مقاله احداث گلخانه
تامین مواد غذایی کافی و یا پرورش گیاهن زینتی در خارج از فصل و در مکان توجه بسیاری را به تسیس گلخانه و پرورش گیاهان زینتی وخوراکی را به خود جلب کرده است اما از آنجایی که در سالهای گذشته مشکلات عدیده ای در صنعت گلخانه ای کشور مشاهده گردیده و بعضاً تولید کنندگان به علت عدم آگاهی کافی دچار ضررهای سنگینی گشته اند و همواره در این بین برخی از شرکتهای گلخانه ساز به علت عدم اطلاعات کافی مشتریان از این موضوع سوء استفاده کرده و با نام اجناس خارجی از اجناس بسیار نامطلوب و با کیفیت بسیار پائین استفاده کرده اند .مرکز توسعه اموزش مجازی پارس با در نطر گرفتن این اهم اقدام به ارائه ماله اموزشی احداث گلخانه کرده است.علاقمندان نیز میتوانند جهات کسب اطلاعات جامع تر اقدام به خرید بسته آموزشی دوره اصول احداث گلخانه کنند.
گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل¬خانه¬ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آنها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه¬های ثابت، به گل¬خانه¬هایی گفته میشود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آنها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آنها استفاده کرد
یک گلخانه ، وسیلهای برای تغییر محیط اطراف گیاهان و بهبود شرایط رشد می‌باشد. گلخانهها در چند مورد قابل استفاده‌اند. بعضی از گلخانهها برای عملیات سالیانه مورد استفاده قرار میگیرند، در حالیکه بعضی از آنها فقط برای پرورش گیاهان در فصلهای بهار و پاییز ساخته میشوند. در بعضی از شرایط آب و هوایی ، برای پرورش تعدادی از گیاهان در تابستان (مانند گوجه فرنگی) ، که در شرایط بیرون قابل کشت نیستند، گلخانه مورد نیاز می‌باشد. علاوه بر شرایط زمین و مکان احداث گلخانه بسیاری از موارد دیگر من جمله تجهیزات، کیفیت آب و... نیز مهم هستند و برای رسیدن به محصول بسیار باید مورد نظر قرار گیرند.
مزایای کشت گلخانه ای
1-افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی كه مثلا در مورد خیار تولید 20 كیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 كیلوگرم در همان یك متر مربع در هوای آزاد
2-تولید بیش از یك محصول در سال (كه در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممكن می باشد )
3-افزایش كیفیت محصول تولیدی (كه با كنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های كنترل بیولوژیكی و كاهش مصرف سموم كه باعث افزایش كیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود )
4-صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )
5-استفاده از اراضی غیر قابل كشت با سیستم هیدرو پونیك (مانند گلخانه های پرورش سبزی در كیش )
6-عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امكان بازار یابی مناسب و تنظیم برنامه كشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود كه زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )
7-تداوم كار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امكان كنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه
8-ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و كار آموختگان كشاورزی و استفاده از اوقات فراغت كشاورزان در فصل های پاییز و زمستان
محل مناسب احداث گلخانه
خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک خط اصلی گاز و جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد. شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود
اسكلت گلخانه
اسکلت بخشی از گلخانه است که پوشش پلاستیکی یا شیشه ای را نگه میدارد. اسکلت گلخانه باید محکم و سبک بود و در عین حال ارزان و با دوام باشد و تا حد امکان سایه کمتری داشته باشد. در حال حاضر اسکلت گلاخنه را بیشتر با آهن گالوانیزه و یا آلومینیم می سازند و در بعضی موارد از چوب هم استفاده میشود که هم ارزانتر است و هم ساخت آن آسانتر است، ولی این اسکلتها زود می پوسند و در ضمن برای استحکام بیشتر باید از قطعات چوبی ضخیمتری استفاده کرد که این امر سبب کاهش نفوذ نور آفتاب بداخل گلخانه می گردد.
. کنترل شرایط محیطی گلخانه
فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان ، مستقیما متاثر از شرایط محیطی می‌باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما ، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می‌باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه‌ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی میشود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می‌باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار میگیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد. این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می‌باشد.
درجه حرارت در گلخانه ها
تنظیم درجه حرارت در گلخانه ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت¬های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می¬کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده میشود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستمهای گازی و ... میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای در جدول زیر امده است.(درجه ها به فارنهایت است)
دی‌اکسید کربن و نور
دی‌اکسید کربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می‌باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب ، گیاهان فتوسنتز را آغاز مینمایند. میزان دی‌اکسید کربن در گلخانه ، به واسطه مصرف توسط گیاهان ، کاهش می‌یابد. با تجدید هوا میتوان میزان دی‌اکسید کربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی‌اکسید کربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تامین روشنایی تکمیلی و تزریق دی‌اکسید کربن میتوان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی‌اکسید کربن مایع ، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می‌تواند به عنوان منابع تامین دی‌اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد. شدت ، استمرار و پخش طیفی نور مرئی برای رشد گیاه ، مهم و حیاتی است. نور مورد نیاز معمولا توسط خورشید تامین میشود، مگر اینکه گلخانه در فصل زمستان فعال باشد.
گاز کربنیک در گلخانه ها
کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند میتوان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می¬شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می¬شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند
نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.
رطوبت نسبی
رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می‌باشد. میزان تنفس گیاهان متاثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می‌باشد؛ زیرا که رطوبت نسبی ، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها و هوای اطراف را تعیین میکند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد ، تاثیر ناسازگاری برروی رشد اکثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده می‌تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها کمک نماید. در ضمن رطوبت نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه میشود. رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه بوسیله دمای سطوح داخلی تعیین میشود. کاهش جریان هوا و نیز کم شدن نرخ تعویض هوا ، منجر به افزایش رطوبت نسبی میشود.
یک گلخانه‌دار که دارای گلخانه‌ای کاملا بسته با پوشش دو لایه‌ای می‌باشد؛ باید از وجود امکانات تهویه کافی ، که برای کنترل رطوبت نسبی و نیز حداکثر دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده‌آل برای گلخانه چیزی بین 50 تا 60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به گیاهان فراهم میشود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را میتوان با آبیاری کردن در صبح و بیرون راندن هوای مرطوب کنترل
جریان هوا در گلخانه
گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تامین شده و گیاه می‌تواند اکسیژن پس داده و از دی‌اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می‌نماید.
تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها
دماسنج
دماسنج وسیلهای است برای نشان دادن درجه حرارت محیط. در باغبانی، بیشترین کاربرد آن در گلخانه و محیط کشت می باشد. دماسنج باید در محلی قرار گیرد که نزدیک منبع حرارتی نباشد و نور خورشید به طور مستقیمبر روی آن نتابد تا ً تقریبا دمای متوسط محیط کشت را نشان دهد.
رطوبت نگار
وسیله ای است که تغییرات رطوبت نسبی هوا را روی صفحه خاصی ثبت میکند
وسایل گرمایشی گلخانه ها
برای گرمکردن گلخانه ها غیر ازآفتاب،که منبع حرارت طبیعی به حساب میآید، ازموادی مانند نفت، زغال سنگ، چوب، روغنها، گاز طبیعی و برق و غیره استفاده میشود. برای تأمین حرارت یکنواخت و کنترل دما در شبهای سرد زمستان این منابع تولید انرژی باید به دستگاههای اتوماتیکی مجهز باشند. سیستم حرارتی گلخانهها بستگی به نوع گلخانه و در اختیار بودن سوخت ارزان دارد. مؤسساتی که گلخانه های متعدد و وسیع دارند از دستگاههای حرارتی مرکزی (شوفاژآبگرم) یا سیستم تولید حرارت به وسیله ی بخاراستفاده میکنند، این دوروش هزینه ی اولیه ی زیادی داردولی به خاطر سوخت ارزان قابل توجیه میباشند
انواع سیستمهای گرمایشی: سیستمهای گرمایش گلخانه ها را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
١ــ گرم کردن هوا توسط کوره
٢ــ سیستمهای آب گرم
٣ــ سیستمهای گرمایشی زیرزمینی
سیستم سرمایشی گلخانه
اکثر نقاط به جز نقاطی که در ارتفاعات قرار دارند در طول سال یک دوره گرمایی را طی مینمایند این گرما برای گیاهان درون گلخانه اغلب مضر است. اثرات دمای زیاد باعث میشود که استحکام ساقه از بین برود و گلها کوچک شود و در بعضی موارد نیز باعث مرگ جوانه میگردد. برای خنک کردن گلخانه ها از روشهای زیر استفاده میشود:
• اندودکردن شیشه گلخانه ها
• سایه دادن
• استفاده از سیستم تبخیری:
• استفاده از کولرهای آبی یا گازی:
• سیستم مه پاش
سیستم تهویه ی گلخانه ها
وظیفه ی این سیستمها کاهش حرارت، تغییر رطوبت نسبی و رساندن هوای تازه به گلخانه است.
انواع سیستمهای تهویه:
الف ــ نصب دریچه های تهویه:
ب ــ تورهای قابل نفوذ:
ج ــ تهویه به وسیله ی پنکه
وسایل کنترل نور
لامپهایی که درگلخانهها برای تأمین کمبود نورمورد استفاده قرارمیگیرندبه سه دسته تقسیم میشوند:
١ــ لامپها با نور سفید: لامپها با نور سفید حرارت زیادی تولید کرده و کیفیت نوری ضعیفی دارند. یعنی بیشتر انرژی به کار گرفته شده را به گرما تبدیل میکنند (فقط ٧ درصد انرژی الکتریکی را به نور تبدیل میکنند) از این لامپها برای کمبود نور در طول روز استفاده میشود.
٢ــ لامپهای فلورسنت: این لامپها بیشتر در محیطهای کشت برای جوانه زنی بذرها کاربرددارند. این لامپها برای تسریع مراحل مختلف رشدگیاه نیز مؤثرند. در بین لامپهای فلورسنت لامپهای سفید سرد و مهتابیهای سفید از بازده خوبی برخوردار است (راندمان تبدیل این لامپها20 درصد انرژی الکتریکی است). در شکل یک گلخانه را که از این مهتابی ها استفاده کرده مشاهده می نمایید نور این لامپها نزدیک به طیف نور آبی است
٣ــلامپها با تخلیه الکتریکی:این لامپها را از جیوه یا سدیم با فشارهای مختلف می سازند ازا ین لامپها با شدت بالا به منظور تکمیل سیکل رشد و نمو گیاهان در گلخانه ها استفاده می کنند. طیف نوری حاصل از لامپهای جیوهای فشار بالا تا اندازهای شبیه به لامپهای مهتابی فلورسنت است. لامپهای جیوه ای و سدیمی فشار بالا برای تأمین کمبود نور در زمستان و افزایش فتوسنتز گیاهان مورد استفاده قرار میگیرند. از این لامپها بهعلت هزینه سنگینشان کمتر استفاده میکنند.
دستگاههای ضدعفونی کننده خاک
ضدعفونی خاک برای از بین بردن بذر علفهای هرز، تخم حشرات و امراض انجام میگیرد. این عمل ممکن است با مواد شیمیایی یا توسط دستگاههای تولید کننده ی بخار انجام گیرد. توضیح ماشینهای سمپاشی در قسمتهای دیگری آورده شده است و در این قسمت فقط به تولیدکننده های بخار پرداخته میشود.
الف-انواع بخار ساز
ب ــ ضدعفونی کننده های تودهای برقی
ج ــ ضدعفونی کننده های تودهای هوای گرم
