تعريف کاتلر از بازاريابي مستقيم در مدیریت بازاریابی
با توجه به رشد روزافزون علم و آموزشهای کوتاه مدت، مرکز توسعه آموزشهای مجازی پارس با هدف بالا بردن سطح علمی و کمک به تحقق این امر مقاله تعريف كاتلر از بازاريابي مستقيم در مدیریت بازاریابی را طراحی و در دسترس علاقمندان قرار داده است.
تعريف كاتلر از بازاريابي مستقيم در مدیریت بازاریابی
بازاريابي مستقيم به عنوان به كارگيري كانالهاي مستقيم ارتباط با مصرف كنندگان به منظوريافتن مشتري وتحويل محصول وخدمت به مشتري بدون نياز به استفاده از واسطه هاي بازاريابي تعريف شده است بازاريابي مستقيم به بازارياب اجازه مي دهد كه پاسخ هاي مستقيم بيشتري از مشتري دريافت كرده بازارهدف را به گونه اي بهتر نشانه گيري كند ومحصول را بدون قرارگرفتن در فرايند عريض وطويل وپر هزيننه كانالهاي سنتي به فروش رساند
بازاریابی مویرگی ، لزوماً شامل فعالیت‌های کوتاه مدت و پاسخ مدار نیست. بازاریابی مستــقیم به دنبال توسعه روابط مستقیم مستمر با مشتریان است، چراکه اکثر بازاریابان براین باورند که هزینه جذب مشتریان جدید، پنج برابر حفظ مشتریان فعلی است. براین اساس فعالیت های بازاریابی مستقیم،به عنوان ابزاری برای رضایتمند نگه داشتن مشتریان و تشویق او به هزینه کردن خواهدبود. زمانی که مشتری جذب شد، فرصت فروش سایر محصولات بنگاه به او، به وجود می-آید.
پس بازاریابی مویرگی می تواند مشتریان بالقوه را شناسایی و تعدیل کرده و راه فروش را هموارکند همچنین بازاریابی مستقیم می تواند آگاهی مشتریان بالقوه و مشتریان کنونی را در مورد یک شرکت و محصولات و خدمات شرکت افزایش دهد و به عنوان ابزاری برای یادآوری این نکته به کار رود که شرکت می خواهد با طرف مقابل رابطه تجاری داشته باشد .
به گمان کاتلر بازاریابی مستقیم به عنوان به کارگیری کانالهای مستقیم ارتباط با مصرف کننده به منظور یافتن مشتری و تحویل محصول و خدمت به مشتری، بدون نیاز به استفاده از واسطه ها ی بازاریابی تعریف شده است. بازاریابی مستقیم به بازاریاب اجازه می دهد که پاسخهای مستقیم بیشتری را از مشتری دریافت کرده، بازار هدف را به گونه بهتری نشانه گیری کند و محصول را بدون قرار گرفتن در فرایـنـد عــریض و طویل و پرهزیـنـه کانالهای سنــتی به فـروش رساند .
مزایا وشیوه های بازاریابی مستقیم در مدیریت بازاریابی
همان‌گونه که پیشتر اشاره شد: امروزه بازار به گروهی از بازارهای کوچک شکسته شده است و در نتیجه رسانه‌های تازه و گوناگون به میدان آمده، فعالیت می کنند. به طوری که بازاریابی یک نفره به کمک شبکه و رایانه های شخصی هم امکان‌پذیر شده است. بسیاری از شرکتها، پایگاه داده پردازی گسترده‌ای دارند که نام و نشان هزاران و حتی میلیونها مشتری را در خود گردآورده‌‌اند وفروشندگانی که به صورت مستقیم بازاریابی می کنند، می توانند فهرستی از اطلاعات مربوط به نام، مشخصات و نشانی خریداران بالقوه، با هر ویژگی، را خریداری کنند. سپس پیام‌های خود را به صورت شخصی، بنابه سلیقه هر گروه، درآورند و با هر مشتری، یک رابطه دائمی برقرار سازند. کسانی که محصولات خود را به صورت مستقیم عرضه می دارند، می توانند زمان مناسب برای ایجاد تماس با هریک از مشتریان را تعیین کنند. کالاهایی که به صورت مستقیم توسط فروشنده عرضه می شود، بیشتر مورد استقبال خریدار قرار می گیرد؛ زیرا این اقلام برای مشتریان احتمالی و علاقه‌مند فرستاده می‌شود.
نخستین فایده‌ای که از مزایای بازاریابی مستقیم در مدیریت بازاریابی به ذهن می‌رسد. کسب سود بالاتر به علت حذف واسطه‌هاست . جریان فروش خدمت در بازاریابی مویرگی، به گونه ای مستقیم بین شما و مشتری جریان دارد و این جریان با سرعت خیلی بالایی صورت می گیرد، به طوری که در بازاریابی حضوری، برخی امکانات کنترل بازار یابی را به شما می‌دهد .
بازاریابی مستقیم، این امکان را به وجود می آورد که فروشـــنده رسانه های گوناگون را مورد آزمون قرار دهد و پیامها را براساس روش مبتنی بر مقایسه هزینه و سود بفرستد و نیز اجازه نمی-دهد که شرکتهای رقیب از استراتژی و محصولات عرضه شده آگاه شوند (استراتژی و عمل این دسته از فروشندگان در معرض دید شرکتهای رقیب قرار نمی گیرد). سرانجام بازاریابی مستقیم به گونه ای است که می‌‌توان واکنش مشتریان بالقوه را اندازه‌‌گیری کرد و براساس آن مناسب‌ترین و سودآورترین مبارزه های تبلیغاتی را ترتیب داد.
یکی از بزرگترین فواید بازاریابی مستقیم در مدیریت بازاریابی برای بازاریابان خرده این است که هزینه های بازاریابی مستقیم برای هر مشتری آن‌چنان بالاتر از هزینه های بازاریابی مستقیم بازاریابان، عمده نیست. بازاریاب خرده ممکن است در کسب درآمدهایی که صرف تبلیغات در نشریات تجاری یا بازرگانی برای افزایش و حفظ تصویر در یک بازار محدود می کند، توانایی نداشته باشد اما به وسیله بازاریابی مستقیم، بازاریابان صرفنظر از بزرگی و کوچکی خود، با تبلیغات کافی برای ایجاد تأثیرات عظیم دست کم می‌توانند به مهمترین بخش های بازار هدف خود دست یابند .
بازاریابی مویرگی برای مشتری هم فوایدی دارد: از دید مشتری خرید در محل کار، راحت و بدون دردسرتر است. خریدار می‌تواند در وقت صرفه جویی کرده، فروشنده نیز می تواند کالاهای بیشتری به مشتری معرفی کند. خریدار می تواند با خواندن کاتالوگ‌ها و خدماتی که از راه شبکه ارائه می شود، قیمتها و محصولات را باهم مقایسه کند، سپس برای خود یا برای دیگری کالایی را سفارش دهد .
نتیجه گیری و پیشنهادات
به طور کلی بازاریابی مستقیم امکان نشان دادن واکنش ویژه در برابر هر یک از گروههای مشتریان، هدف را امکان‌پذیر می‌سازد. این تکنیک، شیوه موثری برای همه نوع کسب و کاری به شمار می رود، زیرا امکان می دهد که:
– بر منابع محدودی تمرکز کرده، در عین حال به نتایج مطمئنی دست یابید.
– میزان موفقیت تبلیغات خود را با بررسی پاسخهای مخاطبان، به دقت بسنجید.
– بازاریابی خود را آزمون کنید. شما می توانید نمونه ای را که نماینده مشتریان هدف شما می باشند، هدف گیری کنید و نتایج پاسخ‌ها را پیش از توسعه یک هماورد تبلیغاتی گسترده، مورد بررسی قرار دهید.
همچنین یک هماورد بازاریابی مویرگی ، به شرکت کمک می کند که به این هدفهای کلیدی دست یابد:
– افزایش فروش به مشتریان کنونی،
– کمک به وفادار ماندن مشتریان،
– ترمیم روابط تیره شده،
و با توجه به شرایط موجود در محیط کسب و کار در ایران، استفاده از این روش (فروش و بازاریابی مویرگی) بسیار مؤثر است و فرهنگ حاکم بر ایران نیز با کاربرد این روش هماهنگی فراوانی دارد.
البته می بایست متذکر شد که فروش و یا بازاریابی حضوری توسط فرد یا افرادی که از طریق سازمان آموزشهای لازم و کافی دیده اند و جزو منابع انسانی آن سازمان به شمار می آیند، صورت بپذیرد.
به بیان دیگر بازاریابان می بایست پس از کسب مهارت و آموزش های لازم در این خصوص به فعالیت بپردازند و خصایصی که اساتید بازاریابی به آن تاکید دارند را داشته باشند :
- یک بازاریاب حرفه ای باید از قدرت اجرایی بالایی برخوردار باشد و همواره در حرکت باشد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید یک یادگیرندۀ به تمام معنی باشد و همواره و همیشه چیزی بیاموزد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید سازمان پذیر باشد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید مثل یک راه حل دهنده برای عبور از موانع عمل کند.
- یک بازاریاب حرفه ای باید همواره تعداد ملاقاتهای روزانۀ خود را افزایش دهد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید از قدرت تغییر و انعطاف پذیری آگاهانه برخوردار باشد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید شجاع و جسور باشد.
- یک بازاریاب حرفه ای باید فردی منظم، اهل برنامه ریزی و آراسته باشد و…..
و به همین علت است که این فروشندگان و بازاریابان، پلهای ارتباطی فعال و زنده میان سازمان و مشتریان (و یا بازار هدف) هستندو هر یک از ایشان تابلوی تمام نمای سازمان است. به عبارتی، مشتری می تواند بر پایۀ احساس و برداشت ذهنی که نسبت به فروشنده و بازاریاب پیدا می کند، سازمان را تصویرسازی و درک کند.
بازاريابي مويرگي
طبق تحقيقات به عمل آمده، با رقابتي تر شدن كسب و كارها، اهميت ارتباط موثر با مشتريان نيز بيشتر مي شود در اين فضا از بين شيوه هاي مختلف ارتباط با مشتري نظير تبليغات، روابط عمومي، فروش شخصي، پيشبرد فروش و بازاريابي مستقيم، شيوه هاي ارتباط دوطرفه نظير فروش شخصي و بازاريابي مستقيم موثرتر خواهند بود، و علت آن هم تعامل دوطرفه اي است كه بين بنگاه اقتصادي و مشتريان صورت مي گيرد. در اين ارتباط، علاوه بر اينكه بنگاه اقتصادي در شناساندن خويش به مشتري تلاش مي كند تا بتواند تقاضاي او را به سمت بنگاه سوق دهد، فرصتي فراهم مي شود تا صداي مشتري را نيز بشنود كه نتايج آن براي رقبا و گسترش كسب و كار حائزاهميت است به طوري كه بنگاه مي تواند مشتري را بشناسد و نياز او را بداند و در راستاي كسب رضايت مشتري با نگرش برد دوجانبه حركت كند. يكي از راههاي بازاريابي مستقيم، بــازاريابي تلفني است كه بهره گيري صحيح از تلفن علاوه بر نكات پيش گفته در راستاي مديريت زمان نيز به بازاريابان در دنياي شلوغ و پيچيده امروزي كمك مي كند. در اين مقاله به بازاريابي تلفني و مهارتهاي لازم براي نيل به موفقيت درمذاكرات تلفني پرداخته شده است.
يكي از تاكتيك هاي مهم متقاعد كردن مشتريان آگاه امروزي كه حق انتخاب آنان به علت گسترش رقابت، پيوسته روبه افزايش است، ترويج (PROMOTION) است كه خود از پنج ابزار تبليغات، پيشبرد فروش، روابط عمومي، فروش شخصي و بازاريابي مستقيم تشكيل مي شود. ازطرفي، باتوجه به بالارفتن ارزش وقت و لزوم مديريت زمان براي نيل به اهداف بنگاههاي اقتصادي و همچنين اثربخشي بيشتر شيوه هاي ارتباطي دوطرفه نظير فروش شخصي و بازاريابي مستقيم است .
تصميم درباره کانال توزيع و فروش کالا، از جمله مهمترين تصميماتي است که فرا روي مديران قرار دارد. تصميم درباره توزيع کالا بر ساير تصميمات بازاريابي تاثير مستقيم مي گذارد. نبض يک شرکت در دست شبکه توزيع و فروش آن است، اما با همه اين شرايط اغلب شرکتها به کانال‌هاي توزيع کالاهاي خود توجه کافي ندارند و اين امر گاه عواقب زيانباري براي آنان به دنبال دارد و در مقابل، بسياري از شرکتهاي با استفاده از سيستم هاي توزيع خلاق، به مزيت رقابتي دست يافته اند. اين نوشتار سعي دارد كه براساس تجربيات نويسنده، انواع كانالهاي توزيع در ايران و مزايا و معايب هريك را بيان كند.
توزيع کالا از طريق شبکه هاي توزيع عمده فروشي
محاسن:
- هزينه هاي توزيع در اين روش پايين تر است و قيمت تمام شده کالا را کاهش داده و يا حاشيه سود خرده فروش را افزايش مي‌دهد.
- تعداد زيادي از شرکتها و مراکز پخش کوچک از طريق شبکه هاي توزيع عمده فروشي تامين مي شوند.
معايب:
- به دليل شيوه هاي خاص نقد و نسيه در بازار، کالاها معمولاً بسيار پايين تر از قيمت واقعي خود به فروش مي روند و استراتژي‌هاي قيمت گذاري کالا را در کل بازار تحت الشعاع قرار مي دهند و به اصطلاح، کالا ذليل مي شود.
- شرکتها هيچ کنترلي بر شيوه هاي توزيع بازار ندارند.
- ريسک باز پرداخت وجه کالاي فروخته شده افزايش مي يابد.
- شبکه توزيع شرکت به صورت شبه انحصاري در اختيار بنکداران قرار مي گيرد که در بلند مدت براي شرکت خطرناک است و شرکت عملاً از مکانيسم توزيع کالا هيچ اطلاعي ندارد.
- شبکه توزيع عمده فروشي هيچ فشاري براي فروش کالاهاي شرکت به خود وارد نمي سازد و در صورت ضعيف بودن کالا به هر دليل، کالا را پس مي زند.
توزيع کالا از طريق شبکه شرکتهاي پخش
اساساً به دليل اينکه هر شخصي با هر سابقه و با هر مقدار پولي مي تواند مبادرت به ايجاد شرکت پخش كند (همانطور که در کشور، به ويژه در شهرهاي بزرگ مانند تهران بوضوح شاهد آن هستيم)، تعداد زيادي شرکتهاي پخش کوچک در جاهاي مختلف مشاهده مي شود که ريسک فعاليت با اين شرکتها چه از نظر بازپرداخت وجه کالاهاي فروخته شده و چه از نظر کنترل نحوه فعاليت آنها به حدي بالاست که عملاً فعاليت با اين سيستم ها را فاقد هر گونه توجيه مي كند.
در اين بخش فقط به همکاري با شرکتهاي بزرگ پخش اشاره مي شود:
مزيتها:
1. ريسک بازگشت وجه کالاي فروخته شده نسبتاً در مقايسه با روش اول پايين است.
2. به دليل وجود تجربه نسبتاً خوب در امر توزيع مويرگي و وجود اطلاعات به روز در اين سيستم ها، کنترل شبکه توزيع و مسيرکالاي فروخته شده آسان است.(البته اگر اطلاعات در اختيار شرکت توليد کننده قرار داده شود).
3. سرعت انتقال کالا به بازار نسبتاً خوب است.(البته نه در همه موارد)
4. به دليل متمرکز بودن سيستم سفارش دهي و باز پرداخت وجه کالاي فروخته شده، مشکلات تعدد مشتري و مراکز سفارش وجود ندارد و طرف حساب يک نفر است.
معايب:
- شرکت توليد کننده هيچ کنترلي بر شيوه هاي توزيع کالا ندارد.
- به دليل واحد بودن کانال توزيع، در صورتي که به هر دليل، شرکت توزيع کننده، توزيع کالا را انجام ندهد، شرکت توليد کننده فلج خواهد شد.
- سيستم تامين مالي شرکت، منوط به پرداخت پول از يک منبع واحد مي شود. در صورتي که به هر دليل پرداخت پول از طرف شرکت توزيع کننده قطع شود، سيستم توليد کننده با مشکلات عديده اي مواجه خواهد شد.
- در صورتي که عملکرد سيستم توزيع مورد رضايت توليد کننده نباشد، شرکت توليد کننده نمي تواند عکس العمل مناسب و سريع از خود نشان دهد.
- در بلند مدت، شرکت توزيع کننده عملاً تعيين کننده خط مشي توليد کننده خواهد بود و توليد کننده بايد تابع تصميمات توزيع کننده باشد.
- دوره باز پرداخت وجه فروخته شده به شرکتهاي پخش بزرگ بسيار طولاني بوده و هزينه فرصت از دست رفته سرمايه براي شرکتهاي توليد کننده بالا خواهد بود.
مجتمع هاي توليدي و شبکه هاي توزيع مستقل
اساساً صاحبان سرمايه و کارشناسان بازار بخوبي از معايب اساسي شرکتهاي پخش بزرگ آگاه هستند و از سالهاي گذشته کشور همواره شاهد تولد شرکتهاي پخش مختلف در مجتمعهاي توليدي بوده است که اين مسئله تا امروز همچنان ادامه دارد.
در گذشته مجتمعهاي مختلف توليدي که حجم وسيعي از کالاهاي با برند معتبر اين کشور را توليد مي کنند، با آگاهي از اهميت فوق العاده استراتژي توزيع و به مقصد رساني کالا و ايجاد دسترسي آسان به کالا براي مشتري و کنترل شيوه توزيع و بازار محصول و بسياري از موارد ديگر، مجموعه اي از شرکتهاي توزيع تخصصي خود را راه‌اندازي كردند که اين مجموعه ها در حال حاضر از شرکتهاي قوي و معتبر پخش در کشور محسوب مي شوند. نکته حائز اهميت اين است که به طور معمول مجتمعهاي توليدي و شرکتهاي توليدي بزرگ که داراي شبکه هاي توزيع مستقل هستند، معمولاً از برندهاي معتبرتر و حضور فعالتري در بازار برخوردارند و سودهاي کلاني از محل فروش محصولات براي کارخانه هاي خود ايجاد مي كنند. در حالي که شرکتهايي که با شبکه هاي توزيع ديگر فعاليت دارند، از اين مزيت ها برخوردار نيستند و يا کم بهره اند و هزينه هاي سرسام آوري را براي توزيع محصولات و تقويت جايگاه برند خود در بازار مي پردازند.
توجيه هزينه اي ايجاد شبکه هاي توزيع براي مجتمع هاي بزرگ توليدي
پر واضح است که ايجاد شبکه هاي توزيع داراي هزينه هاي نسبتاًسنگيني هستند و تقريباً در همه موارد در سالهاي اول سود آور نيستند. اما پرسش اساسي اينجاست که با توجه به هزينه سنگين اين مجموعه ها چرا مجتمعهاي توليدي تمايل دارند اين شبکه هاي توزيع مستقل را ايجاد كنند. دلايل فراواني براي توجيه اين مسئله وجود دارد که در قبل به تعدادي از آنها اشاره شد.
اما يکي ديگر از دلايل اصلي ايجاد اين شبکه هاي توزيع، اين است که شرکتها و مجتمعهاي توليدي به دليل حجم وسيع توليداتشان اساساً ممکن است نتوانند مجموعه معتبري را پيدا کنند که اين حجم وسيع کالا را توزيع كند و از سوي ديگر با توجه به هزينه هاي بالاي توزيع کالا از طريق شبکه هاي توزيع ديگر ايجاد اين شبکه هاي توزيع در بلند مدت کاملاً داراي توجيه اقتصادي است.
اما اساساً مجتمعهاي توليدي در ايجاد شبکه هاي توزيع مستقل، به دنبال کسب سود نيستند، زيرا توزيع قوي کالاهاي توليدي شرکتهاي تحت پوشش اين مجتمعها با هزينه هاي نسبتاً معقول، باعث حضور مناسب در سطح بازار، جاي گرفتن کالاها در قفسه فروشگاهها در نقاط مختلف بازارهاي هدف، افزايش حجم فروش محصولات مجتمعهاي توليدي به ميزان قابل قبول، کنترل دائم و آسان بازارهاي هدف و کنترل وضعيت بازگشت سرمايه و کاهش ريسک هاي مرتبط با آن که يکي از مهمترين مسائل شرکتهاي توليدي در ايران است مي شود. اين مزايا ايجاد شبکه هاي توزيع مستقل را حتي در صورت زيانده بودن براي آنها منطقي و توجيه‌پذير كرده است.
صنعت توزيع کشور همواره شاهد تولد شرکتهاي پخش مستقل براي مجتمع هاي توليدي بزرگ، متوسط و بعضاً کوچک است.
يكي از مسائلي كه بازار ايران در اين برهه از زمان با آن مواجه است، رقابت شركتها براي ارائه كالا‌ها و خدمات مطلوب با نازلترين قيمت ممكن است، زيرا به دليل ارتباط مستقيم قيمت با قدرت پرداخت مصرف‌كننده، يكي از شاخصهاي اساسي تصميم‌گيري وي براي خريد يك كالا يا خدمت، قيمت آن است.
در اين شرايط شركتهاي توليدي ضمن استفاده از راهكارهاي مختلف با افزايش حجم توليدات خود و توسعه بازارهاي تحت پوشش ضمن تلاش براي افزايش ميزان حضور در بازار، سعي دارند هزينه‌هاي ثابت خود را بر حجم بيشتري از توليد سر‌شكن كنند تا بتوانند هزينه قيمت تمام شده كالا را كاهش داده و ضمن افزايش قدرت مانور خود در بازي با قيمت، حاشيه سود خود را افزايش دهند.
نكته اساسي در جامعه عمل پوشاندن به اين مطلب، برخورداري از يك شبكه توزيع قوي است. بنابراين مجموعه‌ها و مجتمعهاي بزرگ توليدي به منظور دست‌يابي به اين هدف، اقدام به ايجاد شبكه‌هاي توزيع قوي در بازارهاي تحت پوشش خود مي‌كنند زيرا شركتهاي پخش حقيقي تعهدي در مورد حجم فروش و افزايش سالانه آن به شركتها نمي‌دهند و اساساً قابليت توزيع مجموعه وسيع كالاهاي مجتمعهاي توليدي را ندارند زيرا به طور نسبي ظرفيت سبد كالايي اين شركتها كامل است.
شبکه هاي توزيع مستقل و بازار تهران بزرگ
اساساً شرکت هاي توليد کننده در توزيع و فروش محصولات خود و يا ايجاد شبکه هاي توزيع در سطح بازارهاي مختلف به دو عامل اساسي توجه وافر دارند:
- نزديکي بازار مصرف به شرکت(مبداء توليد)
- اندازه بازارهاي هدف(استراتژيک بودن بازار)
معمولاً شرکتهاي توليدي نسبتاً بزرگ کشور که قابليت توليد کالا در حجم زياد و تامين نياز بازارهاي بزرگ را داشته باشند، بدون کوچکترين شکي از بازار تهران چشم پوشي نمي کنند.
بازار تهران بزرگ به دلايل زيادي از جمله متمرکز بودن حجم زيادي از جمعيت در يک منطقه جغرافيايي، بالا بودن نسبي درآمد مردم اين شهر نسبت به ساير مناطق کشور، اثر گذاري مستقيم بازار تهران بر الگوي مصرف ساير استانهاي کشور، بالا بودن حجم مصرف اين بازار و … مورد توجه خاص شرکتهاي توليدي است. تحقيقات نشان مي دهد که در هر سوپر مارکت تهران، به طور متوسط روزانه 190 نفر بار مشتري رفت و آمد مي کند. حال اگر تعداد سوپرمارکت هاي مناسب تهران را حدود 15000 باب فرض کنيم – که تعداد آنها بسيار بيشتر از اين عدد است – به طور متوسط در سال حدود 1 ميليارد نفر بار مشتري در سطح سوپرمارکت هاي تهران رفت و آمد دارند. حال اگر ساير مراکز تامين نياز روزمره مردم تهران را نيز به آن اضافه کنيم، تعداد مشتريان سالانه اين فروشگاهها از 5/1 ميليارد نفر بار تجاوز خواهد كرد.
بسيار بديهي است که هيچ شرکتي حاضر نيست از اين بيلبورد رايگان با اين حجم مشتري چشم پوشي كند. پس شرکتهاي توليدي و خدماتي، سرمايه گذاريهاي فراوان و خاصي را روي بازار تهران انجام مي دهند و حتي با تحمل زيانهاي معقول، در سالهاي اول فعاليت، سعي در حضور فعال در اين بازار دارند.
آمار فروش شرکتهاي توليدي معتبر کشور نشان مي دهد که اين شرکتها بيش از 30 درصد از کل فروش خود را در سطح تهران و شهرهاي حومه آن انجام مي دهند که رقم قابل توجهي است.
مقاله تعريف كاتلر از بازاريابي مستقيم در مدیریت بازاریابی توسط کارشناسان واحد تحقیق و توسعه مرکز آموزش مجازی پارس تدوین گردیده است.
منبع : مقالات مدیریتی و بازاریابی
