مقاله مکانیک خودرو

فصل اول : مکانیک عمومی ( فلزکاری )

در این فصل با مباحثی در مورد کارگاه (محلی که در آن افرادی یا گروهی از افراد با استفاده از ابزارآلات قطعه ای را تولید , تعمیر یا بازسازی می کنند محل کار یا کارگاه نامند ) , شرایط محیط کار ( شخص کارکننده باید احساس راحتی و آرامش کند که با رعایت ایمنی و نظم میسر میشود . ابزار و وسایلی که با آنها کار انجام می دهد در جای مناسب طوری قرار دهد که با یک نگاه کردن وسیله مورد نظر را تشخیص بدهد. همچنین بعد از اتمام کار این وسایل را سر جای اولشان قرار بدهد تا هم در وقت صرفه جویی شده و هم خستگی کمتر ایجاد گردد. ) ,دستورات حفاظتی در کارگاه (شامل حفاظت شخصی که فرد قبل از ورود به کارگاه از خطرات احتمالی اطلاع داشته باشد ونظم وانظباط را رعایت کرده و از لباس و کفش مناسب و در مواردی از دستکش و عینک ایمنی استفاده کند و از پوشیدن ساعت و انگشتر اجتناب نماید, حفاظت عمومی که فرد باید شک و تردید را با سوال کردن بر طرف کند و از دویدن و شوخی کردن در محیط کارگاه و دعوا کردن و پرتاب وسایل خودداری کند و از ریختن مواد لغزنده مثل روغن و آب صابون و .... در کف کارگاه اجتناب کرده و بدون اجازه مسئول کارگاه دست به هیچ کاری نزند ودر آخر حفاظت دستگاه که همیشه دستگاهی که با آن کار می کنیم را تمیز نگه دارد و مطمئن شویم که طرز کار دستگاه و استفاده از آن را می دانیم , است ),تجهیزات ( ابزارآلات مورد نیاز مثل میزکارکه مناسب ترین ارتفاع برای میز کار حدود 80 سانتیمتر از کف کارگاه بوده و میزکار باید محکم و سنگین بوده تا در ضمن کار هیچگونه لرزشی نداشته باشد,گیره که برای انجام کار روی قطعاتی است که سبک بوده یا کوچک هستند ویا کارهایی مثل خم کاری با ضربه زدن به قطعات آنها را به گیره بسته و سپس روی آنها کار انجام داد که به 3 نوع گیره های رومیزی یا موازی ,گیره های آهنگری وگیره های لوله گیر تقسیم میشوند,چکش که برای کار هایی مانند خم کاری , صافکاری , سمبه نشان زدن و به طور کلی ضربه زدن به قطعات از چکش استفاده میشود و در انواع فولادی ,لاستیکی , چوبی , سربی یا آلومینیومی میتواند باشد, سنبه نشان که سنبه یکی از قطعاتی است که برای علامت گذاری روی قطعات , در آوردن پرچ و پرچ کردن و... مورد استفاده قرار میگیرد , سوزن خط کشی که برای برای ترسیم خطوط و علامت گذاری بر روی قطعات استفاده میشود , صفحه خط کشی که مانند صفحه صافی میباشد و از چدن ساخته شده است وروی صفحه کاملا و شابر خورده میباشد , ساعت اندازه گیر یا ساعت اندیکاتور وسیله ای است که برای کنترل و تعیین اختلاف اندازه به کار میرود , میکرومتر یا ریز سنج چون دقت اندازه گیری کولیس برای همه کارها مناسب و کافی نمیباشد از وسیله اندازه گیری دقیق تری بنام میکرومتراستفاده میشود , سوهان ابزاری است که با استفاده از آن میتوان از روی فلزات براده برداری کرده و آنها را به شکل دلخواه در آورد و سطوح تماس را پرداخت کرد , خزینه کاری , قلاویز کاری , حدیده کاری , قلم کاری , شابر کاری , برقو کاری , لحیم کاری و هویه و انواع آن ,آچارو انواع آنها , وسایل اندازه گیری که خود شامل مفهوم اندازه گیری عبارت است از مقایسه کمیتی با واحد مقرره قانونی مثل مقایسه طول با واحد متر- زاویه با واحد درجه – زمان با واحد ثانیه – شدت جریان برق با آمپر و غیره, سیستمهای اندازه گیری که 2 نوع سیستم اندازه گیری وجود دارد یکی سیستم متریک که ایران هم از این سیستم پیروی میکند ودیگری سیستم اینچی که کشورهای انگلیسی زبان و آمریکایی از آن استفاده میکنند و تبدیل واحد ها به یکدیگر, معایب و کنترل دقت و آزمایش سالم بودن آنها, پیچ و مهره ها که مهمترین و پر مصرفترین وسیله اتصال موقت در صنایع میباشند ایجاد رزوه در روی میله و یا داخل سوراخ ها را عمل پیچ بری میگویند و اگر رزوه در درون سوراخ ایجاد شود به آن مهره و اگر بر روی میله ایجاد شود به آن پیچ گویند که به دو نوع چپ گرد و راست گرد شناخته وساخته میشود , برشکاری که برای بریدن فلزات از اره کمانی استفاده میشود , سوراخکاری برای اینکه بتوان قطعات یک ماشین را به هم متصل کرد ابتدا باید جاهایی از این قطعات را سوراخ کرده وسپس به وسیله پیچ یا پرچ آنها را به هم وصل کرد معمولی ترین ابزار سوراخکاری مته است که توسط دستگاهی بنام دریل انجام میشود و غیره ) وابزار شناسی و روشهای کار با انوع آنها آشنا می شویم .

فصل دوم : مولد قدرت

قبل از وارد شدن به بحث آشنایی با کارموتور و نحوه تعمیرات و نگهداری با بعضی از اصطلاحات و مفهوم آنها همچون انرژی و اقسام آن , نیرو , توان (قدرت) , وزن , جرم , خلأ , اینرسی , اصطکاک و انواع آن آشنا می شویم

موتور : دستگاهی است که با آزاد کردن انرژی سوخت و تبدیل آن به انرژی حرارتی و تغییر حالت دادن آن به انرژی مکانیکی کهمولد قدرت است توسط پیستون میل لنگ را می گرداند و موتور کار میکند . انواع موتورها : 1- موتورهای آبی مانند آسیاب های آبی 2- موتورهای الکتریکی مانند الکتروموتورها 3- موتورهای احتراقی که خود شامل موتورهای حرارتی برون سوز مانند ماشین بخار که در گذشته از آن استفاده می شد و موتورهای درون سوز مانند اتومبیل های موجود می باشد که آموزش ما در مورد همین موتورهاست . به طور کلی موتور از 3 قسمت تشکیل شده است : 1- سرسیلندر و متعلقات آن 2- بلوکه سیلندر 3- کارتر یا محفظه ی میل لنگ . سرسیلندر : قطعه مسدود کننده بالای سیلندر می باشد که توسط تعدادی پیچ به بلوکه سیلندر متصل می شود که میتوان در مواقع لزوم آن را باز نمود. جنس آن در بیشتر ماشین های سبک بنزینی از آلومینیوم و در ماشین های سنگین از چدن است . سرسیلندر معمولا یکپارچه و یا اگر طول موتور زیاد و یا سنگین باشد چند تکه ریخته گری میشود . باز و بستن سرسیلندر بسیار مهم میباشد و هنگامی که موتور یا سرسیلندر گرم است هیچگاه و تحت هیچ شرایطی اقدام به باز کردن آن نمیکنیم . اصولا باز وبستن پیچهای سرسیلندر به 2 صورت ضربدری و حلزونی و با استفاده از آچار مدرج یا آچار تورک متر انجام می گیرد . سرسیلندر به هنگام استفاده روی موتور عیوب زیر را پیدا میکند : 1- ترک خوردگی 2- تاب دیدگی 3- کربن گرفتن که در این بخش با علل و نشانه ها و راههای رفع این عیوب آشنا میشویم. برای آب بندی سرسیلندر که به بلوکه سیلندر بسته میشود از واشر سر سیلندر که جنس آن ترکیبی از پنبه نسوز و آسبست با فلزات نرم مانند مس یا آلومینیوم استفاده می شود و نکته مهم اینکه واشر سرسیلندر یکبار مصرف بوده و پس از هربار باز و بسته کردن سرسیلندر باید تعویض شود .سوختگی واشرسرسیلندربه علل زیر رخ میدهد :تاب داشتن , ترک داشتن , نامیزان و شل بستن پیچ های سرسیلندر و گرم شدن بیش از اندازه موتور . از علائم سوختگی واشر سرسیلندر میتوان 1- خارج شدن آب از لوله اگزوز 2-گرم کردن موتور 3-قاطی کردن آب و روغن 4-ورود کمپرس و ایجاد جوش کاذب در رادیاتور 5-افت قدرت موتور را نام برد. نکته : اگر بخار آب در حالت گرم بودن موتور از اگزوز خارج شود دلیل بر معیوب بودن واشرسرسیلندر است و باید تعویض گردد , برای جاگذاری واشر سرسیلندرنباید از مواد خارجی مانند گریس یا چسب استفاده کنیم البته بعضی از تعمیرکاران به منظور جلوگیری از حرکت کردن واشر هنگام بستن سرسیلندر از گریس یا چسب استفاده میکنند که کار اشتباهی است . باید دقت کنیم علامت top روی واشر سرسیلندر را در موقع جاگذاری به سمت بالا قرار دهیم و در صورت نبودن علامت با منطبق کردن واشر با بلوکه میتوان به جهت واشر پی برد . سوپاپ : قطعات قارچی شکل که در روی مجراهای ورودی و خروجی قرارگرفته و در ایجاد چهار زمان موتور نقش دارند سوپاپ نامیده میشود .سوپاپی که مجرای ورود سوخت و هوا را باز و بسته میکند سوپاپ هوا و سوپاپی که مجرای خروجی را باز و بسته میکند سوپاپ دود میباشد . جنس سوپاپ های هوا از فولاد کرم نیکل بوده و جذب آهنربا میشود و جنس سوپاپ های دود از فولاد سیلی کرم بوده که جذب آهنربا نمیشود و آنرا سوپاپ فرومغناطیس نیز مینامند . شناخت سوپاپها : سوپاپ هوا دارای نعلبکی بزرگتر و گوشت نازکتر و در روی موتور در راستای مانیفولد هوا که کاربراتور به آن متصل است قرار میگیرد در حالی که سوپاپ دود دارای نعلبکی کوچکتر و گوشت بیشتر و در روی موتور در راستای مانیفولد دود که اگزوز به آن متصل است قرار میگیرد. موتورها از نظر ترتیب قرار گرفتن سوپاپ ها به چهار شکل T , I , F , L تقسیم میشوند . عیب یابی سوپاپ ها : اگر سوپاپ ها عیوب زیر را پیدا کنند دیگر قابل استفاده نبوده و باید تعویض شوند 1- نازک شدن لبه سوپاپ ( تیز شدن لبه سوپاپ ) 2- پیچیدگی و تغییر شکل سوپاپ و کج شدن 3- فرو رفتگی لبه سوپاپ یا گود نشستگی سوپاپ 4- شکستگی سوپاپ ( ترکیدگی نعلبکی سوپاپ ) 5- کج شدن ساق سوپاپ به علت برخورد کردن پیستون با آن . مقدار باز شدن زودتر از موعد سوپاپ را آوانس و مقداربسته ماندن دیرتر از موعد را ریتارد گویند. فیلرگیری سوپاپ ها و لزوم آن : فلزات در اثر حرارت انبساط طولی پیدا می کنند و سوپاپ ها نیز از این قاعده برخوردارند بطوریکه با گرم شدن موتور افزایش طول پیدا کرده و اگر لقی مجاز وجود نداشته باشد احتمال باز ماندن سوپاپ میرود اگرچه باز شدن سوپاپ هرچند ناچیز باعث هدر رفتن گاز در زمان تراکم و قدرت در زمان انفجار شده که نتیجه آن کاهش قدرت موتور است که کارخانه سازنده مقداری فاصله مجاز بین نوک اسبک و سوپاپ در نظر گرفته که اندازه آن به وسیله ای بنام فیلر تنظیم میشود و از اینرو عمل فیلرگذاری کاری بسیار مهم در این مرحله میباشد . علائم نا میزانی فیلر سوپاپ ها :1- موتور بد روشن میشود 2- کشش و قدرت موتور کم است 3- موتور سریع گرم میکند 4- در دهانه اگزوز و کاربراتور صدای پرت پرت به وجود می آید 5- مصرف سوخت بالا میرود 6- سوپاپ ها صدا میدهند 7- موتور خفه کار میکند .سیت سوپاپ : قسمتی از سر سیلندر که نشیمنگاه سوپاپ ( لبه سوپاپ ) روی آن قرار میگیرد سیت سوپاپ نام دارد. اسبک ( چکشک یا انگشتی ) : قطعاتی هستند که نیروی بادامک های میل سوپاپ که به تایپت و بعد به میل تایپت وارد می شود را به سوپاپ وارد کرده تا باعث باز شدن سوپاپ گردد . عیبهای به وجود آمده در اسبک ها : 1-شکستن 2-کچل شدن سر اسبک ( شکل سر اسبک باید کمی محدب باشد ) 3- سائیدگی و گشاد شدن بوش اسبک . میل اسبک : میله ای که اسبکها – پایه اسبکها و فنرهای بین اسبکها روی آن قرار می گیرد و جنس آن از آلیاژهای چدن و فولاد میباشد . تایپت یا استکانی : یکی از قطعات سیستم حرکت سوپاپ ها که استوانه ای شکل بوده و وظیفه آن انتقال حرکت بادامک های میل سوپاپ به میل تایپت و چنس آن ازچدن مرغوب که یک لایه سخت بر روی آن آبکاری شده است و انواع آن تایپت معمولی و تایپت هیدرولیکی می باشد . میل سوپاپ یا میل بادامک : میله یا شافت توپری است که جنس آن از چدن مرغوب و کربن دار یا فولاد کربن داراست و دارای چند تکیه گاه جهت قرارگیری در بلوکه سیلندر یا روی سر سیلندر می باشد . نکته : پس از جمع کردن نیم موتور برای هماهنگ کردن میل لنگ و میل سوپاپ این دو قطعه باید تایم گیری شوند. زنجیر و تسمه عامل انتقال نیروی میل لنگ به میل سوپاپ میباشد.بلوکه سیلندر ( بدنه موتور ) :قسمت اصلی موتور بوده و یک پایه فلزی و محکم و یکپارچه برای تمام قطعات موتور مورد استفاده قرار میگیرد که در داخل آن استوانه های تو خالی بنام سیلندر وجود داشتهکه پیستون در داخل آنها حرکت رفت و برگشتی خود را انجام میدهد.میل لنگ : میله منکسری است محور اصلی یا ستون فقرات موتور را تشکیل میدهد و به طور کلی تمام قطعات به طور مستقیم یا غیر مستقیم نیروی خود را از میل لنگ دریافت میکنند.یاتاقان های موتور : معمولا در هر جایی که حرکت نسبی وجود داشته باشد وهمچنین برای جلوگیری از ساییدگی و آسیب رسیدن به قطعات اصلی از یاتاقان استفاده میشود . شاتون یا دسته پیستون : وسیله ای است که نیروی حاصل از احتراق را از طریق پیستون منتقل میکند و از 3 قسمت سرشاتون , چشم شاتون و ساق شاتون تشکیل یافته است . گژن پین : پین تو خالی مخصوصی از جنس فولاد با استحکام قابل توجه و وسیله ای برای درگیری پیستون با شاتون است . پیستون : وسیله ای که در بوش سیلندر توسط شاتون بالا و پائین میشود تا چهار مرحله موتور را تکمیل کند و شکلش استوانه ای تو خالی است وبالای آن مسدود شده و دارای چند شیار در اطراف جهت قرارگیری رینگ ها میباشد. رینگ : پیستون به اندازه 001/0 تا 002/0 اینچ با جداره سیلندر خلاصی دارد برای جلوگیری از فرار کمپرس به داخل محوطه کارتل و زیر پیستون و یا به خاطر جلوگیری از ورود روغن به داخل اطاق از رینگ در شیار پیستون ها استفاده میشود که در موتورهای چهار زمانه از دو نوع , رینگ روغنی یک عدد واز رینگ کمپرسی دو عدد استفاده میشود . سیلندر : استوانه ای توخالی وکاملا دقیق که محل حرکت پیستون برای انجام چهار زمان موتور و در نهایت ایجاد قدرت در بلوکه سیلندر است . فلایویل یا چرخ لنگر : فلایویل وزنه سنگینی است که توسط چند پیچ به انتهای میل لنگ وصل میشود و در کار موتور نقش بسزایی دارد. دنده فلایویل : به صورت پرسی روی محیط فلایویل نصب شده تا هنگام استارت زدن دنده استارت با آن درگیر شده تا باعث چرخاندن میل لنگ و در نهایت به روشن شدن موتور بیانجامد . آب بندی : یک اصطلاح مکانیکی است که درمورد هرگونه واشر بندی برای محفظه های دستگاههایی که دارای روغن و دیگر موارد که سرد و گرم می شوند استفاده میشود وازانواع آن 1- مقوایی ویکتوری 2- چوب پنبه ای و لاستیکی فشرده 3- واشر نسوز 4- کائوچویی 5- کاسه نمد نام برد .

فصل سوم : سیستم روغنکاری موتور

تمام قطعات خودرو که نسبت به هم حرکت نسبی دارند برای جلوگیری از خطر سایش و برای اینکه بهتر و روان تر کار کنند نیاز به روغنکاری دارند.روغنکاری باید با روغن مناسب (ویسکوزیته مناسب) انجام شود .موتور توسط روغن موجود در کارتل (حدودا 4 الی 6 لیتر است ) وبه وسیله پمپ روغن پس از تصفیه به تمام قطعاتی که حرکت نسبی دارند ارسال میشود. برای روانکاری این قطعات , چرب کننده های متعددی وجود دارد که میتوان روغن موتور , روغن دنده و گریس را نام برد که تمامی این چرب کننده ها پایه نفتی دارندکه با عناصر شیمیایی دیگر مخلوط گردیده و خواص مورد نیاز را به دست می آورند زیرا نفت به تنهایی همه خواص و مشخصات مورد نیاز روغنکاری را همراه ندارد .طبق تحقیقات کارشناسی 80 درصد سائیدگی قطعات موتور در مرحله استارت اتفاق می افتد و روغن موتور های چند درجه ای یا اتوماتیک می توانند نقش بسیار مهمی در کاهش سائیدگی قطعات موتور در هنگام استارت خصوصا در هوای سرد ایفا کنند . پس به طور کلی وظائف روغن ای تولید شده عبارتند از : 1- عدم مقاومت زیاد در هنگام استارت زدن 2- روغنکاری و روانکاری کامل در همه شرایط کار موتور و جلوگیری از فرسایش قطعات 3- کاهش دادن نیروی اصطکاک و تلفات قدرت اصطکاکی موتور 4- جلوگیری از خورندگی قطعات 5- شستشوی رسوبات و تخلیه آنها از بین قطعات 6- گرفتن ضربات ما بین 2 قطعه خصوصا بین یاتاقان و میل لنگ و در کل کم کردن صدای موتور 7- خنک کاری قطعات موتور مثل میل لنگ – یاتاقان ها – میل سوپاپ و غیره 8- آب بندی محفظه احتراق نسبت به کارتل ( بین رینگ و پیستون و جداره سیلندر ) 9- جلوگیری از زنگ زدن قطعات 10- معلق نگهداشتن ذرات شناور خارجی در روغن 11- کف نکردن و عدم تولید حباب هوا در مدار روغنکاری 12- تنظیم ویسکوزیته در مقابل تغییر درجه حرارت موتور و محیط . معمولا 2 نوع سیستم روغنکاری وجود دارد : 1- روغنکاری همراه سوخت مصرفی که در موتورسیکلت های 2 زمانه کاربرد دارد.در این موتور به ازای هر 20 لیتر بنزین یک لیتر روغن یا در داخل باک بنزین یا در باک روغن جداگانه گذاشته شده که روغن همراه سوخت هنگام روشن بودن موتور وارد محفظه سیلندر شده و عمل روانکاری انجام میشود 2- روغنکاری تحت فشار : یکی از وسائل مهم که امروزه روغنکاری را در موتور انجام میدهد پمپ روغن (OIL POMP) است که به وسیله آن روغن با مکانیسم خاصی به قسمتهای متحرک موتور میرسد که معمولا به 2 نوع ساخته میشود : الف – پمپ روغن دنده ای که در اکثر اتومبیل ها از این نوع پمپ روغن استفاده میشود ب – پمپ روغن روتوری . در اکثر موتورها نیروی پمپ روغن از میل سوپاپ تامین میشود ولی در بعضی از موتورها این نیرو از میل لنگ نیز تامین میگردد . پمپ روغن در اکثر مواقع بیش از نیاز روغنکاری موتور روغن پمپ می کند . برای اینکه در دوره ای با بال موتور, فشار روغن از حد مجاز بیشتر نشود. اذا مدار روغنکاری را مجهز به سوپاپ کنترل فشار میکنند که وظیفه دارد فشار روغن را همواره در یک حد معین ثابت نگه دارد که این مقدار تقریبا بین 5/3 تا 5/4 بار یا کیلوگرم بر ساتیمترمربع است .در موتور از دو تا صافی جهت تصفیه نمودن روغن استفاده شده است یکی بر روی لوله ورودی روغن به اویل پمپ نصب شده و وظیفه دارد از ورود آشغال های درشت به داخل اویل پمپ جلوگیری کند و دیگری که بنام فیلتر روغن معروف بوده وبه دو نوع فیلتر کاغذی و فیلتر پارچه ای یا کتانی که به هنگام تعویض روغن نیز باید تعویض گردد . روغن موتور را هر چند مدت یکبار به وسیله اندازه گیری میله ای بنام گیج یا گیژ در پهلوی بلوکه موتور قرار دارد اندازه می گیریم . روغن درموتور به 3 صورت مصرف میشود : 1-روغن سوزی 2- روغن ریزی یا نشت روغن 3- بخار شدن . زمان تعویض روغن به نحوه استفاده از موتور و کارکرد بستگی دارد که اصولا ما بین 3000 تا 9000 کیلومتر باید تعویض گردد و بهتر است زمانی که موتور گرم بوده عمل تخلیه روغن صورت پذیرد . کارتل روغن معمولا از ورقه های فولادی یا آلومینیومی ساخته شده و وظیفه آن ذخیره روغن مورد نیاز موتور است و بر حسب حجم موتور به اندازه 4 تا 8 لیتر روغن گنجایش ظرفیت دارد و در بعضی کارتل ها از صفحات موج گیر جهت جلوگیری از به هم خوردن روغن و تلاطم روغن استفاده میشود .

فصل چهارم : سیستم خنک کاری موتور

در همه موتورهای احتراقی دیزل و بنزینی حرارت زیادی در مراحل تراکم و انفجار در داخل سیلندر بوجود می آید و گاهی باعث انبساط بیش از حد پیستون , سیلندر ها, سوپاپ ها و رقیق شدن بیش از حد روغن میگردد که در نهایت باعث ایجاد ضایعاتی در قطعات موتور و تلف شدن بیش از حد موتور وکاهش قدرت و کشش موتور میشود و برای جلوگیری از این مشکلات باید موتور خنک شود و حرارت موتور را در حد تقریبا ثابت نگه داشت که هدف دستگاه خنک کننده این است . تقریبا 20 تا 30 درصد از حرارت موتور را دستگاه خنک کننده دفع میکند . روش خنک کنندگی یا توسط هوا وروغن که در این روش که در بیشتر موتورسیکلت ها کاربرد دارد بدنه موتور به صورت پره پره ای ساخته تا هوا در لا به لای پره ها به صورت گردشی حرکت کرده تا بدین طریق انتقال گرما صورت گیرد و در ضمن دارای رادیاتور روغن میباشند بدین صورت که روغن داغ رسیده به رادیاتور در اثر برخورد با هوا خنک شده و قطعات داخلی موتور خنک میشود ویا توسط آب و هوا و روغن که کامل ترین و بهترین سیستم خنک کننده میباشد آب توسط واتر پمپ در اطراف سیلندر ها و سرسیلندر در مجاری مخصوصی حرکت داده میشوند و به وسیله رادیاتور و توسط واتر پمپ آب از قسمت پائین رادیاتور کشیده شده و پس از گرفتن گرمای سیلندر ها به سرسیلندر هدایت گردیده وگرمای محفظه احتراق و سیت و گاید سوپاپ ها را گرفته و از راه لوله پلاستیکی بنام جنت از بالا به رادیاتور می ریزد. آب گرم در رادیاتور حرکت نزولی دارد و با سه عامل خنک میشود اول به علت سطح گسترده رادیاتور دوم به علت ضریب تبادل حرارتی بالای پره های رادیاتور و سوم به علت اصابت جریان هوا که با سرعت به لا به لای پره های رادیاتور برخورد میکند .این سیستم از قسمتهایی بنام رادیاتور ( دستکاهی است که حجم زیادی آب را در تماس با حجم زیادی از هوا نگه میدارد تا انتقال حرارت به خوبی و با سرعت امکان پذیر باشد و از 3 قسمت منبع بالا که درب رادیاتور و لوله ورود آب به رادیاتور به آن وصل میشود و منبع پائین که لوله خروج آب از رادیاتور و شیر تخلیه آب رادیاتور به آن وصل میشود و قسمت وسط یا مرکزی که یکسری لوله یا مجرای مستقل و نزدیک به هم ساخته شده که از داخل یکی آب جریان دارد و از داخل دیگری هوا عبور میکند تشکیل شده است ), درب رادیاتور ( روی مخزن بالای رادیاتور نصب می شود و به 2 نوع است : 1- درپوش ساده 2- درپوش فشاری و سوپاپ دار که امروزه از این نوع استفاده میشود.برای جلوگیری از زنگ زدن درب رادیاتور و از بین رفتن لاستیک آب بندی حتی المقدور از آب مخصوص رادیاتور استفاده گردد و چنانچه لاستیک آب بندی و یا فنر سوپاپ فشاری و سوپاپ فشاری و سوپاپ خلائی معیوب شدند اقدام به تعویض درب رادیاتور نمایید . ) , پروانه ( پروانه خنک کاری را طوری طراحی می کنند که هوای خارج را از لا به لای پره های رادیاتور به طرف موتور مکیده و باعث سرعت تبادل حرارتی آن میگردد و به 3 صورت راه اندازی می شود : 1- نوع معمولی یا مکانیکی 2- پروانه سرعت متغیر هیدرولیکی یا با ورقه بی متالی 3- پروانه های الکتریکی ), تسمه پروانه ( کار تسمه ها انتقال نیروی میل لنگ به قسمت های متحرک مانند واتر پمپ – پروانه – پمپ فرمان هیدرولیکی - کمپروسور کولر و آلترناتور میباشد.جنس تسمه ها از لاستیکی فشرده همراه با نخ های نسوز میباشد و با سطح مقطع ذوزنقه یا مثلث ساخته می شوند.) , واتر پمپ (معمولا در قسمت جلوی موتور نصب میشود و محور آن با محور پروانه مشترک است ونیرو توسط تسمه از پولی سر میل لنگ به پولی واتر پمپ و پروانه نتقال پیدا کرده و واتر پمپ شروع به گردش می کند) تشکیل میشود ترموستات : راندمان کار مفید موتور های احتراق داخلی در درجه حرارت معینی به بیشترین مقدار ممکن می رسد اگر بتوان حرارت آب را در آن محدوده نگهداری نمود بهترین شرایط برای به دست آوردن راندمان مورد نظر فراهم گردیده است برای رسیدن به این هدف مهم از ترموستات در موتور ها استفاده می کنند.ترموستات در مجرای بین سرسیلندر و بالای رادیاتور نصب میشود و کلید حرارتی خودکاری است که در موقع سرد بودن آب خنک کاری و موتور , راه خروج آب را از موتور به رادیاتور مسدود می کند و وقتی که آب موتور گرم شده و به درجه حرارت نرمال میرسد دریچه ترموستات باز شده و آب گرم از سرسیلندر به رادیاتور هدایت شده و آب خنک از لوله پائین رادیاتور توسط واترپمپ به موتور ارسال می گردد تا درجه حرارت آب در حد نرمال حفظ شود .پولک هایی در مدار خنک کاری موتور در روی بلوکه سیلندر و سرسیلندر وجود دارد که درپوش سوراخ های مدار خنک کاری بوده و در موقع ریخته گری و ماهیچه سازی قسمتهای خالی آن ضروری است و در هنگام تعمیر موتور برای بهتر تمیزشدن اطراف سیلندر میتوان پولک را درآورده و اقدام به رسوب زدایی و زنگ زدایی موتور کرد.علاوه بر این چنانچه بر اثر سرمای شدید آب اطراف سیلندر ها و سرسیلندر یخ بزند چون باعث افزایش حجم میشود پولک از جای خود در رفته تا آسیبی به موتور نرسد.نشانگر درجه حرارت آب موتور در قسمتی از داشبورد جلوی راننده طراحی و نصب شده است تا راننده پیوسته از درجه حرارت موتور و آب موتور آگاه باشد افزایش غیر عادی درجه حرارت نشانه ی یک وضع غیر عادی در موتور است به این ترتیب حرارت سنج به راننده اعلان خطر نموده تا راننده قبل از پیدایش یک عیب جدی , موتور را خاموش و رفع عیب نماید .

فصل پنجم : سیستم سوخت رسانی

شرح وظایف کلی بدین صورت است که این سیستم وظیفه دارد سوخت ( بنزین ) مورد نیاز خودرو را در باک ذخیره و نگهداری و پس از هدایت آن توسط پمپ بنزین و از راه لوله های انتقال سوخت و گذشتن از صافی بنزین توسط کاربراتور به نسبت متغیر با هوا ترکیب کرده و به صورت گازی توسط مانیفولد گاز سوخت وهوای ترکیب شده را برای موتور فراهم کند و پس از سوختن, توسط مانیفولد دود واز راه اگزوز به بیرون منتقل شود . و اما جزئیات طرز کار این سیستم و قطعات و قسمتهای تشکیل دهنده سیستم سوخت رسانی : 1- باک بنزین برای ذخیره سازی سوخت 2- دستگاه اندازه گیر سوخت برای اعلام مقدار سوخت داخل باک 3- لوله های انتقال سوخت که بین باک و موتور قرار داشته و سوخت مصرفی موتور را توزیع میکند 4- صافی یا فیلتر تصویه کننده سوخت 5- پمپ بنزین برای کشیدن سوخت از باک و ارسال آن برای کاربراتور 6- کاربراتور برای اندازه گیری و تنظیم سوخت و هوای مورد نیاز موتور در شرایط متغیر 7- مانیفولد گاز ( هوا ) برای عبور دادن سوخت و هوای مخلوط شده مورد نیاز موتور 8- سیستم اگزوز برای تخلیه دودهای حاصل از احتراق . بنزین : ماده ای است سوختنی که از فراورده های نفتی بعد از عملیات تصفیه به وجود می آید بنزین جز دسته آلکان ها بوده و ترکیبی از هیدروژن و کربن است . بهترین سوخت ایزواکتان با فرمول C8H18 بوده واز سوختن کامل بنزین در شرایط نرمال دی اکسید کربن و بخارآب تولید میشود ولی چون در هوا به میزان کافی اکسیژن وجود ندارد در اثر ناقص سوختن بنزین به جای دی اکسید کربن (CO2) مونواکسید کربن (CO) , هیدروکربن های نسوخته (HC) و اکسیدهای ازت (NOX)تولید میشود. انتشار هیدروکربن های نسوخته و اکسیدهای نیتروژن در هوا موجب گرفتگی ریه و سرطان آن میشود که 70 درصد آلودگی های محیط زیست مربوط به خودروهاست . منابع آلاینده در خودرو در 3 ناحیه به وجود می آید : 1- کارتل 2- تبخیر سوخت از باک 3- دود اگزوز که بیشترین سهم را در آلاینده کردن هوا را دارد و تجهیزاتی که برای کنترل کردن آلاینده ها مورد استفاده قرار میگیرد: 1- تهویه کارتل ( سوپاپ P.C.V ) و هدایت هیدروکربن ها به مانیفولد هوا و سوختن کامل آنها 2- هدایت بخارات بنزین از باک و کاربراتور به مخزن کربن کنیستر 3- استفاده از کاتالیستها و پشم و شیشه و وسایل دیگر در سیستم اگزوز برای تصفیه کردن دودهای خروجی . بنزین ماده سوختنی است که براحتی قابل اشتعال میباشد و از طرفی میدانیم که در آخر مراحل تراکم موتور بر اثر برخورد مولکول های هوا و بنزین گرما تولید می شود پس بنزین باید در مقابل این گرما مقاوم بوده تا به خودی خود احتراق صورت نگیرد بلکه با جرقه شمع این عمل صورت بگیرد . مقاومت بنزین در مقابل خوسوزی را درجه اکتان بنزین گویند و یا به عبارت دیگر درجه دیراشتعالی بنزین را درجه اکتان بنزین گویند و با ( NO ) نشان میدهند .کاربراتور دستگاهی است که بنزین را به نسبت وزنی 1 به 15 با هوا ترکیب و به صورت پودر درمی آورد و سپس وارد موتور میگردد .برای ابنکه کاربراتور بتواند بر حسب شرایط مختلف کار موتور , مخلوط هایی با غلظت متفاوت از هوا و بنزین درست کند در کاربراتور مدارهایی مختلف طراحی شده که هر یک از آنها در شرایط معین شروع به کار میکنند تا عمل سوخت رسانی در همه شرایط به خوبی انجام شود این مدارات عبارتند از : 1- مدار شناور 2- مدار دور آرام 3- مدار دور متوسط یا کمکی یا رابط یا انتقال 4- مدار دور اصلی ( زیاد ) 5- مدار دور قدرت 6- مدار شتاب دهنده 7- مدار ساسات یا راه انداز یا استارتر . صافی هوا یا فیلتر هوا قبل از کاربراتور نصب می شود و وظیفه دارد هوای مصرفی موتور را تصفیه نموده و از وارد شدن ذرات شناور گرد و غبار در هوا به موتور جلوگیری کند اگر هوای ورودی به موتور تصفیه نشود هجوم ذرات سخت معلق در هوا به سرعت موتور را مستهلک می سازد . مانیفولد هوا یا گاز معبر عبور مخلوط هوا و سوخت از کاربراتور تا موتور میباشد . طراحی صحیح مانیفولد در بازدهی قدرت موتور تاثیر بسزایی دارد اگر بتوان سوخت مصرفی موتور را به صورت بخار خشک از مانیفولد انتقال داد بهترین راندمان حرارتی حاصل می شود به همین منظور جنس این قطعه را معمولا از فلزات رنگین مثل آلیاژ آلومینیوم انتخاب میکنند .مانیفولد دود معبر خروجی دودهای حاصل از سوختن مخلوط سوخت و هوا از موتور به سیستم اگزوز است و معمولا جنس آن از فلزات سیاه مانند چدن ساخته میشود تا گرمای آن بتواند گازهای نسوخته را در آنجا کاملا بسوزاند.سیستم اگزوز در اتومبیل به غیر از هدایت دودهای ناشی از سوختن مخلوط هوا و بنزین وظیفه دارد صدای موتور را که در هنگام خروج دوده ها 5 برابر فشار محیط است ( 5 اتمسفر ) از مقدار 86 دسی بل پائین تر آورد ( دسی بل واحد اندازه گیری صدا است ). کاتالیست کانورتر شبیه انباره اگزوز بوده و در زیر خودرو و در مسیر لوله اگزوز قرار دارد و برای کاهش مقدار گازهای آلاینده ناشی از احتراق ناقص سوخت در موتور مورد استفاده قرار می گیرد .عمده ترین آلاینده ها شامل هیدروکربن های نسوخته ( HC ) , مونواکسیدکربن ( CO ) و اکسیدهای نیتروژن ( NOX ) میباشند که در اثر انجام واکنش کاتالیستی به دی اکسیدکربن ( CO2 ) , بخار آب ( HO2 ) و نیتروژن ( N2 ) تبدیل میشوند . عمر مفید این مبدل در شرایط ایده آل کارکرد موتور و بنزین با خلوص بالا و روغن مناسب با آلودگی کم حدودا 160000 کیلومتر میباشد.

فصل ششم : سیستم جرقه موتور

انواع جریان الکتریکی : 1- جریان متناوب AC مانند برق شهر 2- جریان مستقیم DC مانند برق باطری ماشین .باطری دستگاهی است که میتواند جریانی از برق مستقیم تولید کرده و در خود ذخیره کند تا به مصرف کلیه وسایل برقی که با آن در ارتباط هستند برسد .سیستم جرقه از جریان مستقیم (DC) مانند باطری استفاده میکند.جهت تکمیل شارچ باطری و همچنین الکتریسیته ای را که در دستگاه برقی به آن نیاز دارند در خودروها یک مولد الکتریکی قرار داده اند بنام آلترناتور, که توسط تسمه ای از موتور نیرو گرفته و انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند , آلترناتور جریان متناوب تولید کرده که توسط دودها به جریان مستقیم تبدیل میشود .در خودروهای امروزی آلترناتور جایگزین دینام های قبلی و قدیمی شده است. مزایای آلترناتور نسبت به دینام : 1- آلترناتور در دورهای کم وآرام موتور جریان کافی و مناسبی را جهت شارژ باطری و وسایل مصرفی دیگر فراهم میکند 2- آفتامات آلترناتور اغلب ترانزیستوری و ساده بوده و احتیاج به تنظیم ندارد 3- آلترناتور از لحاظ وزن و حجم نسبت به دینام سبکتر است . 4- آلتورناتور نسبت به دینام احتیاج به سرویس و نگهداری کمتری دارد .جهت تنظیم و کنترل ولتاژ و شدت جریان تولیدی آلتوناتور و دینام از دستگاهی بنام آفتامات ( رگولاتور ) استفاده میشود تا به طور خودکار عمل قطع و وصل کردن جریان به باطری را کنترل کند , آلترناتور آفتامات سرخود هستند و نیاز به تنظیم خاص ندارند .استارت برای روشن کردن موتور مورد استفاده قرار میگیرد و انرژی مصرفی خود را از باطری گرفته و به انرژی مکانیکی تبدیل میکند و به محض استارت زدن دنده کوچکی بنام دنده استارت که در انتهای آرمیچر قرار دارد توسط اتوماتیک یا سلونوئید به کار افتاده و به جلو هل داده میشود و با درگیر شدن با دنده فلایویل پشت میل لنگ آن را به چرخش درآورده و موتور را روشن میکند و مجددا به عقب بر میگردد .در استارت به دلیل وجود جریان زیاد به دور قطب ها از سیمهای تسمه ای مسی استفاده نمودند.اگر یک موتور احتراق داخلی بخواهد به طور صحیح به کار خود ادامه دهد باید در زمان مناسب ومعین جرقه به الکترودهای شمع تحویل داده شود که لحظه جرقه شمع نسبت به موقعیت پیستون و میل لنگ متغیر است و بستگی به سرعت و بار وارد شده به موتور دارد از این رو تنظیم دقیق و صحیح سیستم جرقه یکی از ضروریات اصلی به حساب می آید .از آنجا که الکترود شمع با ولتاژ ضعیف باطری ( 12 ولت ) قادر به جرقه زدن نیست لذا دستگاهی بنام کویل که یک ترانسفورماتور فشار قوی است را در اتومبیل های بنزینی قرار داده اند که قادر است ولتاژ ضعیف باطری را بین 5000 تا 25000 ولت افزایش دهد علت اختلاف در عدد ذکر شده شرایط مختلف کار موتور میباشد .دلکو 3 عمل انجام میدهد : 1- مدار سیم پیچ اولیه را قطع و وصل میکند ( توسط پلاتین ) 2- جریان فشار قوی کویل را توسط درب دلکو , زغال و چکش برقی به نوبت به شمع ها میرساند 3- تنظیم پیش جرقه مناسب ( آدوانس ) بر حسب تعداد دور موتور به طور خودکار . در این بخش با تک تک قسمتهای دلکو مثل پلاتین – خازن – چکش برق – صفحه دلکو – میل دلکو – بادامک های دلکو و طرز کار و عیب یابی و چگونگی تنظیم و رفع عیب هر کدام از انها و طریقه تنظیم دلکو آشنا میشویم .احتراق در محفظه سیلندر نیاز به 3 عامل اکسیژن و سوخت و گرما دارد که اکسیژن و سوخت توسط سیستم سوخت رسان تامین شده و گرما بر اثر ایجاد جرقه بوجود می آید. دستگاه جرقه شامل کویل , دلکو , پلاتین , خازن , چکش برق , درب دلکو , شمعها و سیم کشی آنهاست .

فصل هفتم : سیستم سوخت رسانی و جرقه انژکتوری

در موتور های انژکتوری , قطعاتی مانند دلکو, پلاتین , کاربراتور و .... حذف شده است و به جای آنها از قطعات دیگری نظیر ECU , انژکتور , کویل دوبل و .... استفاده شده که علاوه بر دارا بودن عمر مفید بالاتر , دارای دقت عملکرد بیشتر همچنین سهولت تعویض و عیب یابی می باشند . از مزایای سیستمهای انژکتوری میتوان به موارد زیر اشاره کرد : 1- توزیع یکنواخت سوخت در همه سیلندرها 2- ارسال سوخت متناسب با نیاز موتور 3- ارسال سوخت اندازه گیری شده و قابل کنترل و جلوگیری از خام سوزی 4- افزایش راندمان حجمی موتور به علت نداشتن گلوگاه در ونتوری هواکش 5- عدم نیاز به گرم نمودن مانیفولد هوا 6- شتاب گیری سریع 7- کاهش مصرف سوخت به دلیل تاثیر سنسورهای مختلف در سیستم کنترل 8- آلودگی هوا کاهش یافته و محیط زیست سالم باقی میماند . از معایب این سیستم 1- گرانی قیمت تجهیزات الکترونیکی 2- نیاز به دستگاه عیب یاب میتوان نام برد . در مرکز سیستم , کنترل یونیت سیستم سوخت رسانی و جرقه قرار دارد. این واحد تمام ورودی و خروجی های سیستم را کنترل کرده و کارایی موتور را بهینه مینماید . این سیستم به 4 قسمت تقسیم میشود: 1- سیستم سوخت رسانی 2- سیستم هوارسانی 3- سیستم جرقه 4- ECU , سنسورها و عملگرها . معرفی سیستم : در داخل کنترل یونیت سیستم سوخت رسانی و جرقه از یک ریزپردازنده استفاده شده است . ریزپردازنده و قطعات مربوط به آن بر روی یک صفحه مدار چاپی قرار گرفته اند . هوای مورد نیاز موتور با تغییر وضعیت دریچه گاز که توسط راننده خودرو کنترل میشود , تعیین میگردد . به منظور بهینه شدن عملکرد سیستم در تمامی اوقات و شرایط کارکردی , فعالیت کویل و انژکتور سوخت توسط واحد کنترل ( ECU ) مورد کنترل قرار می گیرد . ECU از چندین سنسور سیگنالهایی را دریافت کرده و سیگنال های ارسال شده از جانب سنسورها را به مقادیر عددی تبدیل می کند. ( A/D ) مدار الکترونیکی است که وظیفه تبدیل سیگنال آنالوگ ایجاد شده توسط سنسورها به سیگنال دیجیتال را بر عهده دارد . دلیل استفاده از A/D داخل ECU این است که مدارهای ریزپردازنده با سیگنالهای دیجیتالی کار می کنند . اجزای سیستم سوخت رسانی : 1- پمپ بنزین : فشار پمپ بنزین از فشار مورد نیاز برای سیستم سوخت رسانی بیشتر است تا در صورت افزایش مصرف سوخت , به دلیل سرعت خودرو , موتور با کمبود بنزین مواجه نشود. مسیر خروج این پمپ مجهز به یک سوپاپ یکطرفه میباشد تا در زمان بسته بودن سوئیچ اصلی , فشار بنزین در مسیر ثابت بماند و افت نکند . 2- فیلتر بنزین : فیلتر بنزین در مسیر خروج بنزین از پمپ بنزین به ریل سوخت قرار گرفته و بنزیسن از این فیلتر گذشته و ذرات اضافی و معلق در بنزین با قطر 8 تا 10 میکرون را می گیرد و جنس آن کاغذی است . 3- شیلنگ ها و مسیر سوخت رسانی : لوله های فولادی سیستم سوخت رسانی و شیلنگ های لاستیکی از باک بنزین خارج شده و به سمت موتور , در جایی که صافی بنزین قرار دارد امتداد می یابند . 4- ریل سوخت : در مرکز موتور روی منیفولد هوای ورودی در نزدیکی سر سیلندر واقع شده است و بر روی آن انژکتورها , رگلاتور فشار سوخت و سرشیلنگ های ورود و خروج سوخت نصب میگردد . 5- رگلاتور فشار سوخت : وظیفه رگلاتور فشار سوخت , ثابت نگه داشتن نسبت فشار سوخت موجود در ریل سوخت ( در ورودی به انژکتورها ) با توجه به فشار داخل مانیفولد هوا می باشد . 6- سوئیچ اینرسی : بر روی قسمت خاصی در خودرو که کمترین ارتعاشات را دارد واقع شده است . این سوئیچ در حالت عادی بسته است و هنگام وارد شدن نیروی شدید ناگهانی مانند ضربه تصادف و واژگونی خودرو باز شده و باعث قطع شدن مدار پمپ بنزین و سایر عملگرها میشود . این عمل به منظور جلوگیری از حوادث ثانویه مانند آتش سوزی و غیره میباشد . 7- انژکتور : یک وسیله الکترومکانیکی است که وظیفه اش پاشش سوخت در داخل پورت ورودی به سیلندر موتور و پشت سوپاپ هوا میباشد و به 2 نوع است : 1- نوع استوانه ای 2- نوع مخروطی . در انژکتور استوانه ای تغذیه سوخت از بالا است ولی در انژکتور مخروطی از بغل است .اجزای سیستم هوا رسانی : 1- فیلتر هوا : بر اثر مکش موتور, هوای محیط از طریق لوله هایی به محفظه فیلتر وارد شده و ضمن تصویه توسط فیلتر از راه لوله های هوای ورودی به موتور, به دریچه گاز هدایت می شود.2- مجموعه دریچه گاز : بر روی مجموعه دریچه گاز, دریچه پروانه ای , موتور پله ای و پتانسیومتر دریچه گاز نصب گردیده است و در بعضی از خودروها علاوه بر اینها گرم کن دریچه گاز و سنسور دمای هوای ورودی هوا هم نصب گردیده است .3- موتور پله ای : دریچه گاز علاوه بر مسیر هوای ورودی از طریق دریچه پروانه ای , دارای یک مسیر هوای اضافی است که هوای ورودی از این مسیر به موتور توسط استپر موتور با توجه به وضعیت عملکرد موتور که توسط ECU سنجیده میشود , کنترل میگردد و وظیفه آن : 1- ایجاد حالات ساسات در زمان سرد بودن هوا و موتور 2- کنترل هوای دور آرام 3- افزایش هوای دور آرام موتور زمانی که بار اضافی از موتور گرفته شود مثل کولر روشن 4- زمانی که به طور ناگهانی راننده پا را از روی پدال گاز برمیدارد باز میشود. 4- پتانسیومتر دریچه گاز: بر روی محفظه دریچه گاز و روی میل گاز قرار گرفته است و وظیفه آن تعیین موقعیت دریچه گاز برای ECU میباشد . 5- گرمکن دریچه گاز : المان به کار رفته در این قطعه یک مقاومت PTC است که با بالارفتن دما , مقاومت آن افزایش می یابد . کانکتور آن دو پایه است و روی محفظه دریچه گاز نصب گردیده است و کانال ورودی هوای دور آرام را گرم میکند تا از یخ زدن مسیر هوا جلوگیری شود . 6- منیفولد هوای ورودی : مجموعه ای است متشکل از ریل سوخت , انژکتورها , مجموعه دریچه گاز, سنسور فشار هوا, که به منظور ارسال مخلوط سوخت و هوا به سرسیلندر طراحی شده است . سیستم جرقه رنی : 1- کویل دوبل : کویل جهت تامین برق مورد نیاز شمع ها مورد استفاده قرار میگیرد که شامل چهار برجک خروجی که چهار وایر شمع به آنها متصل میشود که از طریق کویل داخلی , به شمع ها متصل شده اند .2- وایر شمع : وایر های شمع برای ایجاد ارتباط و ارسال جریان از کویل به شمع ها و مشتعل نمودن سوخت موحود در سیلندر مورد استفاده قرار میگیرند . 3- شمع : ولتاژ تولید شده توسط کویل از طریق وایر شمع به شمع میرسد و در دهانه الکترودها به قوس الکتریکی تبدیل می شود وباعث مشتعل کردن مخلوط سوخت و هوای داخل محفظه سیلندر میگردد.سنسورها : در سیستم های انژکتوری به جهت اندازه گیری پارامترهای عملکردی موتور و خودرو, از سنسورهای مختلفی استفاده شده است که عبارتند از : 1- سنسور دمای هوای ورودی 2- سنسور فشار هوای مانیفولد 3- سنسور دمای آب 4- سنسور دور موتور و موقعیت میل لنگ 5- سنسور موقعیت میل سوپاپ 6- سنسور سرعت خودرو 7- سنسور ضربه 8- سنسور اکسیژن 9- پتانسیومتر CO . عملگرها : در سیستم انژکتوری, عملگرهای نصب شده در سیستم به جهت کنترل شرایط عملکردی موتور عبارتند از : 1- رله دوبل . سیستم بازیافت بخارات یا کنیستر : در بعضی از خودروها مثل پژو پارس , پراید,206 و .... مجهز به سیستم کنترل انتشارات بخارات بنزین , به منظور کنترل مقادیرHC انتشار یافته از طریق سیستم سوخت رسانی میباشد . سیستم بازیافت , بخار بنزین و از انتشار آنها به محیط جلوگیری کرده و آلودگی هوا را کاهش میدهد . واحد کنترل الکترونیک ECU : با استفاده از اطلاعات دریافت سده از سنسورهای مختلف سیستم که به آنها اشاره شده است , به دقت زمان و طول مدت پاشش سوخت توسط انژکتورها, زمان و طول مدت جرقه زنی , وضعیت دور آرام موتور, میزان کوبش موجود در موتور و نیز عملکرد تجهیزات مربوط به آلودگی ناشی از بخارات بنزین,عملکرد پمپ بنزین و سیستم عیب یابی را کنترل می نماید . ECU بر اساس یک برنامه مشخص که توسط کارخانه سازنده بر اساس مشخصات موتور و خودرو طراحی شده و اصطلاحا برنامه کالیبراسیون نام دارد, عمل می نماید. پارامترهای به کار گرفته شده توسط ECU عبارتند از : - دور موتور توسط سنسور دور موتور – فشار منیفولد هوا توسط سنسور MAP – دمای هوای ورودی توسط سنسور دمای هوای ورودی – وضعیت دریچه گاز توسط سنسور یا پتانسیومتر دریچه گاز – دمای مایع خنک کننده موتور توسط سنسور دمای مایع خنک کننده – سرعت خودرو توسط سنسور سرعت خودرو – موقعیت میل سوپاپ توسط سنسور میل سوپاپ – میزان نسبت هوا به سوخت توسط سنسور اکسیژن – میزان کوبش موجود در موتور توسط سنسور ناک – عملکرد سیستم تهویه توسط شیر برقی کنیستر- ولتاژ باطری توسط ولتاژباطری . ECU از اطلاعات فوق الذکر جهت کنترل مقادیر زیر استفاده میکند. – میزان و زمان پاشش سوخت – زمان و طول مدت زمان جرقه زنی – تنظیم دور آرام موتور بر حسب دمای موتور و وضعیت کولر – عملکرد پمپ بنزین – عملکرد شیر برقی کنیستر- قطع پاشش انژکتورها برای جلوگیری از افزایش بیش از حد دور موتور و هنگام کاهش سرعت خودرو – سیستم عیب یابی ( MIL ) – نمایش دور موتور – نمایش دمای مایع خنک کننده – نمایش سرعت خودرو .

فصل هشتم : کلاچ

خط انتقال قدرت , توان تولید شده توسط مولد قدرت ( موتور )را با گشتاور و دور مناسب به آخرین قسمت خط که چرخها هستند انتقال میدهد بنا براین وظیفه دستگاه انتقال قدرت :

1- انتقال قدرت موتور به چرخ های محرک و یا قطع آن در لحظه دلخواه 2- تبدیل قدرت موتور به چرخ های محرک و یا قطع آن در لحظه دلخواه 3- امکان حرکت خودرو به جلو یا عقب 4- ایجاد دورهای متفاوت در چرخ های محرک در موقع پیچیدن. از این رو دستگاههای کلاچ , گیربکس , گاردان و دیفرانسیل نیروی موتور را با اراده راننده توسط کلاچ قطع و وصل نموده و به وسیله گیربکس به دور های مختلف و قدرت های متفاوت و توسط گاردان به دیفرانسیل هدایت کرده که در آنجا تبدیل دور و قدرت برای دو چرخ محرک خودرو انجام میشود . کلاچ اولین عضو بکار رفته درخط انتقال خودروها بوده و به عنوان کلید قطع و وصل کننده قدرت عمل میکند.

دستگاه کلاچ به دستور راننده مدار نیرو را از فلایویل به گیربکس قطع و وصل میکند تا :

1- روشن ماندن موتوری که جعبه دنده آن در حال درگیری است. 2- هم دورشدن چرخ دنده های جعبه دنده برای تعویض دنده. 3- برداشتن بار جعبه دنده از روی موتور برای راحت تر استارت خوردن موتور ( که در بعضی موتورها الزامی است ) .به طور کلی کلاچ ها به سه گروه مکانیکی – هیدرولیکی و الکترونیکی تقسیم بندی میشوند و هر یک خود به انواع مختلف دسته بندی میشوند که ما در این بخش با کلاچ های مکانیکی از نوع اصطکاکی تک صفحه ای که معمولی ترین کلاچ در خط انتقال قدرت موتور میباشد آشنا میشویم و از قسمت های زیر تشکیل شده است : 1- صفحه کلاچ : از یک بدنه فولادی دایره ای شکل که در قسمت میانی آن یک توپی هزار خاری جهت درگیری با شافت ورودی گیربکس میباشد تشکیل شده است .در دو طرف صفحه کلاچ دو لنت تاج دایره ای شکل به صفحه پرچ میشود و جنس لنت صفحه کلاچ معمولا از آزبست میباشد که به کمک الیاف فلزی پرس شده است.2- دیسک کلاچ : در دو نوع شاخکی و خورشیدی ساخته میشود3- بلبرینگ کلاچ : بلبرینگ در پشت دیسک یعنی طرف شاخک ها یا فنرهای خورشیدی قرار گرفته و به وسیله دو عدد خار یا پین به دوشاخه کلاچ متصل میشود زمانی که نیروی پدال کلاچ به دو شاخه میرسد دوشاخه , بلبرینگ را روی شاخک ها یا فنرهای خورشیدی چسبانیده و آنها را به طرف داخل فشار داده تا عمل جداسازی صفحه کلاچ صورت گیرد. 4- دوشاخه بلبرینگ کلاچ : دوشاخه توس