مقاله کارشناسی فرش

بررسی روند قالیبافی در آسیای مرکزی ، آسیای صغیر ، اروپا ،کشورهای شمال آفریقا و خاور دور:

1-  آسیای مرکزی (ترکستان شرقی و ترکمنستان):

ترکمنستان:

وطن فرشهای ترکمن Turcoman Carpets ترکستان غربی و یا ترکستان روسیه است .یعنی سرزمین پست و کم ارتفاعی که از سواحل دریای خزر تا بیش از 1500 کیلومتر به طرف شرق امتداد می یابد و در جنوب و شرق بین دو رشت کوه محصور می گردد. رشته کوهای واقع در جنوب بعضاً متعلق به افغانستان  می باشد. ارتفاع آنها آنها به4000 متر و در مواردی به حدود 8000 متر می رسد. بخش اعظم این سرزمین در بیان قره قوم Kara Kum  غرب رود آمودریا Amu Darya،و بیابان قزل قوم Kysyl Kum رود سیردریا Syr Darya قرار می گیرد.آب و هوای خشک قاره ای این سرزمین تغیرات  شدید درجه حرارت را همراه دارد. میزان بارندگی در طول سال تنها به حدود 120 تا 130 میلیمتر می رسد .رودخانه های آمودریا و سیر دریا هردو به دریاچه بسته آرال می ریزند.بقیه آبهای جاری راهی بیابان شده و تبخیر می شوند.

بعد از مرگ نادر نادرشاه،جنگ و ستیز در میان قبایل ترکمن و همسایگان همچنان ادامه یافت . در اواخر قرن  نوزدهم،زمانی که بهترین فرشها در این منطقه یافت می شد، ترکمنها حدود 70% جمعیت منطقه را تشکیل می دادند.فرشبافی در میان قبایل غیر ترکمن بجز قبایل قرقیز و کوچا رواج نداشته است.ژنرال بوگولوبوف اولین فرماندار روسی منطقه،متوسط تولید را در سالهای اوایل قرن بیستم به شرح زیر برآورده کرده است:

پلاس: 1000 قطعه، نمد: 60000 قطعه،فرش: 1500 تخته

جوال،توبره،خورجین و کپونک مجموعاً : 7000 قطعه

ویژگی فرشهای ترکمن قرنهای نوزدهم و بیستم:

فرشهای ترکمن عمدتاً با گره فارسی بافته می شوند.گره ترکی در میان زنان ترکمن چندان رواج ندارد.برای تار از موی بز و یا ابریشم رنگ شده دولاتاب و راست تاب استفاده می شود .

ویژگی فرشهای ترکمن تا پایان قرن هجدهم:

بدلیل پیروزی ترکمنها از سنتها،کاربرد مکرر یک گل در طرح و نقش فرش،تعیین قدمت فرشهای بافت این منطقه دوردست کمتر اروپا را می یافت.فرشهای بافت ترکمن به راحتی قابل شناسایی می باشند و در هنگام اول اختلاف آنها با تولیدات سایر مناطق آشکار می گردد.در نمونه های موسوم به فرشهای نجبا Gentle Men,s Carpets  یک موتیف هندسی بنجومی هماهنگ و ریتمیک در زمینه ای از رنگ قهوه ای مایل به قرمز تکرار شده است در حالیکه در نمونه های موسوم به آبی بخارا Blue Bokharaکه برای تولید آنها از بهترین و مرغوب ترین نوع پشم استفاده شده و بافت محکم و پرداختی عالی دارند،رنگهای ابی از تیره تا روشن به کار برده شده است.

ترکستان شرقی:

ترکستان شرقی East Turkestan در قلب آسیای مرکزی قرار گرفته و از شمال به جنوب بطول 1000 کیلومتر،و از شرق به غرب بطول بیش از 1800 کیلومتر امتداد دارد.تقریباً تمامی این ناحیه در حوزه آبگیر رودخانه تاریم Tarim واقع شده است.

ویژگی های مناطق فرش ایران :

ویژگی های فرش تبریز:

1-    استفاده از نقوش کلیه مناطق باقی

2-    تلفیق طرحها و نقشها با همدیگر

3-    نقشهای رایج در تبریز و مناطق شهری بافت بیشتر اسلیمی – شاه عباسی –انواع لچک و ترنج

4-    رنگهای مورد استفاده در فرش تبریز عبارتند از : رنگهای طبیعی روناس یا گلی

5-    نوع گره استفاده ترکی بافت

6-    بافتن نقشهای غیر مصطلتح یا تک چهره شخصیتها

ویژگی های فرش قشقایی:

قشقائیها که از قبیله ترک نژاد هستند مهمترین ایلات فارسی را تشکیل می دهند.و از تیره های اصلی این قشقائیها می توان به کشکولیها و شش بلوکیها

گروه بندی نقشه های قشقایی :

1-    نقشه ها و نگارهای سنتی

2-    نقشه های استرلیزه

ویژگیهای فرش فارس:

در فارس چهارگونه قالیچه می توان تشخیص داد که عبارتند از:

1-    قالیچه های روستایی (غیر عشایری)

2-    قالیچه های قشقایی

3-    قالیچه خمسه

4-    قالیچه ممسنی

ویژگی های قالی روستایی:

قالیچه هایی که بوسیله روستائیان فارس زبان منطقه فارس بافته می شود تشخیص این قالیچه ها ، از قالیهای دست بافت عشایری را مشکل می سازدولی بخشی از قالیچه های روستایی را قالیهای  معروف به شیرازی تشکیل می دهد.

ویژگی های فرش سراب:

پشم که عمده ماده اولیه این فرشها محلی می باشد-رنگهای تند بکار می رود.قالی به ابعاد کوچک و مساحت کم بافته       می شود.

ویژگی های فرش قراجه(هریس):

گره ترکی و معمولاً دو پوده هستند ولی نخهای پود بیش از همه ضخیم تر است،بافت فشرده دارند،ترنج وسط معمول به رنگ لاجوردی و دو ترنج دیگر به رنگ نخودی و یا سبز است و متن قالیچه و کناره به رنگ سرخ روناس است.

ویژگی فرشهای اردبیل:

بافت روستایی،قطعات تولیدی در قالب قالیچه و شمار کمی کلکسی 5متر(میانه) و کناره ها می باشد.نقوش فرشهای هندسی و یکنواخت است و ازگل و بوته خبری نیست و نگاره ها را خطوط هندسی تشکیل می دهند،تارهای نخی سفید و تاب داردوگاهی با تازهای پشمی و رج شمارهای مختلف رنگهای لاکی و کرم،سفید،،آبی نفتی،شتری،صورتی بیشتر استفاده      می شود.

ویزگی فرشهای بخشایش(هریس):

استفاده از طرحهای هراتی،رنگ های آبی،نخودی ،ارغوانی روشن،قرمز،فرشهای ساده با طرحهای شکسته بافت می شود. پرزها بلند است یا پرگوشت و دارای ضخامت بیشتری است فرشها سنگین و مقاوم می باشند. گره ترکی بافت می شود. فرشها در اندازه های متعدد بافت می شود.

ویژگی فرشهای کرمان:

استفاده از گره فارسی و گره جفتی پیچی،دو پود بودن و استفاده از سه پود(اول پود کلفت بعد نازک دوباره کلفت) پودهای کلفت مورد استفاده برخلاف سایر مناطق قالی بافی سفید بوده و اغلب بدون رنگ استفاده می شود.پرز پشم از نوع درجه دو استفاده می شود که برای بافتهای مرغوب بخصوص در راور کرمان از پشم درجه 1 استفاده می نمایند.ریشه های قالی با گره فندقی یا نخودی بسته میشود. بافت قسمت گلیم فرش کرمان هر دو سر لول بافت و دو پوده است- جنس تار از نخ معمولی به سبک ریسندگی کرمان- شیرازه فرشهای کرمان طبیعی بوده و بیشتر از نوع شیرازه طبیعی کیپ می باشد-رج شمار فرشها از 20 الی 60 در گره می باش- استفاده از لچک و ترنج بصورت عمومی از زمینه های خالی و کف ساده- بعضی از فرشهای کرمان حاشیه سر خود می شود که این فرشها مختص خود کرمان میباشد.

ویزگی های فرشهای اصفهان و نائین نو نجف آباد و شهرضا:

قالیهای منطقه اصفهان از نظر نقشه به سه دسته تقسیم می شود:

1-    قالیهای اصفهان و روستای پیرامون آن

2-    قالیهای چهارمحال و بختیاری

3-    قالیهای عشایری و ایلیات لری

ویژگیهای عمومی:

فارس بافت-فشرده بودن بافتی،نازک و کم دوام بودن آنها،اکثراً دو پوده هستند در نتیجه لول بافت هستند.رنگ پود نازک آبی آسمانی و رنگ پود کلفت سفید.

جنس تارها اغلب نخ ، پشم ، ابریشم پرز 80% پشم و 20% ابریشم و گل ابریشم و گل ابریشم و گلابتونی سر فرش گلیم بافت ریش ریشی است.

ویژگی های فرش نائین (اصفهان):

چله های نائین سفید کمی مایل به کرم و تابیده و معمولاً 6لا یا 9لا می باشند و با پود کلفت  کرم یا سفید رنگ و پود نازک  

کرم یا سفید می باشد و پود کلفت آن تابیده است. فرشها عموماً صاف و یکدست می باشد.در فرشهای خیلی نفیس گاهی شیرازه طبیعی عوض می شود و به دلیل ظرافت فرش شیرازه فتیله ای می خورد ، ریشه های قالی از پایین بسته و از بالا باز است.فرشهای نائین سرنخ های زیادی دارند.

ویژگی های فرش جوشقان و میمه (اصفهان):

جوشقان در جنوب کاشان و 108 کیلومتری شمال غربی اصفهان قرار دارد.و بافت قالیهای ابریشمی و صدور ان به خارج از کشور قبل از دوره صفوی،ولی در دوره ها صفوی تمام فرشهای جوشقان اکثراً به هند صادر می شود. تولید قالیهای زیر بافت که به قالیهای لهستان معروف بود و نیز فرشهای کلدانی در این منطقه بافت می شود.

از لحاظ نقش در بیشتر موارد ترنجی لوزی شکل است. محیط ترنج را اغلب خطوط دندانه دار شبیه به اره در بر می گیرد. و در درون لوزی و درمرکز آن و گرداگرد گل چهار پر لوزیهای کوچکتر قرار دارند.

ثبت نام در دوره آشنایی با فرش ایرانی و جغرافیای آن