مقاله شاخه های روانشناسی
مقاله ای که در زیر مطالعه میکنید با عنوان روانشناسی عمومی از مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری و ارائه شده است.
تعریف روانشناسی
روانشناسی علمی است که به بررسی علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی می‌پردازد. منظور از «رفتار» در روانشناسی، آن دسته از فعالیت‌های جاندار است که بوسیله‌یک جاندار دیگر یا با دستگاه‌های آزمایشگاهی قابل مشاهده است. و منظور از «فرآیندهای ذهنی» یعنی آن دسته از فعالیت‌های جاندار که قابل مشاهده مستقیم نیست، ولی می‌توان آن را از روی آثارش در رفتار فرد استنباط کرد. نمونه‌هایی از رفتار عبارتند از: مطالعه کردن، صحبت کردن، ورزش کردن، خوابیدن، حرف زدن در خواب، آب دهان انداختن، گره کردن مشت‌ها و . . . نمونه‌هایی از فرآیندهای ذهنی عبارتند از: حل مسئله، سبک تفکر، تغییرات مربوط به حافظه و یادگیری، ادراک و ... . اگر روانشناسی را (مطالعه‌ی علمی رفتار و فرایندهای ذهنی) بدانیم، در این تعریف سه کلمه مهم هستند. علم، رفتار و فرایندهای ذهنی. پس به تعریف این سه کلمه می پردازیم:
1-علم
روانشناسی به عنوان یک علم برای مشاهده، توصیف، پیش بینی و تبیین رفتار از روش‌های نظام مندی استفاده می‌کندروانشناسان مطالعات خود را خیلی ذقیق و موشکافانه طراحی می‌کنند. در روانشناسی مطلوب این است نتایج حاصل، رفتار شمار زیادی از آدم‌ها را تو صیف کند.
2-رفتار
رفتار هرکاری است که ما می‌توانیم انجام دهیم و بصوررت مستقیم قابل مشاهده است، مثل بوسیدن، گریه کردن نوزاد یا موتور سواری. البته طی سال‌های اخیر رفتار را جور دیگری تبیین می‌کنند و رفتار را نتیجه‌ی هر گونه پاسخ به محرک می‌دانند و این رفتار می‌تواند هم قابل مشاهده و هم غیر قابل مشاهده باشد.
اهداف روانشناسی
روانشناسی در زمینه‌های گوناگون، مانند چگونگی ادراک، پیش بینی رفتار دیگران، دگرگونی‌های رفتار، آشنایی با شیوه‌های حل مسئله، ترمیم آسیب‌های روانی و حل دشواری‌های زندگی، ما را یاری می‌دهد تا با رفع نیازها و کمبود‌ها، راه برای خوشبختی و شکوفایی انسان‌ها گشوده شود. به این ترتیب، هدف‌های مهم روانشناسی عبارت اند از:
• توصیف و سنجش رفتارها، که درشرایط گوناگون جلوه‌گر می‌شوند.
• توضیح علت‌های رفتار و نتیجه گیری منطقی از چگونگی آن، برای پی بردن به واقعیت‌ها
• پیش بینی نتایج رفتارها بر اساس اطلاعات موجود از عملکردهای گذشته
• مهار یا کنترل رفتارها، برای تسلط بر امور و دست یابی به موفقیت در کارها
• حل دشواری‌های رفتاری در زندگی فردی و اجتماعی
رسیدن به این هدف‌ها، موضوع رشته‌های گوناگون علم روانشناسی است.
تاریخچه روانشناسی
گرچه‌یافته‌های روانشناسی با روش علمی، بیش از 130 سال سابقه ندارد، ولی توجه به موضوعات این رشته، از گذشته‌های بسیار دور مطرح بوده است.
انسان‌های ابتدایی با توجه به خواب و رویاها، تصور می‌کردند در درون آن‌ها موجودی نامرئی وجود دارد که هنگام خواب از بدن جدا می‌شود و کارهایی را انجام می‌دهد. به این دلیل آنان خود را متشکل از دو جز جاندار و بی جان می دانستند و عوامل طبیعی را نیز جاندار و بی جان می‌پنداشتند و بین عوامل طبیعی و موجود نامرئی درون خود، رابطه برقرار می‌کردند.
از نظر آنان، برخی عوامل طبیعی جاندار عبارت بوده اند از: رعد و برق، طوفان، سیل، زلزله، بیماری، طلوع و غروب، خسوف و کسوف، خورشید و ستارگان. انسان‌های ابتدایی این گونه عوامل طبیعی را در ایجاد تصورات خیر و شر(سعد و نحس)، یا شاد و ناشاد موثر می‌دانستند و از راه نذر و قربانی می‌خواستند این ارواح را، درباره موجود نامرئی درون خود تسکین دهند و نظر مساعد ارواح طیّبه‌یا خبیثه را جلب کنند.
این نوع تصورات که به «جان دار پنداری ابتدایی »معروف است، قبل از ظهور ادیان یکتا پرستی در برخی از جوامع وجود داشته و حتی موجبات پرستش خدایان گوناگون می‌شده است.
یونانیان باستان قبل از ظهور ادیان یکتا پرستی در برخی از جوامع وجود داشته و حتی موجبات پرستش خدایان گوناگون می‌شده است. یونانیان باستان، قبل از میلاد مسیح عقیده داشتند که روان یا دم زندگی همیشه زنده و پایدار است و این بدن است که نابود می‌شود. تن هم چون قفسی است که روان برای مدتی کوتاه در آن زندگی می‌کند.
شاخص ترین دانشمندان یونان باستان که درباره‌ی روانشناسی اظهار نظر کرده‌اند عبارت‌اند از: سقراط، بقراط، افلاطون و ارسطو، اینان در زمینه روان و نفس در زندگی آدمی مطالب گسترده‌ای بیان کرده‌اند.
ادیان گوناگون بر اساس ضوابط و اصول خود، افراد را به رفتارهای خاصی تشویق می‌کنند. اما با توجه به آن که در حال حاضر بالغ بر سه میلیارد نفر مسیحی و مسلمان در جهان وجود دارند، مطالب مختصری از شیوه‌های رفتاری این دو دین ارائه می‌شود.
گرایش‌های دانش روانشناسی
روانشناسی با عمر تجربی و علمی محدود خود، در شناخت زمینه¬های گوناگون رفتار و کردار فردی و گروهی دستاوردهای زیادی داشته است. این یافته‌ها، زیر عنوان رشته‌های گوناگون روانشناسی مورد توجه و بهره گیری مربیان، درمانگران و قشرهای گوناگون مردم قرار دارند. در این جا از میان رشته‌های گوناگون روانشناسی، به معرفی چند رشته‌ی رایج آن اشاره می‌شود:
1. روانشناسی کودک
این شاخه از روانشناسی، رفتار کودک را از مرحله‌ی جنینی تا آغاز دوره‌ی بلوغ و نوجوانی بررسی می‌کند و به رشد و تحول بدنی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و عقلی کودکان می‌پردازد.
2. روان شناسی كودكان استثنایی
روانشناسی كودكان استثنایی به مطالعه ویژگی‌های جسمی، روانی، حسی، حركتی، شناختی و اجتماعی كودكان عقب مانده ذهنی، نابینا و نیمه نابینا، ناشنوا و نیمه ناشنوا، ناسازگار، مصروع، كودكان معلول جسمی- حركتی، دانش آموزان مبتلا به اختلال خاص در یادگیری و كودكان و نوجوانان تیز هوش و خلاق می پردازد. این شاخه روان شناسی همچنین در زمینه علل مختلف معلولیت، راه‌های پیشگیری از معلولیت و اصلاح و ترمیم نارسایی‌ها و اختلالات رفتاری مباحثی را مطرح می كند.
3. روانشناسی نوجوانی
این رشته به رشد بدنی و ساختمان روانی افرادی می‌پردازد که در دوره‌ی نوجوانی(13-18سالگی) به سر می‌برند. این رشته از روانشناسی نیز رشد بدنی، روانی، اجتماعی، عاطفی و اخلاقی نوجوانان را بررسی می‌کند. به ناتوانی‌ها و کاستی‌های تجربی و توانمندی‌های بدنی و روانی آنان توجه می‌کند و راه اصلاح و درمان آن‌ها را مطرح می نماید.
4. روانشناسی اجتماعی
این رشته، درباره‌ی ویژگی‌های روانی گروه‌ها و سازمان‌های اجتماعی از جنبه‌های گوناگون، بحث می‌کند و اثر متقابل فرد بر جامعه و یا جامعه بر فرد را بررسی می‌نماید و چگونگی پیدایش دسته‌های اجتماعی را، که محصول رفتار جامعه‌ی بشری است، مطالعه می‌کند.
5. روانشناسی پرورشی
این رشته، کوشش می‌کند اصول و قوانین روانشناسی را در آموزش و پرورش به کار برد. در این رشته، به هدف‌های تربیتی از دیدگاه‌های گوناگون، علل تفاوت‌ها و نقش عوامل ارثی و محیطی در تربیت افراد و چگونگی یادگیری، اندیشیدن و سنجش آن‌ها توجه می‌شود .روانشناسی پرورشی، از نظر ایجاد انضباط و عادت‌های پسندیده در کودکان و نوجوانان برای مربیان و والدین بسیار کارساز است.
6. روانشناسی بالینی
این رشته از روانشناسی به مطالعه‌ی سازمان ادراکی، هیجانی، ارادی و بدنی افراد می‌پردازد؛ و در این باره، از اعمال افراد نا به هنجار و نتیجه آزمایش‌های خود با آنان بهره می گیرد.
7. روانشناسی شخصیت
این رشته از روانشناسی به مطالعه‌ی سازمان ادراکی، هیجانی، ارادی و بدنی افراد می‌پردازد و به چگونگی سازگاری فرد با خود و محیط توجه دارد. این رشته، با روانشناسی بالینی و مرضی و اجتماعی بستگی نزدیک دارد.
8. روانشناسی صنعتی
این رشته، به موضوعات مربوط به سازگاری فرد با کار، انطباق خصوصیات کاری با افراد، نحوه‌ی انتخاب افراد برای مشاغل، گروه‌های کاری در صنعت، دیدگاه‌های مردم درباره‌ی چگونگی مصنوعات و مانند آن‌ها، می‌پردازد.
9. روانشناسی مرضی
در این شاخه از روانشناسی اختلالات عاطفی و رفتاری و بیماری‌های مختلف روانی مورد بررسی قرار گرفته، روش‌های درمانی متداول در جهت حفظ بهداشت روانی ارائه می‌شود.
10. روانشناسی ورزش
مطالعه ابعاد رفتاری، عاطفی و شناختی موقعیت‌های ورزشی و استفاده از اصول روانشناسی به منظور بهینه سازی عملکرد و سلامت قهرمانان ورزشی و ورزشکاران.
11. روانشناسی انحراف
روانشناسی انحراف شاخه‌ای از روانشناسی است که به آسیب‌شناسی روانی و رفتارهای غیرعادی و نابهنجار می‌پردازد. این شاخه محدوده وسیعی از اختلالات، از افسردگی گرفته تا وسواس و انحراف جنسی را در بر می‌گیرد. غالباً مشاوران، روانشناسان بالینی و روان درمانگران مستقیماً در این شاخه کار می‌کنند.
12. روانشناسی تطبیقی
روانشناسی تطبیقی شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعه رفتار حیوانات می‌پردازد. این مطالعه می‌تواند به درک وسیع‌تر و عمیق‌تری از روانشناسی انسان بیانجامد.
13. روانشناسی رشد
این شاخه از روانشناسی به رشد انسان در طول دوره حیاتش، از کودکی تا بزرگسالی، می‌پردازد. مطالعه علمی رشد انسان در صدد درک و توضیح چگونگی و چرایی تغییر انسان‌ها در طول دوره عمرشان است. این مطالعه شامل تمام جنبه‌های رشد انسان، شامل فیزیکی، هیجانی، ذهنی، اجتماعی، ادراکی و شخصیتی می‌گردد. موضوعات مورد مطالعه در این حوزه، تقریباً شامل همه چیز، از رشد پیش از تولد تا بیماری آلزایمر می‌شود.
باید اضافه کرد که امروزه، رشته‌های تخصصی روانشناسی رو به گسترش اند. از جمله روانشناسی تبلیغات، روانشناسی تجربی، روانشناسی فیزیولوژیک، روانشناسی پیری، روانشناسی انگیزه‌ها و هیجان‌ها، روانشناسی حیوانی، روانشناسی مشاوره و . . .
