مقاله تاریخچه مدیریت جهانگردی
پیدایش جهانگردی
مردم در تمدن‌هاى ماقبل تاریخ فقط براى به‌دست آوردن غذا و دورى از خطر و یا نقل مکان به مناطقى که داراى آب و هوائى بهتر بود اقدام به سفر مى‌کردند، در دوره‌هاى بعد، انگیزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد، با گسترش امپراتورى‌هاى باستان، مسافرت‌هاى رسمى دولتى که حاصل آن اعزام نمایندگان حکام به مکان‌هاى دوردست، جهت جنگ‌ها و یا دریافت مالیات و خراج بود، نیز شروع گردید.
رشته ی مدیریت جهانگردی یكی از رشته های دانشگاهی است كه از نوع علوم بین رشته ای می باشد و حتی می توان گفت كه مدیریت جهانگردی یكی از بین رشته ای ترین علوم می باشد.كه این علوم شامل:زبان انگلیسی(كه یكی از مهم ترین علوم این رشته است)،اقتصاد(كه چون صنعت جهانگردی تاثیر اقتصادی به سزای بر جوامع داشته ودارد حائز اهمیت است.)ریاضیات و آمار (از جمله علومی هستند كه غالباً در اكثر رشته های دانشگاهی وجود دارند كه متناسب با رشته تعداد واحدهای آن متفاوت می باشد .)دروس مدیریتی(كه جزء مهم رشته ی مدیریت جهانگردی را تشكیل می دهد)دروس علوم اجتماعی،تاریخ(بررسی بنا های تاریخی و ادوروار مختلف تاریخی تاثیر آن بر جذب گردشگر) و جغرافیا (كه به شناخت هر چه بهتر موقعیت اماكن توریستی و شناسایی آنها كمك می كند.)
صنعت جهانگردی در جهان
براساس آخرین داده‌هاى سازمان WTO (سازمان جهانى توریسم) که در ژانویه سال ۲۰۰۰، گردآورى و در ماه مارس ۲۰۰۰، انتشار یافته است، تعداد گردشگران در سطح جهان در سال ۱۹۹۹ برابر با ۶۵۷ میلیون نفر بوده است که نسبت به سال قبل، رشدى برابر با ۲/۳ درصد، داشته است. در همین سال نیز درآمد جهانى حاصل از توریسم برابر با، حدود ۴۵۵ میلیون دلار آمریکا بوده است.
طبق آخرین داده‌ها (در سال ۱۹۹۹) فرانسه در صدر کشورهاى توریست‌پذیر جهان قرار داشته است و بعد از آن به ترتیب کشورهاى اسپانیا، آمریکا، ایتالیا، چین، انگلیس، مکزیک، کانادا، لهستان، اتریش، آلمان، فدراسیون روسیه، چکسلواکی، مجارستان، پرتغال و ... قرار داشته‌اند. در سطح جهانى کشورهاى توسعه یافته و صنعتی، توریست فِرست محسوب مى‌شوند که شامل کشورهاى اروپائی، آمریکائی، شرق آسیا - پاسفیک مى‌گردند. تقریباً بیش از نیمى از توریست‌هاى جهان از کشورهاى اروپائى و از هر ۵ نفر توریست، یک نفر داراى ملیت آمریکائى بوده است. کشورهاى آسیاى شرقی، پاسفیک نیز سهمى برابر با ۱۴ درصد از کل جهانگردان را به خود اختصاص مى‌دهند.
در سال ۱۹۹۹، ایالات‌متحده بیشترین درآمد ارزى را از صنعت توریسم جهانى با درآمدى برابر ۷۳ بیلیون دلار به خود اختصاص داده است پس از آن کشورهاى اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، انگلیس، آلمان، چین، اتریش، کانادا، مکزیک، فدراسیون روسیه، استرالیا، سوئیس، هلند، هنک‌کنگ و چین قرار داشته‌اند. بیشترین هزینهٔ انجام شده در صنعت توریسم نیز توسط ایالات‌متحده آمریکا برابر با ۱/۵۶ بیلیون دلار در سال ۱۹۹۸ بوده است. بعد از این کشور، کشورهاى آلمان، انگلیس، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، هلند، کانادا، اتریش، چین، بلژیک، لوکزامبورگ، فدراسیون روسیه، سوئد، سوئیس، برزیل، بیشترین هزینه را براى توسعه صنعت توریسم خود پرداخته‌اند.
مردم در تمدن‌هاى ماقبل تاریخ فقط براى به‌دست آوردن غذا و دورى از خطر و یا نقل مکان به مناطقى که داراى آب و هوائى بهتر بود اقدام به سفر مى‌کردند، در دوره‌هاى بعد، انگیزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد، با گسترش امپراتورى‌هاى باستان، مسافرت‌هاى رسمى دولتى که حاصل آن اعزام نمایندگان حکام به مکان‌هاى دوردست، جهت جنگ‌ها و یا دریافت مالیات و خراج بود، نیز شروع گردید، در دوره حکومت خانواده‌هاى سلطنتى در مصر، مسافرت با قصد تجارت و تفریح انجام مى‌شد. یونانیان باستان، با ضرب سکه و جایگزین شدن آن به جاى کالا، براى پرداخت توسط مسافران در ازاء کالا و خدمات موردنیاز و در نتیجه گسترش زبان یونانى در سرتاسر حوزه مدیترانه به‌عنوان زبان ارتباطاتى واحد، فعالیت قابل‌توجهى در گسترش مسافرت و جهانگردى نمودند.
در آن زمان در یونان مسافرت‌ها بیشتر توسط خطوط دریائى انجام مى‌گرفت و مردم از سفر براى بازدید از شهرها و یا تماشاى جشن‌هاى قدیمى یا مشاهده مسابقات المپیک سود مى‌جستند، فردى به نام پوسانیاس که اهل یونان بود در سال ۱۷۰ میلادی، کتابى به نام 'راهنماى میهمان' مشتمل بر ده جلد منتشر کرد که مسافران (به خصوص سیاحان رومی) را راهنمائى مى‌کرد، در زمان اوج امپراتورى روم هم مسافرت گسترشى فراوان داشت، براى شرکت در مراسم مذهبى و ورزشى یا دیدن مکان‌هاى جدید و تاریخى در یونان و مصر و یا براى خرید، رومى‌ها اقدام به مسافرت مى‌کردند، به‌طورى که مصر در آن زمان محل داد و ستد و تفریح اشراف درآمده بود. در چین و ژاپن قدیم نیز اشراف و میهمانان ایشان در فصل تابستان به مناطق خوش آب و هوا و سایر مناطق دیدنى براى تفریح سفر مى‌کردند.
در زمان قرون وسطى (سده پنجم تا چهاردهم میلادی) مسافرت و تجارت اهمیت و رونق خود را از دست داد و بیشتر سفرها با سفارش کلیساهاى مسیحى براى زیارت انجام مى‌شد. در سده چهارده، مسافرت به قصد زیارت به‌صورت یک پدیده انبوه و سازمان یافته درآمده بود که شبکه بزرگى از سازمان‌هاى خیریه، مقامات و طبقات بالاى جامعه آن را تشویق مى‌کردند. این سفرها به بیت‌المقدس با هدف مذهبى که به نوعى یک مسافرت تفریحى و اجتماعى هم، محسوب مى‌شد انجام مى‌گرفت.
در نیمه دوم سده سیزدهم، مارکوپولو از اروپا به آسیا سفر کرد، و کتابى درباره آن سفر نوشت که نخستین منبع اطلاعاتى غرب درباره زندگى شرق آن زمان، است با اختراع دستگاه چاپ، سایر کتاب‌هائى که در زمینه مسافرت بود چاپ و انتشار یافت، از جمله در سال ۱۳۵۷ میلادى کتاب سِرجان مندویل به نام مسافرت که شرح مسافرت به نقاط دور و نزدیک دنیا بود، به چندین زبان منتشر شد، نخستین مسافرت دسته‌جمعى (کاروان زیارتی) هم در سده پانزده انجام شد که از ونیز، مسافران را با تقبل خدمات کامل، براى زیارت به بیت‌المقدس مى‌برد.
در دوره رنسانس (سده چهارده تا هفده) بیشتر سفرها با اهدافى نطیر کسب دانش و تجربه‌آموزى انجام مى‌شد، در زمان الیزابت اول ملکه انگلستان، براى نخستین بار، جواز مسافرت صادر شد که تا سه سال هم اعتبار داشت و در آن، محدودهٔ مسافرت، مقدار پولى که مسافر مى‌توانست به همراه داشته باشد و تعداد اسب و خدمه (معمولاً سه نفر) را مشخص مى‌کرد، همچنین براى این افراد گذرنامه صادر مى‌شد که در محل خروج از کشور به آنها داده مى‌شد و افراد با توجه به کشور مقصد برگه مشخصى را دریافت کرده و پول اندکى را نیز به همراه داشتند که بعدها به جاى آن، یک برگه اعتبارى همانند آنچه که هم‌اکنون چک مسافرتى نامیده مى‌شود با خود مى‌برند، مسافران این عصر، عموماً از راه پاریس و فرانکفورت به ایتالیا مى‌رفتند.
کاروان‌هاى مسافرتى با ساختارى منظم در دوره الیزابت 'گرادتور' نامیده مى‌شد (نیمه سده هفده تا نیمه سده نوزده) که افراد براى کسب دانش و تجربه‌هاى جدید، به مسافرت مى‌رفتند. بیشتر اعضاء این کاروان‌ها را افراد طبقه بالاى جامعه تشکیل مى‌دادند، که همان‌طور که ذکر شد، هدف آنان کسب دانش، فرهنگ و تجربه‌هاى جدید بود، گراندتور نیز یک راهنماى سفر (در سال ۱۷۷۸ میلادی) داشت که به‌وسیله توماس نوگنت تهیه شده و به‌صورت پُرفروش‌ترین کتاب آن زمان، درآمده بود.
در دوران انقلاب صنعتى (۱۷۵۰-۱۸۵۰) گردش‌هاى دسته‌جمعى به مفهوم امروزى به‌وجود آمد، تغییرات ژرف اجتماعى و اقتصادى آن دوره، باعث تغییرات اجتماعى و تغییر مشاغل و گسترش طبقه میانى اجتماع گردید و این طبقه امکان این را یافت تا بیشتر به مسافرت و تفریح بپردازد، که عموماً این مسافرت‌ها در روزهاى آخر هفته انجام مى‌شد، در پایان سده ۱۹ کارگران داراى تعطیلات سالیانه شدند و تعطیلات خود را در کنار دریاها مى‌گذراندند، در همین دوران بود که برخى از مکان‌هائى که تا آن زمان فقط اختصاص به تفریح و گردش طبقه مرفه و ثروتمند داشت، گسترش یافته و تأسیسات جدیدى به‌وجود آمد و فضاى لازم براى مسافرت طبقات دیگر مردم فراهم گردید.
تکنولوژى نوین نظیر خطوط هواپیمائی، کامپیوتر و ارتباطات ماهواره‌اى و ... باعث شد که در سده بیست و سپس بیست و یک، شیوه زندگی، کار، بازى و تفریح دگرگون شود، پیشرفت تکنولوژى باعث شد که به دلایل متعدد بر میزان مسافرت، گردش و جهانگردى توسط اقشار مختلف مردم افزوده شود، زیرا این پدیده توانست زمان تفریح را افزایش دهد، درآمدها را بالا ببرد، ارتباطات را تقویت نماید و شیوه‌هاى کارآمدی، از حمل و نقل را ارائه نماید. در حال حاضر مسافرت و گردش در سطح جهان به‌صورت یکى از بزرگترین منابع درآمد به حساب مى‌آید.
پیشینه صنعت جهانگردی در ایران
جهانگردی و گردشگری از دیرباز در ایران رونق داشته و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم ، آمد و شد خاورشناسان ، وجود کاروانسراها، چاپارخانه‌های قدیمی و راه‌های ارتباطی گسترده دلیل این مدعاست.
در دوره‌های متفاوت و در حکومت‌های مختلف از جمله هخامنشیان، سلوکیان و … به این مسئله بر اساس شرایط گوناگون توجه شده است.
در زمان صفویه یکی از درخشان‌ترین دوران سیاحت در ایران رقم خورد که مهمترین عوامل آن توسعه، افزایش امنیت، راه‌های ارتباطی مناسب و تاسیسات متعددی بوده که در این دوره در ایران ایجاد شده است.
در سال۱۳۱۴ شمسی برای اولین‌بار در وزارت داخله(کشور) اداره‌ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» تاسیس شد و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور بر عهده آن اداره محول شد.
در سال۱۳۱۹ شمسی نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تاسیس شد و در سال۴۰ نیز شورای عالی جهانگردی مرکب از ۱۲ نفر از نمایندگان وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و سه نفر از اشخاص مطلع و کارشناس در امر گردشگری و جهانگردی به موجب تصویب هیأت وزیران وقت تشکیل شد.
صنعت جهانگردی ایران بعد از انقلاب اسلامی
در سال ۱۳۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت اطلاعات و جهانگردی به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه سرپرستی امور جهانگردی کشور را به عهده گرفت.
در سال ۱۳۷۶ با ادغام حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی به وجود آمد که تا اوایل سال ۱۳۸۳ فعالیت داشت.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ادغام دو سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی به وجود آمد و بعدها سازمان صنایع‌دستی نیز به آن اضافه شد که هم اکنون فعالیت خود را ادامه می‌دهد.
بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، ایران سالانه حدود یک میلیارد دلار بابت مسافرت‌های اتباع خود پرداخت می‌کند و به تعبیری هر خانواده ایرانی که به طور متوسط پنج عضو دارد ، سالانه ۸۵ دلار از سهم تولید ملی خود را بابت رونق به بازار جهانی توریست می‌پردازد، بدون اینکه از این بازار سهمی برده باشد.
درآمد کشورهای خارجی از توریست ایرانی چهار برابر درآمد ایران از توریست خارجی است. شاید بی دلیل نباشد که قسمتی از درآمد دو شرکت بزرگ هواپیمایی بزرگ دنیا به ایران اختصاص دارد.
ایرانی‌ها بعد از امارات بیشتربه ترکیه و تایلند می‌روند. بر اساس آمارهای ارائه شده در سال۱۳۳۰ شمسی تعداد جهانگردان بین‌المللی در سطح جهان حدود ۲۵ میلیون نفر بوده است که این رقم هم اکنون به حدود یک میلیارد نفر افزایش یافته است.
همین تعداد جهانگردان در فاصله ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۴ از رشد فزاینده‌ای برخوردار گشته‌اند به طوری که از ۳۲۹ میلیون نفر در سال ۶۴ به ۵۶۷ میلیون نفر در سال ۷۴ رسیده است و طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۳۹۹ شمسی تعداد جهانگردان جهان به رقمی بالغ بر یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید و هم اکنون در مرز یک میلیارد جهانگرد در جهان قرار داریم.
بر اساس آمارها معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از طریق توسعه صنعت توریسم قابل حل است. و این صنعت پس از صنعت نفت و صنایع خودروسازی در رده سوم صنایع جهان قرار گرفته است.
صنعت توریسم بخشی است که بیش از ۲۰۰ میلیون نفر را در سراسر جهان شاغل کرده و تا ۱۰ سال آینده از ۳۰۰ میلیون نفر فراتر خواهد رفت.
هم اکنون طبق اعلام مسوولان گردشگری سهم ایران از بازار گردشگری جهان در حدود ۰۸/۰ درصد است.
از طرفی وضعیت هتل‌های کشور اصلاً قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست ولی به لحاظ قیمت این هتل‌ها هیچ فرقی با همتایان خارجی ندارند، به طور مثال هتل‌های دبی در رده بهترین‌های جهان قرار دارند و اولین هتل هفت ستاره که بلندترین هتل جهان نیز هست، در این کشور ساخته شده، این کشور به تازگی توانسته است در حوزه توریسم رشد قابل توجهی داشته باشد. به نحوی که امروزه دبی دارای ۲۷۲ هتل با بیش از ۳۰ هزار اتاق، ۳۰مرکز خرید و سالانه بیش از هفت میلیون نفر گردشگر خارجی است.
خطوط هوایی دبی یکی از پنج خط برتر هوایی جهان است که با داشتن بیش از ۱۰۰ شرکت هواپیمایی به بیش از ۱۴۵مقصد مسافر می‌برد. ظرفیت فرودگاه آن نیز در حال توسعه است تا برای مسیر تردد سالانه ۶۰ میلیون مسافر آماده شود. درآمد صنعت توریسم در دبی نیز نزدیک به دو میلیارد دلار و نکته قابل توجه در این است که بخش قابل توجهی از جاذبه این کشور مرهون سرمایه گذران ایرانی است.
بازار كار مدیریت جهانگردی
یكی از مهم ترین سوالاتی كه در ذهن شما را در مورد این رشته ایجاد می شود.این خواهد بود كه بعد از پایان تحصیلات در این رشته ، چه شغلی را خواهید داشت.با توجه به اینكه مدیریت جهانگردی یكی از رشته های جدید دانشگاهی در ایران می باشد.هنوز تعداد افرادی كه در این رشته تحصیل كردند مانند رشته های دانشگاهی دیگر اشباع نشده است با در نظرداشتن این موضوع آینده شغلی خوبی را می توان در نظر داشت.
با توجه به این كه صنعت جهانگردی در ایران در حال شكوفایی است و در آینده ای نه چندان دور به شكوفایی خواهد رسید و با توجه به پتانسیل عظیمی كه كشور عزیزمان برای جذب گردشگر دارد در آینده ای نه چندان دور شاهد شكوفایی این صنعت خواهیم بود.
در حال حاضر مشاغلی كه مرتبط با این رشته هستد می توان به:احداث آژانس های گردشگری،كار در قسمت های مختلف یك آژانس گردشگری،راهنایی تور، ایجاد مؤسسات آموزش گردشگری ، تدریس در مؤسسات گردشگری و دانشگاهها(ولی با مدارك با لاتر ار لیسانس) ، كار در قسمت های مختلف هتل ها ، كار در شركت های هواپیمای،كار در سازمانهای متولی گردشگری(مانند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ) و ... اشاره كرد.صنعت جهانگردی به گونه ای است كه با صنعت های مختلف و بخش های مختلف جامعه سروكار دارد.مانند صنعت حمل و نقل ، بخش های اقتصادی ، هتل ها ، بخش های خدماتی و... . با توجه به فرابخشی بودن صنعت جهانگردی شما می توانید امیدوار به كار در بخش ها و صنعت های دیگر نیز باشید و اگر قصد ادامه تحصیل در این رشته را دارید می توانید خود كارآفرین در این رشته باشید.
