند .
دوره نقاهت
در این مرحله صدف ها هسته گذاری شده و آماده را در قفس های پرورشی می گذارند این قفس های شبکه مانند از تور های سیمی ساخته شده اند وابعاد هر کدام از آن ها 30×60×68 سانتی متری بوده ومی توان 50 تا 60 عدد صدف را در آن ها جای داد . قفس های محتوی صدف می بایست به طور معلق وآویزان شده از کلک های شناور در یک منطقه از دریا با شرایط آرام و دور از تلاطم به مدت 4 تا 6 هفته بعد از عمل هسته گذاری نگهداری شود . صدف ها در طول دوره ی نقاهت هر چند که صدمات زیادی به آن ها وارد شده دوباره سلامتی خود را باز می یابند . در انتها دوره قفس ها را از آب بیرون آورده وصدف ها را مورد بازرسی قرار می دهند تمام صدف های مرده را خارج کرده و قفس ها را برای کشت معمولی به کلک های شناور منتقل می نمایند .
چگونگی شکل گیری مروارید در صدف
زمانیکه عمل جراحی و هسته گذاری در صدف ها با موفقیت به اتمام رسیده ، بافت پیوندی شروع به رشد کرده وکیسه های مروارید ساز به وجود می آورند . این کیسه ها کاملاً هسته را پوشانده وسلول های پوششی آن از خود مواد صدفی یا مرواریدی بر روی سطح هسته ها ترشح می نمایند . معمولاً زمان لازم جهت عمل آوری که ارزش تجاری داشته باشد 3 تا 4 سال است .
مرحله بعدی کشت
قفس های محتوی های مروارید ساز را به زیر کلک ها ویا در طول طناب های بلند شناور متصل نموده و آن ها را در عمق 5 تا 10 متری آب معلق نگه می دارند .در سال سه بار قفس ها را از آب خارج کرده وهمه موجودات زنده ی دریایی چشبیده به آن ها را جدا می نمایند ، سپس صدف ها را تمیز نموده ومجداً با قفس به کلک ها منتقل می کنند .
ضمناً تعدادی از صدف ها را جهت اندازه گیری میزان رشد مروارید در آن ها مورد بررسی قرار می دهند . معمولاً زمان برداشت محصول مروارید در ماه اکتبر (مهر) آغاز شده وتا اواسط ماه ژوئن (خرداد) ادامه می یابد .

نکات مهم در پرورش مروارید
شروع و ادامه موفق اداره یک مزرعه یکپارچه صدف به طور کلی تعهد و وقت زیادی نیاز دارد. 2 تا 4 سال برای بدست آوردن اولین نتیجه تولید مروارید لازم است و پرورش دهندگان باید از سرمایه کافی برخوردار باشند تا بتواند مزرعه را در این مدت در وضعیت مناسبی برخوردار باشند.
انتخاب محل
انتخاب محل مناسب برای راه اندازی مزرعه تعیین کننده است و انتخاب سایتهای ضعیف ممکن است باعث رشد آهسته مرگ و میر یا بیماری در صدفها شود و یا مرواریدهایی با کیفیت پائین تولید کند. رهنمودهای زیر در زمینه مشخصات یک سایت خوب به شما در انتخاب یک مزرعه خوب کمک می کنند.
کیفیت آب
برای پرورش صدف مروارید ساز لب سیاه آب بدون آلودگی دریا مورد احتیاج است بهتر است سایتی را انتخاب کنید که از منابع آلاینده شیمیایی یا انبارهای نفت و مناطق پر جمعیت دور باشد و نزدیک منابع آب شیرین مثل رودخانه ها باشد.
1- عمق: بهترین عمق از 25 تا 35 متر می باشد.
2- جریان آب: باید یک ورودی باریک آب در نظر گرفته شود که آب تمیز و غذای جدید برای صدف آورده شود. اگر جریان آب زیاد باشد یا حرکت موجی داشته باشد کار در مزرعه سخت می شود وممکن است باعث رشد ضعیف صدفها شود.
3- امنیت: صدفها ارزش فوق العاده ای دارند. پرورش دهندگان باید محلی را انتخاب کنند که خودشان یا کسی که به او اطمینان زیادی دارند از مزرعه شان به خوبی محافظت کند.
4- سکوت و آرامش :
پرورش دهندگان با برآورد رفت و آمد قایق های سنگین یا فعالیت ماهیگیری درسایت باید برخورد کنند زیرا آسیب و زیان به وسیله پروانه های قایقها و نخ قلابهای ماهیگیری مزارع را تهدید می کند. پس باید مزارع تا سرحد امکان به دور از رفت و آمد باشند.

ثبت نام دوره آموزشی پرورش مروارید