ایمنی صنعتی

مقاله ایمنی صنعتی

فرایند صنعتی شدن، موجب استفاده فزاینده از ابزار و ماشین آلات فنی شده است. عدم رعایت اصول صحیح در ساخت یا استفاده از وسایل، حوادث ناشی از کار را افزایش داده است. از همین رو توجه به ایمنی صنعتی علاوه بر اینکه براورده کننده امنیت و سلامت کارکنان است، موجب پیشگیری از بسیاری از موارد کاهش دهنده میزان تولید و... ر فرایند تولید و کار با ابزارها و ماشین آلات ی شود. امروزه با توجه به اهمیت موضوع سلامت نیروی کار در تمامی کشورها نیاز به مدیریت در دستیابی به روشهای منسجم بهبود شرایط کار بیش از پیش نمایان می شود

تاریخچه ایمنی صنعتی
با آغاز انقلاب صنعتی و انتقال تولید از كارگاه های كوچك به كارخانه های تولید انبوه ، موضوع حفاظت از سلامت نیروی كار نیز از حالت فردی خارج و حالت عمومی تری به خود گرفت. پس از پیدایش مكتب روابط انسانی در مدیریت كه بر اثر تجربیات هاتورن پدید آمد، توجه به ایمنی منابع انسانی اهمیت بیشتری یافت. امرزوه كمتر مدیری را می توان یافت كه از پیامدهای ناامنی محیط كار آگاه نباشد . با این حال اشاره به برخی آمار تكان دهنده مربوط به مشكلات حاصله از نبود محیط كار ایمن به درك اهمیت موضوع كمك خواهد كرد:

هزینه های محیط های غیر ایمن بسیار شگفت آورند. تنها در كشور انگلستان بیش از 300 نفر بین سالهای 97-1996در اثر حوادث كار جان خود را باختند . این رقم در مقایسه با ارقام دهه 1960 به یك چهارم كاهش یافته اما همچنان نامطلوب است. وخامت فاجعه هنگامی آشكارتر می شود كه بدانیم به ازای هر كشته تعداد زیادی زخمی وجود دارد.
آمار نشان می دهد كه در انگلستان بیش از 6/1 میلیون حادثه در سال اتفاق می افتد. نزدیك به 2/2میلیون نفر در اثر كار دچار بیماری می شوند. و بیش از 20000 نفرمجبور به ترك كار می شوند. براساس برآوردها30 میلیون روز كاری بر اثر حوادث بیماری های ناشی از كار از دست می رود. زیان ناشی از حوادث كاری برای اقتصاد انگلستان 12 میلیارد پوند(2% تولید ناخالص داخلی)و برای كاركنان بین 4تا 9 میلیارد پوند (بین 5 تا 10% سود تجاری انگلستان)برآورد می شود. با توجه به این آمار زیان های وارده به شركت ها دشوار نیست. اگر هزینه های غرامت و ضرر و زیان پرداختی به آسیب دیدگان را در نظر بگیریم كه در پاره ای موارد ارقامی نجومی اند. ، می توان دریافت كه عدم وجود ایمنی می تواند یك سازمان را از پا در آورد . افزون بر مسائل مالی دلائل مهم دیگری نیز برای اهمیت ایمنی وجود دارد . هزینه های درد و آلام ، خستگی ، فرسودگی و نگرانی نیروی كار را به راحتی نمی توان در قالب ارقام مالی بیان كرد در حالیكه چنین مشكلاتی همواره درپی حوادث پیش می آیند. همه ی افراد دستخوش حادثه ، از قبیل فرد حادثه دیده ، خانواده وی ، دوستان، همكاران یا حتی مدیران سازمان مربوط ممكن است تحت تاثیر روانی حادثه قرار گیرند . درمواردی این تاثیر زندگی فرد را به كلی تغییر می دهد . معلولیت یا آسیب دیدگی های بزرگ به راحتی قابل جبران نیست.
تعریف ایمنی صنعتی
در تعریف ایمنی صنعتی می‌توان گفت : فن به‌كارگیری تدابیر ویژه مهندسی در جهت ایمن‌سازی نظامهای گوناگون كاری در مواجهه با گونه‌های مختلف ریسك رودرروی آنان می‌باشد . (بهینه‌سازی در ایمن‌سازی)
گرایش ایمنی صنعتی تلفیقی از سه رشته بهداشت حرفه‌ای ،‌ مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع ( جهت‌گیری عمده به سوی مهندسی صنایع است ) با رویكرد بهساز و پیشگیرانه و در عین حال مهندسی ، در جوار متخصصین بهداشت حرفه‌ای كه با دید پزشكی بیشتری به دنیای كار می‌نگرند ، تلاش در ایجاد نظام‌های شناخت خطرات و محدود‌سازی عملكرد‌های غیرایمن در محیطهای كاری داشته ، روش‌ها ، برنامه‌ها و فرآیندهایی برای كنترل و ارزیابی خطرات پی گرفته و تلاش در ایجاد فضایی سالم برای نجات حركت‌های بهره‌ور دارد . این گرایش مهندسی صنایع ضمن تسلط بر آگاهیهای عمومی مهندسی صنایع به ویژه در راستای تطبیق دادن كار با توانایی‌های انسانی در زمینه‌هایی همچون مهندسی فاكتورهای انسانی ، عوامل فیزیكی و شیمیایی زیان‌آور محیط كار ، حفاظت صنعتی و اصول مدیریت ایمنی ، دارای تبحر و تخصص است . طراحی نظام‌هایی كه بتوانند از آسیب رساندن به انسانها ، امكانات و تجهیزات پیشگیری كرده ، حركت ملایم و روان اجرا را تضمین نماید ، بخشی از توانایی‌های اجرایی این متخصصین به شمار می‌رود .
مکانیک سیالات ، جمع‌آوری و دفع فاضلابهای صنعتی ، مهندسی احتراق ، گازرسانی ، اعلام و اطفا حریق ، ایمنی در برق ، سم‌شناسی صنعتی ، ایمنی ساختمان و معدن ، ارگونومی ، تهویه صنعتی ، دیگها و ظروف تحت‌فشار ، روشهای تولید (2 & 1) ، ایمنی در کشاورزی ، روانشناسی صنعتی ، عوامل شیمیایی محیط کار ، اصول بهداشت محیط ، بیماریهای شغلی ، حفاظت صنعتی ، ایمنی بالابرها ، تحقیق در عملیات ، ترمودینامیک و انتقال حرارت ، عوامل فیزیکی محیط کار ، اصول مدیریت ایمنی ، ارزیابی کار و زمان و طرح ریزی واحد های صنعتی از جمله دروس اصلی و تخصصی پراهمیت این گرایش به شمار می‌آیند .
پس از شناخت گرایشهای مقطع كارشناسی ، در گام آتی ، گرایشهای كارشناسی ارشد را بیشتر خواهیم شناخت ...
امروزه بیماریها و حوادث ناشی از کار به یکی از نگرانیها اجتماعی جامعه کارگری و دست اندرکاران مسایل بهداشت ایمنی محیط کار تبدیل شده است . علاوه بر عوامل مربوط به فرهنگ عمومی ایمنی و بهداشت عدم اجرای قوانین و مقررات مربوطه و کمبود آموزش می تواند فقدان برنامه ریزی و توجه کافی به بهداشت حرفه ای و ایمنی کارگران را در اغلب واحد های صنعتی از جمله دلایل بالا بودن میزان حوادث و بیماریهای ناشی از کار بر شمرد.
● اهمیت نقش مدیریت در ایمنی صنعتی
نیروی شاغل بخش مولد جامعه را تشکیل می دهد . توسعه اقتصادی بر پایه سلامت نیروی کار استوار بوده و توسعه اجتماعی نیز نیازمند حفظ حقوق آنها از جمله حق داشتن سلامت جسم و روان و رفاه است . وجود بیماریهای حرفه ای و حوادث ناشی از کار به لحاظ :

1) هزینه درمانی

2) ایجاد ناتوانی ها

3) عواملی نظیر زمان از دست رفته کاری و کاهش تولید

بار سنگینی بردوش اقتصاد ملی تحمیل میکند . بنابراین با توجه به اینکه نارسایی بهداشت و ایمنی موجب خسارات های مالی و جانی می گردد ، این موضوع به تنهایی برای توجیه برنامه های بهسازی و توسعه بهداشت و ایمنی محیط کار دلیل ققانع کننده ای است . هدفهای توسعه و بهسازی وضع ایمنی و بهداشت کار در درجه نخست حمایت متخصصیت بهداشت حرفه ای و مدیران صنایع ذیل می طلبد:

1) شناخت ابعاد توسعه بهداشت حرفهای و ایمنی و ایمنی محیط کار

2) تعیین نقش مدیریت در توسعه ( بهبود) بهداشت حرفه ای و ایمنی

3) معرفی الگوی بهداشت حرفه ای و ایمنی و عوامل موثر بر آن

4) تعیین استراتژی بهداشت حرفه ای و ایمنی

5) مفهوم شناسی مدیریت بهداشت حرفه ای و ایمنی
● نقش مدیریت در توسعه ایمنی صنعتی

پرداختن به سلامتی کارگران و رسیدگی به مسایل رفاهی و آسایش و همچنین بکارگیری راهکارهایی در جهت تطبیق وضعیت کار با شرایط جسمی ، روانی آنها ، امروزه به عنوان یک امتیاز محسوب نگردیده بلکه یک وظیفه را تداعی می نماید و هر اندازه در صد رسیدگی به سلامت کارگران بالاتر باشد تاثیر گذاری بر روند رشد و توسعه سازمان ها و جامعه بیشتر خواهد بود در این میان نقش مدیریت به عنوان عامل اصلی در ارتقاء سطح سلامت و رفاه سازمان و در نتیجه دستیابی به رشد سازمانی نمود بیشتری می یابد
● خط مشی گذاری در ایمنی صنعتی

اولین قدم در سیستم مدیریت بهداشت حرفه ای و ایمنی خط مشی گذاری است . خط مش معمولاً توسط مدیریت رده بالا تایید شده و تعهد به رعایت آن مورد تاکید است . خط مشی تدوین شده باید شامل موارد زیر باشد :

الف) متناسب با ماهیت و میزان ریسکهای بهداشتی ، ایمنی سازمان باشد.

ب) شامل تعهد به بهبود مستمر باشد.

ج) حداقل شامل تعهد به تبعیت از قوانین بهداشت حرفه ای و ایمنی مرتبط و همچنین الزامات دیگری که سازمان آنها را تقبل کرده است باشد.

د) مدون ، قابل اجرا و پایدار نگه داشته شود .

ه) به کلیه کارنان ابلاغ شود تا آنان را از الزامات بهداشتی ، ایمنی خود آگاه نماید .

و) برای عموم و افراد علاقمند قابل دسترسی باشد

ز) به طور متناوب مورد بازنگری قرار گیرد تا از ارتباط و تناسب آن با سازمان اطمینان حاصل شود.

روش های مدیریت سازمان برای شناسایی خطرات و ارزیابی ریسکها شامل موارد زیر است

1) با در نظر گرفتن دامنه فعالیت ها تعریف شود تا به پویایی روش به کار گرفته شده اطمینان حاصل شود .

2) توانایی تقسیم بندی ریسکها و شناسایی خطراتی را که می بایست توسط اقداماتی حذف و یا کنترل شوند داشته باشد.

3) ورودی ها را برای تعیین نیازمندی ها سازمان شناسایی و در صورت لزوم نیازهای آموزشی را مشخص نمایدوجود نیروی انسانی سالم از نظر جسمی ، روانی می تواند به عنوان یک سرمایه آماده و بالقوه غنی برای طی مسیر توسعه تلقی شود.اگرچه نارسایی موجود در مجموعه بهداشت حرفه ای و ایمنی از کارایی و بهرهوری منابع انسانی می کاهد و زمینه را برای منابع انسانی می کاهد و زمینه را برای افت پتانسیل های انسانی مهیا می نماید ، از این نظر سازمان هایی که به درستی اهمیت توجه به بهداشت حرفه ای و ایمنی را دریافته و برای آن سرمایه گذاری می نمایند بالطبع از مزایای وجود نیروی انسانی سالم هم بهره مند می گردند
● اهمیت کمیته های ایمنی و بهداشت کار در صیانت از نیروی کار

▪ بازار کار ایران و خلاء های موجود آن

بازار یعنی محل مبادله کالا و در جهان اقتصاد( چهار بازار اصلی یعنی بازار کالا و بازار پول , بازار سرمایه و بازار کار ) از مهمترین بازارها می باشند و دو مؤلفه بسیار حایز اهمیت بازار عرضه و تقاضا میباشند . همانطوریکه در بازار کالا, عرضه, یعنی کالا و خدمت که تولید میشود و تقاضا یعنی خریداران آن کالا، در بازار پول : پول کالا است یکی عرضه کننده پول است ریگری تقاضا کننده پول است .

در بازار سرمایه مانند بازار بورس عرضه سهام توسط شرکتها و خرید آن توسط تقاضا کنندگان و بالاخره در بازار کار نیروی کار توسط بیکاران عرضه میشود و صاحبان بنگاهها متقاضی کارند آنچه در بازار مهم است قیمت در منحنی عرضه و تقاضا بحث میشود مگر اینکه دولت مداخله کند .

اما در بازار کار آیا صرفاً داشتن بیکاران کافی و لازم خواهد بود یا خیر ؟ گفتیم بازار کار به مثابه سایر بازارها دو مؤلفه عرضه و تقاضا باید وجود داشته باشد تا شرایط ایجاد بازار باشد یعنی عرضه و تقاضا , شرط موفقیت هر بازاری شفافیت آن بازار است در واقع در یک بازار رقابتی شرایط ذیل باید مهیا باشد :

ـ وجود تعداد زیاد و کافی متقاضی.

ـ وجود تعداد زیاد و کافی عرضه کننده.

ـ آزادی ورود و خروج به بازار توسط عرضه کننده و تقاضا کنندگان.

ـ وجود اطلاعات کامل از شرایط بازار کار.

ـ یکسان بودن کالا.

با توجه به شرایط فوق آیا بازار کار ایران بازار رقابتی و مناسب است ؟ آیا شفافیت در بازار هست که هرکس به تناسب توان و مهارت خود از آن بهره جوید ؟ آیا تعداد زیاد عرضه کننده تعداد زیاد تقاضا کننده را میشناسد ؟ آیا دسترسی به اطلاعات بازار کار برای همه عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان مهیا است ؟ آیا در بازار کار ایران ورود و خروج برای طرفین با اطلاعات و دانش قبلی امکان پذیر است ؟

پاسخ این سؤالات چیست ؟ آیا مثبت یا منفی ؟ ذکر این نکته شاید خیلی مهم باشد . یکی از عوامل مهم و حایز اهمیت که میتواند در اخذ تصمیم پایدار و مؤثر باشد وجود آمار و اطلاعات کم و کیفی از یک بازار است . مثلاً اگر ما در بحث بازار کار ندانیم میزان عرضه کالا مانند قند چقدر است و میزان تقاضا چقدر مسلماً در بازار مربوط نابرابر خواهیم داشت یا بحث قاچاق یا معضل اجتماعی دیگری بوجود خواهد آمد .

در بازار کار ایران نیز این خلاء وجود دارد یعنی علیرغم احساس دغدغه بحران بیکاری و بدلیل نداشتن یک نظام جامع اطلاع رسانی از وضعیت عرضه و تقاضای بازار کار متاسفانه همیشه اخذ تصمیات با عدم کارآمدی مواجه خواهد شد . در بازار کار ایران مشخص نیست میزان عرضه چه مقدار است و میزان تقاضا کدامند . وقتی می گوییم میزان تقاضا , تقاضا در بخش خصوصی تعاونی و دولتی متاسفانه هیچکدام ملزوم به رعایت این مقوله نیستند که تقاضاهای خویش در یک نظام جامع ثبت کنند . که البته این هم خود یک نوع فرار از قانون میباشد . ناکارآمدی بازار کار تا زمانی که وضعیت عرضه و تقاضا به لحاظ جنسیت , تحصیل , مهارت , سن و مالکیت متقاضیان کار , فعالیت متقاضیان کار روشن و واضح نباشد باقی خواهد بود و لذا اخذ هر تصمیمی برای حل بحران بیکاری نا موفق خواهد بود .

شاید یکی از وظایف وزارت کار این بوده که نظام جامع اطلاع رسانی را , راه اندازی کند که تاکنون این امر محقق نشده است , لذا اهمیت کادر جدید وزارت کار با این همه دل مشغولی و احساس مسؤلیتی که نسبت به موضوع اشتغال دارند در وهله اول این امر خداپسندانه تر اجراء و به منصه ظهور برسانید چون همانطوریکه گفته شد تا زمانی که شفاف سازی در هر بازار من جمله بازار کار سدی است با ناکارآمدی تصمیات متخذ برای حل بحران بازار .
● ایمنی در برابر آلودگی های شیمیایی

بهداشت حرفه ای از زمانهای قدیم در حرفه های مختلف مطرح بوده است اما در قرن بیستم با پیشترفت تکنولوژی و صنعتی شدن جهان، این علم عمدتاً در بیماریها و سوانح ناشی از صنعت خلاصه شد بنحوی که امروزه بعنوان دومین علل مرگ و میر در جهان صنعتی محسوب می شود. طبق آمار بدست آمده در ایران نیز در هر دقیقه 7 نفر دچار سانحه می شوند. با توجه به این موضوع، اهمیت آموزش بهداشت حرفه ای در پیشگیری و کاهش عوارض فردی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از بیماریها و سوانح محیط کار بسیار مهم بنظر می رسد. در زیر به طور مختصر اشاره ای به بیماریهای ناشی از عوامل شیمیایی محیط کار و اقدامات احتیاطی جهت پیشگیری از عوارض ناشی از آنها می نماییم.
● بیماریهای ناشی از عوامل شیمیایی

این بیماریها و سوانح بر حسب راه ورود به بدن انسان به سه دسته طبقه بندی می شوند:

الف) بیماریهای دستگاه گوارشی که با ورود مواد شیمیایی از راه دهان مثل سیانورها، ارسنیک، فسفر، اسیدها و غیره ایجاد می شود.

ب) بیماریهای دستگاه تنفس ناشی از گرد و غبار که به پنوموکونیوزها یا بیماریهای ریوی معروف هستند.

ج) بیماریهای پوستی مانند جذب تترا اتیل سرب، فنل، تی ان تی و غیره.

اقدامات احتیاطی جهت پیشگیری از عوارض ناشی از مواجهه با عوامل شیمیایی در آزمایشگاه

1) آگاهی شما از خطرات ناشی از مواد شیمیایی و نحوه پیشگیری از این خطرات اهمیت زیادی دارد.

2) برای آگاهی از خطرات مواد شیمیایی و به کارگیری اقدامات احتیاطی در هنگام کار با آنها برچسب روی مواد شیمیایی و برگه اطلاعات ایمنی و بهداشتی این مواد را مطالعه کنید.

3) به دستورالعمل ها، توصیه ها، نکات احتیاطی ذکرشده بر روی برچسب های مواد شیمیایی توجه کنید و آنها را به کار گیرید.

4) بررسی کنید که آیا امکان دارد بتوان از موادی که ایمن تر هستند و خطر کمتری دارند استفاده کرد؟

5) محل کار خود را همیشه منظم و مرتب نمایید و محل نگهداری ظروف مواد شیمیایی با برچسب های مناسب و قابل رویت مشخص باشد.

6) مواد شیمیایی فرار و قابل اشتعال را تفکیک نموده و دور از میزکار خود قرار دهید.

7) از اقدامات کنترلی موجود مثل تهویه و ... که برای کنترل بخارات ناشی از مواد شیمیایی تعبیه شده اند بطور کامل استفاده کنید.

8) هرگونه نقص و اختلال در سیستم تهویه، تجهیزات حفاظت فردی و غیره را سریعاً گزارش کنید.

9) از ماسک های تنفسی و دیگر تجهیزات حفاظتی خود (مثل دستکش ها و ...) استفاده کنید و آنها را در یک محل تمیز نگهداری کنید.

10) تجهیزات حفاظتی خود (مثل ماسک ها و دستکش ها و ...) را تمیز نگهداشته و مطمین باشید که برای شما اندازه و متناسب هستند.

11) در مکان هایی که مواد شیمیایی وجود دارند از خوردن و استعمال دخانیات خودداری کنید.

12) از استفاده بیش از حد و غیرضروری مواد شیمیایی خودداری کنید، درب ظروف مواد شیمیایی را محکم ببندید تا از تبخیر و رها شدن آنها در فضا جلوگیری کنید.

13) پارچه ها و کهنه های آغشته به مواد شیمیایی را از اطراف محل کار جمع آوری کنید.

14) حتی الامکان از تماس پوستی با هر نوع ماده شیمیایی خودداری کنید و از تجهیزات حفاظتی مثل دستکش، عینک و پیشبند و ... استفاده کنید.

15) هیچ گاه از مواد شیمیایی (مثل تینر، بنزین و ...) برای تمیز کردن رنگ ها و آلودگی های دیگر از روی پوستتان استفاده نکنید.

16) در برخی موارد با بازکردن درب پنجره می توانید از تهویه طبیعی برای کنترل بخارات مواد شیمیایی استفاده کنید

17) از ورود افراد متفرقه و غیرحرفه ای به محیط کار و نگهداری مواد شیمیایی ممانعت بعمل آورید.

18) پس از کار با مواد شیمیایی و قبل از خوردن، سیگار کشیدن و ... دستهایتان را بطور کامل بشویید.

19) در محل هایی که مواد شیمیایی حاوی کلر وجود دارد از انجام فعالیت هایی مثل حرارت دهی، جوشکاری و ... خودداری کنید چرا که گازهای فوق العاده سمی منتشر خواهد شد.

20) هیچگاه لباس کار خود را برای شستشو به خانه نبرید چرا که با این کار اعضای خانواده خود را نیز در معرض آلودگی های محیط کار قرار می دهید.
مقاله ای که مطالعه نمودید به طور مختصر به موضوع ایمنی صنعتی پرداخت. این مقاله در واحد تحقیق و توسعه مرکز توسعه آموزش مجازی پارس تهیه گردیده است.

ثبت نام دوره آموزشی ایمنی صنعتی