مقاله ایمنی بنادر

ایمنی در محیط کار بنادر با رویکرد حمل و نقل

کار در بار اندازها ( اسکله های تخلیه و بارگیری ) شامل طیف وسیعی از عملیاتی است که روی کشتی ها ، اسکله ها و در انبارها و پایانه های بندری انجام میشود و اغلب مستلزم استفاده از وسایل و تجهیزات متنوع و پیچیده و گران قیمت میباشد . طیف کاری کارگران باراندازها طیف گسترده ای است و عمدتا فعالیتهای زیر را دربر میگیرد :

بارزدن ، تخلیه کشتی ها ، انتقال کالااز کشتی به کرجی ها یا به وسایل دیگر حمل و نقل مثل واگن های راه آهن یا کامیونها و برعکس ، انباشتن و انبارکردن کالاها در جایگاهها ، انبارها و پایانه های مخصوص ، حمل و نقل کالاها و افراد در محدوده بندر ، تعمیر و نگهداری وسایل جابجائی بارو غیره

مشخصات عمومی بنادر تخلیه و بارگیری :

بندرها ممکن است بصورت طبیعی یا ساخته دست بشر ، روی دریا یا روی آبراهه های داخل خشکی باشند بعضی باراندازها با تجارت جهانی سروکاردارند ، بقیه ممکن است در خدمت یک کارخانه یا تاسیسات خاص باشند .
در بعضی جاها عملیات بارزدن و تخلیه ممکن است در آبهای عمیق یا دروسط جریان آب ، با کشتی های کوچکی که ارتباط بین کشتی و ساحل را تامین میکند انجام شود . در بندر ممکن است بارهای خیلی سنگین یا بارهای معمولی جابجا شود ، تاسیساتی که عمدتا برای پذیرش نفت کشها ، کشتی های حمل گازمایع ، زغال سنگ ، سنگ معدن ، مواد غذائی و .... در نظر گرفته شده اند و نیز کشتی هایی که برای حمل بارهای خاص تجهیز شده اند میتوانند جزو تسهیلات بندری باشند .

نحوه جابجائی بار در بندر :

از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون حمل و نقل دریائی افزایش قابل ملاحظه ای حاصل کرده است . در حال حاضر بدلیل وجود کشتی های عظیم و استفاده از تجهیزات مکانیکی بجای نیروی بدنی انسان ، عملیات تخلیه و بارگیری با سرعت بیشتری انجام میشود و این امر در کاهش زمان توقف کشتی ها در بنادر بسیار مؤثر بوده است . امروزه با توجه به تنوع در شکل بار ، تجهیزات متنوعی برای جابجا کردن انواع کالاهای حمل شده به عرشه کشتی ها بکار میروند . بارها به اشکال بسیار متنوعی وارد بندر میشوند : صندوق ، جعبه ، کانتینر ، کیسه ، لوله ، ورقه ( ورقه های کاغذ ) ، عدل های پنبه ، الوار ، وسایل نفله و ماشین آلات ، مواد فله ای بصورت پودر ، مایعات و.. هریک از این فرم ها نیاز به روش خاصی برای حمل و جابجائی دارد.در بنادر بزرگتر که کشتی ها در لنگرگاه پهلو میگیرند ، تخلیه و بارگیری معمولا با استفاده از انواع جرثقیل هایی است که بوسیله نیروی برق به حرکت در می آیند . هنگامی که جرثقیل در اسکله ها وجود نداشته باشد یا کشتی در مسافتی دور از اسکله یا در وسط آب لنگر انداخته باشد ، برای جابجائی بار از دکل کشتی ها یا جرثقیلهای موجود در کشتی استفاده میشود.

خطراتی که کارگران باراندازها را تهدید میکنند:

در هرمحیط کاری بخصوص محیطهای صنعتی مخاطرات مختلفی وجود دارد که دو نوع آسیب ایجاد می نمایند : حوادث و بیماریها

حوادث

مهمترین مخاطراتی که در بندرها منجر به بروز حوادث عمده میشودعبارتند از :

1- برخورد با وسایل حمل و نقل از قبیل جرثقیلها ، لیفتراکها ، واگنها و....
2- وقوع آتش سوزی

3-سقوط افراد از ارتفاع ( بالای بار، جرثقیلها ، عرشه کشتی ها )

4-سقوط بار بر روی افراد

5- مسمومیت حاد ناشی از تماس با محموله های حاوی مواد سمی

6-نزاعهای جمعی و درگیریهای فردی بین گروههای کاری مختلف با قومیتها و حتی ملیتهای گوناگون در بندر

بیماریها

مهمترین مخاطراتی که میتوانند منجر به بیماری و حتی بروز حادثه گردند عبارتند از :

1-کمبود یا نبود وسایل مکانیکی مناسب جهت جابجایی و حمل بار

2- سروصدا و ارتعاش ناشی از لوازم و دستگاههای مختلف
3- تهویه نامناسب در اماکن سرپوشیده و آلودگی هوای فضای عمومی بندر

4- نبود یا کمبود امکانات رفاهی و بهداشتی

5- کار در فضاهای کوچک و محدود وابزار کار نامناسب

6- تابش اشعه مستقیم خورشید ، گرما ، رطوبت و شرایط جوی نامساعد

7- کمبود نور در اماکن و محوطه ها هنگام شب و خیرگی ناشی از ورود از محیط ساختمان به محوطه ها در هنگام روز( این مشکل در محیط بندر بدلیل انعکاس نور از سطح آب بسیار بارز میباشد )

بیشترین حوادث در بندر ها : سقوط افراد از ارتفاع و سقوط بار از ارتفاع بر روی افراد با 50 درصد فراوانی

بیشترین بیماریها در بین کارگران بندر : اختلالات و دردهای ستون مهره ها با 50 درصد فراوانی

موارد دیگر : بیماریهای ریوی ناشی از استنشاق ذرات گردوغبار و مواد شیمیایی سمی بخصوص آزبست است که هنوز در خیلی از کشورها یک معضل اساسی است و از میان کارگران باراندازها قربانی میگیرد .

موارد دیگر با فراوانی کمتر عبارتند از : سوختگی پوست در تماس با محموله های شیمیایی – خطرات ناشی از محموله های مواد رادیو اکتیو – بیماریهای عفونی ناشی از محصولات دامی نظیر پشم – پوست و....
راهکارهایی برای پیشگیری از حوادث در بندر :

حوادث شغلی در باراندازها متاسفانه در اغلب موارد باعث جراحات شدید و مرگ کارگران شده و خسارات جبران ناپذیری به تجهیزات ، ماشین آلات و کالاها وارد میکند . حوادثی مثل آتش سوزی ناشی از عللی بظاهر ساده و پیش پا افتاده مثل سیگار یا اتصال برق در انبارها هرساله خسارات فراوانی بدنبال داشته و به تعداد زیادی از کارگران آسیب میزند .

شمار زیادی از حوادث در واقع بدلیل نا آگاهی و عدم آشنائی کارگران و حتی سرپرستان با ساده ترین مفاهیم ایمنی اتفاق می افتد . اگر این واقعیت را قبول داشته باشیم که اغلب کارگران در باراندازها افرادی کم سواد یا بی سواد هستند که بصورت فصلی و موقتی و از سر نیاز به شغل حمل و جابجائی بار روی آورده اند آنگاه دلیل عمده بروز حوادث شغلی در این گروه از کارگران را درمیابیم .بنابراین آموزش مقررات کار و ایمنی شغلی بخصوص بصورت مداوم و برنامه ریزی شده برای تمام گروههای شغلی در باراندازها بویژه کارگران ساده و باربران چه فصلی چه موقتی و چه دائمی بسیار ضروری است . جهت اپراتوری تجهیزات مکانیکی نظیر بالابر ها ، جرثقیلها ، لیفتراکها و سایر ماشین ها باید افراد با سابقه که نحوه کار با این وسایل را کاملا آموزش دیده و دارای گواهینامه هستند گماشته شوند . در غیر اینصورت به استقبال خطر رفته و آمار حوادث و خسارت مان را افزایش داده ایم .

هرساله تعداد زیادی از حوادث در باراندازها بدلیل سقوط افراد از ارتفاع ( روی محموله ها ، کانتینر ها یا جرثقیلها و...) ، برخورد با لیفتراک و سایر وسایل حمل و نقل به وقوع میپیوندد که در اکثر موارد منجر به جراحات شدید ، نقص عضو و حتی مرگ میشود .
اغلب انجام کارهای ساده ای مثل خط کشی معابر و محل توقف یا عبور و مرور ماشین ها و تامین روشنائی کافی کلیه فضاهای باراندازدر شب میتواند به راحتی جلوی بسیاری از حوادث مرگبار را بگیرد .

امروزه قوانین و مقررات بندرها در تمام دنیا براساس قوانین و استانداردهای بین المللی میباشد . در این قوانین ، بازرسی از تجهیزات و وسایل مکانیکی حمل و جابجائی با نظیر بالابرها جرثقیلها و... در اولویت قراردارند و در صورت خرابی و ناکار آمدی باید بلافاصله تعمیر یا تعویض شوند .

بدلیل شرایط آب و هوائی مرطوب در بندر در اغلب موارد ، دستگاهها دچار پوسیدگی و فرسایش زودرس میشوند.لذا تعمیر و نگهداری تجهیزات بندری اهمیت فراوانی دارد .

برای احتیاط در هنگام جابجائی و شناسائی مواد و محموله های خطرناک نظیر آزبست ، مواد شیمیایی مختلف مثل انواع اسیدها ، قلیاها و... و پیشگیری از وقوع هرنوع حادثه ، برچسپ زدن و علامت گذاری محموله به روش استاندارد بایستی الزامی باشد و از تماس افراد با محموله های فاقد علامت جدا جلوگیری گردد .
همچنین وجود ماموران و بازرسان ایمنی به تعداد کافی در محوطه های بندر به رعایت قوانین و مقررات ایمنی از سوی کارکنان کمک فراوانی میکند .

بطور خلاصه کاهش حوادث در بندر به 4 عامل زیر وابسته است :

1- وضع و اجرای قوانین و مقررات ایمنی برای همه کارکنان بندر اعم از شرکتهای بزرگ – متوسط و کوچک

2- آموزش مقررات کار و ایمنی شغلی بصورت مداوم و برنامه ریزی شده برای تمام گروههای شغلی در باراندازها بویژه کارگران ساده و باربران چه فصلی چه موقتی و چه دائمی

3- همبستگی دائمی و ارتباط قوی بین شرکتهای مستقر در بندر

4- مدیریت این ارتباط توسط بالاترین مقام اجرائی بندر

چرا شرایط رفاهی و  بهداشتی  مناسب  در  بندر  از  اهمیت  خاصی  برخوردار است ؟
ماهیت کار در بارانداز به گونه ای است که در تمام طول سال و در تمام شرایط آب و هوائی بایستی کار انجام گیرد بنابراین مهیا کردن شرایط قابل قبول برای انجام کار در هرزمان و هرنوع آب و هوائی یکی از مقدماتی ترین اصول امکانات رفاهی کارکنان است . بطور خلاصه حداقل اقداماتی که  در جهت ایجاد شرایط مطلوب کاری دربندر لازم الاجراست عبارت است از: ابجاد تسهیلات بهداشتی – تهیه لباس کار مناسب –  اجرای برنامه مراقبتهای بهداشتی        ( معاینات پزشکی شاغلین)

الف –  تسهیلات  بهداشتی :

وجود سرویسهای بهداشتی در نقاط مختلف بندر ضروری است بخصوص جهت کارگرانی که با مواد شیمیایی ، دام و مواد الوده سروکاردارند حتما بایستی حمام و دوش در نظر گرفت .

همچنین غذاخوری و آبخوریهای مناسب ، مراکز خدمات بهداشتی و کمکهای اولیه به تعداد کافی در محوطه اسکله وجود داشته باشد و فواصل آنها تا محل کار کارگران نباید زیاد باشد .

در مراکز بهداشتی درمانی به ازای هر 100 نفر یک اتاق جهت ارائه اقدامات اولیه باید موجود باشد .

ب- مشخصات عمومی لباس کار کارگران  بندر:
لباس کار: باید متناسب با فصل به رنگ روشن و از جنس نخی بوده یکسره باشد و برای هرکارگر با توجه به انداره خودش تهیه گردد. خیلی تنگ و زیادی گشاد و آویخته نباشد .

کفش ایمنی : باید در عین مقاوم بودن و حفاظت کامل پاها بتواند از انتقال گرما از کف پا به بدن ممانعت کرده به رنگ روشن و ازجنسی باشد که تبادل گرما را بخوبی انجام دهد.

کلاه ایمنی : در محوطه های باز باید به رنگ روشن سبک – مقاوم ودارای لبه پهن باشد که بتواند مانند سایه بان در برابر تابش اشعه خورشید عمل نماید.

ج- اجرای برنامه مراقبتهای بهداشتی ( معاینات پزشکی)

کارگرانی که در مشاغل اصطلاحا عملیاتی ( شامل تخلیه و بارگیری دستی و مکانیکی – انبارداری – حفاظت و حراست از محوطه ها و انبارها – نمونه برداری از کالاها بخصوص مواد شیمیائی و....) در بنادر مشغول هستند بعلت تماس با انواع عوامل زیان آور شغلی باید هم قبل از استخدام و هم در حین اشتغال و حداقل هرسال یکبار مورد معاینات و آزمایشهای پزشکی توسط مراکز معتبر و پزشک صلاحیت دار قرار گیرند.

هدف اصلی از انجام معاینات پزشکی در بدواستخدام انتخاب مناسبترین فرد برای شغلی است که مد نظر کارفرما میباشد.
و هدف اصلی از انجام معاینات دوره ای که معمولا سالی یکبار انجام میشود پیشگیری از بروز بیماریهای مرتبط با کار است.

در معاینات و آزمایشهای ادواری یا سالیانه پزشک در جستجوی علائمی است که مستقیما با عوامل محیط کار در بندر مرتبط میباشد ازجمله:

مشکلات ریوی مرتبط با مواد شیمیائی مختلف در بندر

ناراحتی های اسکلتی – عضلانی مرتبط با نحوه حمل دستی بار با لوازم کار نامناسب و ...

اختلالات شنوائی مرتبط با سروصدای دستگاهها درمحیط کار

اختلالات خونی و سیستماتیک مرتبط با مواد شیمیائی مختلف در بندر

اختلالات قلبی عروقی مرتبط با گرمای محیط

مشکلات بینائی یا پوستی بعلت اشعه خورشید.
بدیهی است که درصورت فراهم کردن تسهیلات بهداشتی – اجرای برنامه مراقبتهای بهداشتی و رعایت قوانین و مقررات و دستورات ایمنی در باراندازها ، مخاطرات این اماکن تحت کنترل قرار خواهند گرفت .

مسئولیت ایمنی در محیط کار

مسئولیت ایمنی در بنادر بر عهده همه کسانی است که بطور مستقیم یا غیر مستقیم با کار در بنادر مربوط می شوند. این کار نیازمند همکاری همه افراد به منظور ارتقای سیستم های ایمنی در محیط کار و اطمینان از بکارگیری اصول ایمنی است. آشنایی با مفاهیم و ایده های نوین در حمل بار نیازمند توجه ویژه به الزامات ایمنی است.

اشخاصی که بیشترین مسئولیت ایمنی را در محیط کار بنادر دارند:

1- سازمان های صلاحیت دار

2-کارفرمایان بنادر

3- پیمانکاران و کارگران یا ارائه کنندگان خدمات
4- مدیران

5-افسران کشتی

6-سرپرستان (ناظران)

7- کارگران بندر

8- مشاوران ایمنی و بهداشت

9- مسافران و سایر افراد غیر کارگر

ثبت نام در دوره ایمنی کار در بنادر