کاسنی

کاسنی (نام علمی: Cichorium intybus L) گیاهی است از راسته گل مینا (Asterales) تیره گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae) از سرده کاسنی‌ها (Cichorium). از این گیاه دو گونه کِشتی و چهار تا شش گونه وحشی موجود است.

کاسنی، گیاهی علفی است که ارتفاع آن به طور متوسط به یک متر می‌ رسد؛ دارای ریشه ‌های قوی و نسبتاً طویل می ‌باشد. بر روی برگ ‌ها، بریدگی ‌های عمیقی وجود دارد که در قسمت انتهایی شبیه به مثلث می ‌شوند. گل‌های آبی رنگ بسیار زیبایی دارد. عمر این گیاه با توجه به شرایط زندگی، یک ساله، دوساله یا چند ساله می ‌باشد. کاسنی در نواحی نسبتاً مرطوب، با ارتفاع کم رشد می ‌کند و بومی نواحی اروپا، هندوستان و مصر می ‌باشد. البته گسترش آن در دنیا زیاد است و در نقاط دیگر از جمله آسیا، آفریقا و قسمت‌ هایی از آمریکا هم می ‌روید. 

کاسنی، در نقاط مختلف ایران به طور خودرو وجود دارد. قسمت‌ های مورد استفاده‌ ی آن، ریشه و برگ ‌ها ی آن می ‌باشد. البته ممکن است به غیر از برگ ‌ها از سایر قسمت ‌های هوایی گیاه نیز استفاده شود. 
کاسنی به نام عمومی CHICORY در جهان معروف می ‌باشد و نقاط اصلی رویش آن در ایران شامل نواحی کم ارتفاع البرز، قزوین، رشت، اطراف تهران، کرج، آذربایجان، رودبار، ارومیه، لاهیجان، بلوچستان، بجنورد، مشهد، فریمان و بسیاری از نقاط دیگر می‌ باشند.

دو گونه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد یکی سیکوریوم اندیووم یا کاسنی فری و دیگری سیکوریوم انتیموس یا کاسنی وحشی. این دو نوع کاسنی از نظر رنگ و طرز مصرف متفاوت بوده ولی هر دو گیاهی دو ساله هستند که در سال اول تولید برگ یا ریشه ضخیم نموده و در سال دوم گل کرده و بذر می‌دهند. اگر بذر انواع کانی زود کاشته شود در همان سال اول بذر خواهند داد و برگ و ریشه آنها برای مصرف به عنوان سبزی قابل استفاده نخواهد بود.
کاسنی معمولی، یک گیاه دارویی پایا با گل‌های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در اصل بومی جهان قدیم است و بعداً در قاره آمریکا نیز به‌صورت گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده ‌است. منشا اصلی این گیاه اروپای مركزی ، مناطق غربی و مركزی آسیا و شمال افریقا است و پراكندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شمال ایران ، آذربایجان و مناطق كوهستانی خراسان دارد . به آب و هوای خنك ، آفتابی یا كمی سایه نیاز دارد و گرمای شدید تابستان راتحمل نمی كند .

ترکیبات مهم:
ریشه ‌ی این گیاه، حاوی حدود 8 درصد پلی ساکاریدی به نام اینولین(INULIN) است. ترکیبات تلخ از جمله لاکتوسین((LAKTUCIN و لاکتوکوپیکرین (LACTUCOPICRIN) ، شیکوریک اسید، فلاونوئیدها، گلوکوزیدها، قندها و تانن‌ها از دیگر ترکیبات ریشه می ‌باشند. همچنین ریشه ‌ی گیاه، حاوی بسیاری ترکیبات بخار شونده ‌ی معطر است که "استوفنون ((ACETOPHENONE" شاخص ‌ترین آنها می ‌باشد. 

خواص داروئی :

1) ترکیبات محلول در آب کاسنی، خاصیت مسکن دارند و بعضی از قندهای موجود در آن (اولیگوساکاریدها OLIGOSACHARIDES) دارای خاصیت افرایش میکروب‌ های مفید و کاهش باکتری‌ های بیماری ‌زا در روده می ‌باشند. مطالعات جدید نشان می ‌دهند که برخی ترکیبات موجود در کاسنی، در مشکلاتی از جمله یبوست ، اسهال های میکروبی، سرطان و بیماری ‌های قلبی- عروقی، می ‌توانند موثر واقع گردند.

همچنین طبق مطالعات انجام شده بر حیوانات آزمایشگاهی، مواد موثر کاسنی می ‌توانند از سرطان روده جلوگیری کند. از دیگر اثرات مفید کاسنی، حفاظت کبد در برابر سموم کبدی است و این اثر با ماده‌ای به نام تتراکلروکربن(CARBON TETRACHOLORIDE) به اثبات رسیده است. 

2) عصاره‌ی الکلی ریشه ی کاسنی، اثرات ضد ورم و ضد التهابی نیز دارد. 

3) از دیگر اثرات کاسنی، اشتها آوری و خاصیت ضد ترش کردن معده را می ‌توان نام برد.

4) قلب، كبد و كلیه را فعال می كند.

5) كاسنی مسكن عطش و حرارت درونی است.

6) كاسنی در درمان التهابات معده و پاك كردن مجاری ادراری، مؤثر است.

7) اگر آب پخته كاسنی را با سكنجبین میل كنید بهترین داروی تب های طولانی و مداوم است.

8) مالیدن آب كاسنی به محل های خارش بدن بسیار مفید است.

9) غرغره آب كاسنی با فلوس برای درد گلو، ورم و سوزش گلو مفید است. فرمول مذكور برای درمان ورم حلق (لارنژیت) و تورم مفصلی نافع است.

10) مصرف تخم كاسنی، كمی با حالت تهوع همراه است كه باید در آن سكنجبین اضافه كنید.

11) ریشه كاسنی در باز كردن و روان شدن اخلاط بسیار مؤثر است.

12) ریشه كاسنی، مجاری گوارشی را پاك می كند و بهترین تصفیه كننده خون است. ریشه كاسنی در از بین بردن ورم احشا خیلی مؤثر است.

13) ریشه كاسنی بهترین دارو برای آب آوردن شكم است و در نفخ و تحلیل مواد بسیار نافع است.

14) ریشه كاسنی برای تقویت معده، زیاد كردن ادرار و رفع درد مفاصل و ضد یرقان مفید است.

15) عرق كاسنی كه از گیاه تازه كاسنی گرفته شده باشد برای خنكی به كار می رود.

16) برگ های كاسنی دارای املاح پتاس است و جوشانده آن برای تصفیه خون، تقویت معده و اعضا به كار می رود.

17) كاسنی انواع مختلف دارد كه ریشه و برگ های آن در پزشكی، در بهبود تب ها، یرقان (زردی) و انسداد مجاری صفراوی مفید است.

18) تمام قسمت های كاسنی مخصوصاً ریشه و برگ آن، محرك صفرا است و به عمل هضم كمك می كند و اثر آن در نارسایی های كبدی، قولنج های كبدی و ناراحتی های صفراوی بارز است.

19) كاسنی در ازدیاد نطفه و زیبایی چهره كودك تازه متولد مفید است.

20) كاسنی انسان را از ابتلا به قولنج نگه می دارد.

21) كاسنی، توان و نیروهای بدنی را تجدید می كند. كاسنی در ضعف اعصاب، ضعف چشم و فشار خون مفید است.

22) برگ كاسنی، دارای مقداری ویتامین«ث»‌است و لذا در حفظ جوانی مؤثر است. برگ كاسنی، زهر طحال را از بین می برد و كیسه صفرا، یرقان و دردهای معده و كبدی را معالجه می كند.

مضرات:

گیاه کاسنی، مانند سایر گیاهان ممکن است عوارض محدودی ایجاد نماید. این عوارض شامل ایجاد حساسیت های پوستی و ایجاد درماتیت می ‌باشد که این امر به ترکیبات لاکتونی آن مربوط است.

همچنین بر اساس مطالعه ‌ای، ریشه ی گیاه کاسنی می‌ تواند بعضی قارچ کش ‌ها را جذب نماید که در این صورت باعث سمیت می شود. البته موارد مذکور بسیار محدود می ‌باشند، ولی نباید آنها را از نظر دور داشت. 

مصرف کاسنی از زمان قدیم و حداقل از قبل میلاد مسیح مرسوم بوده است. از جمله مصارف مهم این گیاه که از قدیم نیز رواج داشته، مصرف آن به عنوان مقوی کبد و کاربرد آن در بیماری‌های کبدی بوده است.امروزه نیز یکی از مصارف مهم آن در مشکلات کبدی است. همچنین اثراتی از جمله مقوی معده، مدر(ادرار آور)، تصفیه کننده ‌ی خون، صفرا بر، تب بر، اشتها آور، درمان نقرس ، کمک در درمان رماتیسم، دفع رسوبات ادراری و رفع کم‌ خونی برای آن قائل می‌ باشند که البته این موارد در حال تحقیق بوده و در آینده‌ای نه چندان دور موارد درمانی قطعی و جدیدی برای آنها پیش ‌بینی می ‌شود.

نحوه مصرف :

15- 8 گرم از برگ ‌های تازه یا خشک را در یک لیتر آب، به مدت یک ربع ساعت دم می‌ کنند. سپس مخلوط به دست آمده را از صافی عبور می ‌دهند. یک لیوان از این دم کرده را قبل از هر وعده ی غذایی می‌ توان میل کرد یا جوشانده ی آن را به همین روش (15- 8 گرم برگ گیاه، در یک لیتر آب به مدت 5 دقیقه جوشیده شود) مورد استفاده قرار می‌ دهند. 

در صورتی که از ریشه ‌ی کاسنی استفاده شود(دم کرده یا جوشانده)، 20- 15 گرم ریشه ‌ی له شده در یک لیتر آب، مانند روش قبل تهیه و مصرف می ‌شود. 

در گذشته، سالاد برگ تازه ی کاسنی را مقوی معده می ‌دانسته ‌اند و هنوز هم در بعضی نقاط دنیا مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

آب و هوای مطلوب کاسنی 

کاسنی محصول آب و هوای خنک و فصل نسبتا سرد است و گرمای شدید نواحی گرمسیر باعث زود بذر دادن آن می‌شود.

خاک و کود مطلوب کاسنی 

بهترین و مناسب‌ترین زمین برای این گیاه خاکهای لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می‌باشد. در خاکهای هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می‌شود. در زمینهای هوموسی که معمولا فسفر و پتاس ضعیف هستند کافی است که فسفر و پتاس به خاک اضافه شود و زمینهایی که فاقد هوموس و مواد آلی هستند ازت و فسفر به خاک اضافه می‌کنند. 

ازدیاد کاسنی 

کاسنی را بوسیله بذر ازدیاد می‌کنند و بذر را می‌توان در خزانه و یا در محل اصلی کاشت. اگر بذر را در خزانه بکارند پس از آنکه نهال دارای چهار برگ شد آن را به محل اصلی منتقل می‌کنند. هر گاه بذر را در محل اصلی بکارند پس از سبز شدن باید بوته‌ها را تنک کرد تا فاصله بین بوته‌ها روی خط 15 تا 20 سانتیمتر باشد. 

سفید کردن کاسنی 

کاسنی از دسته سبزیهایی است که قبل از مصرف باید سفید کرد. در اثر این عمل تلخی آن به مقدار زیادی کاسته می‌شود. طرز سفید کردن کاسنی نسبت به انواع مختلف متفاوت است. کاسنی فری را دو تا سه هفته قبل از برداشت محصول در مزرعه سفید می‌کنند. یعنی اگر هوا نسبتا گرم باشد دو هفته کافی است و اگر اواخر پاییز یا اوایل زمستان بخواهند این عمل را انجام دهند سه تا چهار هفته وقت لازم است.

برای سفید کردن کاسنی فری از انواع وسایل مانند جعبه ، گلدان ، کاغذ و غیره برای جلوگیری از رسیدن نور به برگهای داخلی کاسنی استفاده می‌کنند. ولی ساده‌ترین طریق که همیشه بیشتر از سایر طرق معمول است جمع کردن برگها و بستن نوک آنها باهم است. بدین طریق برگهای خارجی مانع رسیدن نور خورشید به داخل بوته می‌شوند. برای سفید کردن کاسنی باید هوا خشک باشد و اگر هوا مرطوب باشد باید وضعیت برگهای وسط بوته را بررسی کرد زیرا رطوبت باعث پوسیدن آنها می‌شود.

محل مناسب رویش 

زمینهای نسبتاً مرطوب کنار جاده ها، اماکن بایر و دامنه های کم ارتفاع 

کاشت 

تکثیر کاسنی از طریق کاشتن میوه آن صورت می گیرد میوه کاسنی به مدت 5 تا 6 سال قوه نامیه خود را حفظ می کند، و کاشت آن در زمینهای آماده نسبتاً مرطوب و دارای کود حیوانی کافی صورت می گیرد. برای این کار دانه گیاه را در هر فصلی می توان کاشت ولی مناسب ترین زمان، کاشتن دانه در اوایل فروردین می باشد. کاشت دانه درزمین ممکنست با دست یا ماشین های مخصوص انجام گیرد. پس از پراکنده کردن دانه در زمین با غلتک زدن ملایم روی دانه را با یک قشر نازک خاک می پوشانند. 

داشت 

پس از رشد و پیدایش گیاه جوان هنگامی که ساقه آنها به ارتفاع چند سانتی متر رسید و یا در امتداد و خطوط شیارها بخوبی نمایان شد اقدام به زدن کج بیل می کنند و سپس علفهای هرز را از زمین خارج می سازند و بعلاوه پس از گذشت 11 تا 20 روز اعمال فوق را به منظور اصلاح زمین مجدداً انجام می دهند. 

برداشت 

برگ کاسنی را معمولاً در مرداد ماه می چینند و آنها را در هوای آزاد و یا در اطاقهایی تحت اثر گرمای ملایم خشک می کنند. از هر هکتار زمین زراعی بطور متوسط معادل 1 تا 5/1 تن برگ تازه کاسنی بدست می آید. برداشت ریشه کاسنی در ماههای مهر و آبان انجام می گیرد که بوسیله چنگال یا وسایل مجهزتری از زمین خارج می کنند طول ریشه به 45 تا 50 سانتی متر می رسد لذا خارج کردن آنها مهارت و ابزار مخصوص لازم دارد.

ثبت نام در دوره های پزشکی و روانشناسی