مقاله پرورش زنبور عسل

مقاله پرورش زنبور عسل

مقاله ای که در زیر مطالعه میکنید با عنوان پرورش زنبور عسل از مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری و ارائه شده است
خصوصیات یك كندو:
از ورود زنبورهای مهاجم جلوگیری كند. مقاوم در برابر اثرات مخرب نور خورشید و باران باشد. مانع از نفوذ موریانه ها گردد. اغلب كندوها چوبی هستند و رایج ترین آنها به نامهای مدرن یا ملی هستند.
قسمتهای مختلف یك كندو از پائین به بالا تخته تحتانی – طبقه – پنجره ملكه – قابها و زیرسازی آنها – صفحه جدا كننده – سرپوش
ابزارآلات زنبورداری لباس كار زنبورداری – یك جفت پوتین یا چكمه خوب – یك جفت دستكش – توری جهت پوشاندن صورت – دودی یا دودكن – كاردك زنبورداری – كلاه – برسی یا شاه پر- قفس ملكه – بچه گیر – یك قوطی كبریت
دودی یا Smoker زنبوران عسل تندخو به سادگی به زنبوردار اجازه خارج كردن عسل از كندو را نخواهند داد. برای تخفیف دادن حملات آنها و یا اداره كردن زنبوران زمانی كه كندو مورد بازدید قرار می گیرد از وسیله ای بنام دودی یا دود كن استفاده میشود. برخی از دودكن ها از قلع و برخی از مس یا استیل ضد زنگ ساخته شده اند ویك دودكن باید دمنده قوی (ماق) و مخزن آتش مناسب داشته باشد. بسته های مقوای نازك ،گونی كنف خشك و بخصوص پوسیده ،تكه های پارچه یا لباس پشمی كهنه ،چوب پوسیده و پهن گاو بهترین سوختها برای دودكن به حساب می آیند
چند نكته راجع به زنبورداری
1-رنگ كندوها را اغلب به علت تشخیص بهتر آنها و انعكاس حرارت و جلوگیری از نفوذ گرما به داخل كندو سفید انتخاب می كنند. 2- فضای مورد نیاز برای فعالیت هر زنبور در كندو حدود 8 میلی متر می باشد.
3- زنبورها از رنگهای سیاه و قهوه ای خوششان نمی آید و در هنگام كار از بكار بردن وسایل این رنگی باید خودداری كرد
آناتومی وانواع زنبور عسل زنبور عسل موجودی است كه به صورت اجتماعی زندگی می كند و به دو صورت نر و ماده می باشد كه ماده ها شامل ملكه و زنبور كارگر می باشند. قسمتهای مختلف بدن یك زنبور سر: (چشمها- شاخك ها- ضمائم دهانی- مغز و غدد گوناگون ) سینه : ( بالها و پاها به آن اتصال دارند و مركز حركتی بدن زنبور است ) شكم: ( دستگاه گوارش – تنفس و گردش خون – نیش یا زوائد تولید مثلی است) چشمها: دوعدد چشم مركب با چندین عدسی در دو طرف سر و سه چشم بسیار ساده كوچك بر روی فرق سر
دستگاه گوارش شامل فك و خرطوم است
كار فك یا ماندیبول mand_ible گزش، جویدن ، مكش و عمل لیسیدن آلت چنگ زدن به منظور: جمع آوری گرده – موم كاری – تمیز كردن كندو – جنگیدن – برداشت كردن و چیدن – كار با بره موم و تثبیت آن – پرستاری نوزادان
انواع زنبور: هر كلنی شامل ملكه ، چند زنبور نر ، هزاران كارگر و نوزاد تخم- لارو و شفیره می باشد
ملكه:زنبور ملكه بزرگتر از زنبور كارگر و طویل تر از زنبور نر است و تنها یكبار جهت جفتگیری از كندو خارج می شود.وظیفه عمده ملكه تخم گذاری بوده و در طول اوج فصل پرورش نوزادان بین 1500 تا 3000 تخم می گذارند
جفتگیری ملكه اصطلاحا این عمل را پرواز عروسی (Neptune) می گویند كه 5 روز پس از خروج ملكه از سلول نوزادی اتفاق می افتد.ملكه به همراه بسیاری از زنبور های نر به پرواز در می آید او در ارتفاعات بالا پرواز كرده و تنها چند نر از 500 نر موفق به جفتگیری می شوند. ارگان نرینه زنبور نر موفق, پس از جفتگیری شكسته و در ارگانلهای حیاتی ملكه گیر می كند و باعث مرگ زنبور نر می شود و ملكه 3 الی 4 روز بعد از جفتگیری تخمگذاری می كند
زنبورنر:تنبل ترین زنبورهاست و تنها وظیفه آنها جفتگیری با ملكه است.
زنبور كارگر:كوچكترین و پرجمعیت ترین زنبوران عسل هستند و 98 درصد جمعیت كلنی را تشكیل می دهند .
وظایف یك زنبور كارگر عمل پاكسازی و نظافت – تغذیه و مراقبت از نوزادان – شان سازی – كمك كردن به ملكه – پرواز جهت یابی – تهویه كندو – وظایف محافظتی – جاسازی عسل ، گرده ، شهد و آب در سلولها – جلوگیری از غارت

رقص زنبورچیست؟
رقص نیم دایره ای یا دم جنبان…: رقص نیم دایره كه جهت آن به سوی بالا باشد بدین معنی است كه غذای پیدا شده در جهت خورشید است.رقص نیم دایره كه جهت آن به سوی پایین باشد بدین معنی است كه غذای پیدا شده در خلاف جهت خورشید قرار دارد.رقص نیم دایره ای كه در زاویه 60 درجه به چپ نسبت به خط عمود انجام می گیرد به كارگران می گوید كه مسیر خود رادر 60 درجه به چپ در مسیر خورشید به منظورپیدا كردن غذا قرار دهند.رقص در زاویه 120 درجه به سمت راست نسبت به خط عمود به آنها می گوید راه خویش را در 120 درجه به سمت راست نسبت به خورشید قرار دهن
قرن‌ها قبل از دوره کندو داری آدمی از فرآورده‌های تولیدی زنبور عسل استفاده می کرده است و انسان‌های اولیه به دنبال کندوهای وحشی می‌رفتند وپس از خراب کردن کندو از عسل و موم و گرده موجود در آن استفاده می‌کردند وگاهی اوقات نیز شاخه درختی را که کندو بر روی آن قرار داشت قطع می کردند وآن شاخه را به همراه کندو به خانه می‌بردند ودر چنین حالتی برای اولین بار استفاده از کندوهای طبیعی رایج گردید
کندوهای اولیه
مصری‌های باستان اولین کسانی هستند که کندوهای مصنوعی ساختند و پس از آن یونانی‌ها ورومی‌ها این کار را انجام دادند .در گذشته کندوها به صورت استوانه‌ای شکل و افقی بوده و از گل و سفال و خیزران و شاخه درخت اقاقیا و یا رشته‌های به هم بافته از شاخ و برگ نرم درختان بید مجنون ویا مدفوع گاو ویا از چوب ساخته می شدند و امروزه نیز بسیاری از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی این نوع کندوهای افقی را همچنان به کار می‌برند، اما در کشورهای دیگر کندوهای عمودی رایج بوده‌اند
کندوهای مذکور در آغاز شکلی بسیار ساده داشتند و در حقیقت عبارت از کندوهای مخروطی شکلی ساخته از شاخه‌های درخت فندق و یا شاخه‌های نرم وبه هم بافته درخت بید مجنون بودند که با مخلوطی از شن و آهک پوشیده می شدند وسپس آن را برعکس می کردند تا به صورت کلاهی مخروطی درآید. در مرحله بعدی کندوهای کاهی رایج شد که آن را در دیوارهای خارجی خانه تعبیه می‌کردند تا از تغییرات آب وهوایی در امان باشد و پس از آن به تدریج کندوهای چوبی جدید جایگزین آن‌ها گردید. کندوهای شبیه به کلاه‌های مخروطی تا پایان قرن نوزدهم میلادی رایج و مورد استفاده بود، اما کندوهای ساخته شده از کاه، که به سبد بزرگ شبیه بودند هنوز توسط کندوداران برای گرفتار کردن زنبورهای مهاجر (بچه کندو) مورد استفاده قرار می‌گیرند
کندوهای جدید
تا قرن هفدهم میلادی، کندوهای مصنوعی برای جمع آوری عسل بدون آسیب رساندن به کلونی زنبور مناسب نبودند و معمولاً کندوداران پس از خالی کردن کندو از عسل و موم آن را رها می‌کردند تا زنبورها از گرسنگی بمیرند وگاهی نیز برای محافظت از نیش زنبورها، قبل از جمع آوری عسل کندو را گوگرد پاشی می‌کردند. اما بعدها کندو داران دریافتند روش‌های آنان برای جمع آوری عسل وتخریب کندو، کار صحیحی نیست. و کندوهایی ساختند که همزمان می‌توانستند عسل تولیدی را به راحتی جمع آوری کنند وبه کلونی زنبور نیز آسیبی وارد نکنند وبدین گونه کندوهای چند طبقه به وجود آمد و چندی نگذشت که کندوهای چند طبقه کشودار جانشین کندوهای سنتی گردید و کندو به صورت ساختمان چند طبقه‌ای درآمد که در هر طبقه ورقه‌ای از موم گذاشته می‌شد تا زنبورها بتوانند از آن برای ساختن سلول‌های شش ضلعی خود استفاده کنند و پس از این که سلول‌های مذکور با عسل پر شد کندودار به سراغ کندو می رود تا عسل تولیدی را برداشت نماید وبرای این کار بالای کندو را دود می داد، واین کار باعث می‌شود که زنبور عسل به طبقات پایینی کندو برود، واما ملکه اصولاً توانایی بالا آمدن وبه طبقات بالایی رفتن وتخم‌گذاری درآن جا را ندارد زیرا که مدخل ورودی آن بسیار تنگ است وبدین گونه کندودار می تواند بدون این که آسیبی به کندو برساند محصول تولیدی را جمع آوری نماید زیرا که فقط کافی است شان حاوی عسل را از کندو خارج نماید.
کندوی مدرن
در دهه ۱۸۶۰ میلادی لانگستروت اولین کندوی مدرن را طراحی نمود. مهم‌ترین تفاوت این کندو با کندوی‌های بومی وجود شان متحرک می‌باشد.
عسل
عَسَل که آن را به فارسی اَنگَبین گویند مایعی شیرین و گران‌رو است که زنبورعسل از شهد گل‌ها تولید می‌کند
عسل مهم‌ترین منبع مواد قندی شناخته شده‌است و پانزده نوع قند دارد که مهم‌ترین آنها فروکتوز، گلوکز و ساکاروز است. در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری حرارت و انر‍‍‍‍‍ژی دارد. عسل به لحاظ داشتن برخی مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا بالاترین مرتبه را در میان غذاها دارد، از این دسته مواد می‌توان به آمیلاز، اینورتاز، کاتالاز و پراکسیداز اشاره کرد. همچنین عسل دارای ویتامین‌های بسیاری از جمله ویتامین‌های B۲ ،B۵ ،B۴، نیاسین، پریدوکسین و ویتامین‌های C ،K ،E ،A است. میزان این ویتامین‌ها در عسل زیاد نیست؛ با این حال کافی و مفید است. عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم و رایحه‌های معطر است. املاح معدنی در عسل فراوانند؛ از جمله کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، کلر، فسفر، گوگرد و ید.
بسیاری از پژوهشگران تأکید دارند که عسل حاوی عوامل قوی ضدمیکروب و نیز حاوی هورمون‌های نباتی و هورمون‌هایی از مشتقات استروژن است
تعریف
هیچ تعریف رسمی از طرف وزارت خوراک و دارو ارائه نگردیده، اما طبق تصویب‌نامه ۱۹۰۶ فدرال غذا و داروی آمریکا، عسل چنین تعریف شده‌است
عسل، شهد و ماده مترشحه محتوی قند گیاهان است که توسط زنبور عسل جمع آوری شده، تغیر حالت داده و در شان عسل ذخیره می‌گردد
ویژگی‌ها
وزن مخصوص عسل حدود ۴/۱ – ۴۲/۱ و pH آن ۷/۳ تا ۵/۴ در تغییر است. بنابراین با وجودی که عسل یک ماده اسیدی ست، ولی به علت شیرینی خاص حالت اسیدی آن محسوس نیست
رنگ
رنگ عسل‌های مختلف، باتوجه به منابع اصلی شهد از سفید روشن تا سیاه متغیراست. بنابراین، آن چه به غلط بین عوام شایع شده‌است که عسل زنبوران مادر (یعنی جمعیت زنبور عسل با ملکه مسن) تیره و غلیظ است، اما عسل زنبوران جوان (یعنی بچه کندوها)، روشن ورقیق است، پایه علمی ندارد. به عنوان مثال
رنگ عسل اقاقیا، سفید روشن مانند آب است
رنگ عسل افرا، لیمویی رنگ
رنگ عسل اسپرس، زرد طلایی
رنگ عسل انواع میوه‌ها، زرد متمایل به قهوه‌ای
رنگ عسل شبدر سرخ، زرد تمایل به قرمز
رنگ عسل زیرفون، زرد متمایل به سبز
رنگ عسل گل قاصد، زرد تیره
رنگ عسل نارون، قهوه‌ای
رنگ عسل صنوبرو زبان گنجشک، سبز تیره تا سیاه
فواید
ویژگی مهم عسل آن است که این مادهٔ طبیعی به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. برای نگهداری بعضی مواد به دور از فساد هم از آن استفاده می‌شود مثلا شاه‌توت را با آن مخلوط می‌کنند و هر چند روز یک بار آن را وارونه می‌کنند تا عسل به همه جای آن برسد و بدین طریق شاه‌توت تا یک سال فاسد نمی‌شود. دیگر آنکه این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. عسل از قدیم جهت طعم‌دهی یا تغییر مزهٔ داروها مورد استفاده بوده‌است. قدمت استفاده از عسل در مصر حداقل به ۲۲۰۰ تا۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. مصریان قدیم از عسل دست کم به صورت ۹۰۰ فراورده بهره می‌برده‌اند. محصول سالانهٔ عسل در جهان حداقل ۳۰۰٫۰۰۰ تن است.
فواید دارویی و درمانی
در باب خواص درمانی عسل نکات بسیاری وجود دارد، از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: عسل بادشکن است و برای معالجه قولنج روده تجویز می شود و در مسمومیت های غذایی، دستگاه گوارش را پاک می سازد. • سنگ های کلیه و مثانه را از بین می برد. برای این منظور عسل را با کندر باید مصرف کرد. عسل خواب آور است و به مبتلایان به بیماری کم خوابی توصیه می شود که قبل از خواب چند قاشق مرباخوری عسل میل کنند.
برای رفع کم اشتهایی مفید است و کلاً جریان خون را در بدن بهبود می بخشد. از این رو به رشد عضلات کمک می کند، پس برای بچه های کم اشتها و افراد ورزشکار بسیار مفید است.
عسل گرفتگی مویرگ ها را باز می کند و برای عروق بسیار مفید است. پس سالمندان اگر هر روز شربت عسل و لیموی تازه بنوشند، عمر طولانی تری خواهند داشت
حتی موم عسل نیز خواص زیادی دارد و ماسک آن برای صورت، چین و چروک و فرورفتگی های پوست را می پوشاند و پوست را لطیف می کند بررسی مقالات سال های ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۱ نشان می دهد حداقل ۲۵ تحقیق راجع به اثرات ضد زخم عسل انجام شده که نتایج آنها مثبت بوده است. عسل به عنوان التیام دهنده زخم و نگهدارنده پوست مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین ۴۰ مورد دیگر نشان داده، عسل دارای اثرات ضد خونریزی با موفقیت ۸۸ درصد بوده که این عمل به همراه اثرات ضد میکروب نیز بوده است
عسل در جلوگیری از پوسیدگی دندان: در تحقیقات دو تن از محققان به نام‌های وسبورن و نوزیسکین‌وست این نتیجه حاصل شد که افرادی که از عسل استفاده می‌کنند (روزانه ۷۰ گرم)به پوسیدگی دندن مبتلا نشده‌اند. علاوه بر اینکه عسل قندی طبیعی است، خاصیت ضد میکروبی آن نیز در پیشگیری از پوسیدگی مؤثر است و همچنین در رشد استخوان‌ها و درمان نرمی استخوان و تقویت لثه بسیار سودمند می‌باشد. اگر عسل با ذغال طبی مخلوط شود باعث سفیدی و براقی دندان‌ها می‌شود
عسل در طب کودکان: مصرف عسل در کودکان می‌تواند باعث افزایش وزن آنها شده و حال عمومی کودک را بهبود بخشد، نیز نیاز کودک به ویتامین B۶ را پاسخ می‌گوید. البته به علت احتمال ایجاد واکنش‌های حساسیتی استفاده از عسل برای کودکان تا زیر ۲ سال ممنوع است
عسل و بیماری‌های پوستی: در گذشته درمان زخم‌های کهنه و چرکی با عسل متداول بوده‌است، هم اکنون نیز این ماده برای درمان زخم‌های پوستی مزمن کاربرد دارد، رشد میکروب‌ها را متوقف کرده و پوست و اعصاب را تغذیه می‌نماید. عسل برای درمان زخم سپتیک از ساولون بهتر عمل کرده و در درمان عفونت‌های پوستی بهبود سریع‌تری نسبت به پماد آمپی‌سیلین نشان داده‌است، عسل ضد کاندیدا و تریکوفیتون منتاگروفیتیس است و در درمان عفونت‌های پوستی ناشی از این دو بسیار مؤثر است. نیز این ماده به علت ساز و کار رطوبت‌گیری خود، موجب کاهش ادم زخم شده، در تسریع فرایند التیام مفید است. وجود ماده اینهیبین که خاصیت ضد باکتریایی دارد، احتمالاً از طریق از بین بردن باکتری‌های زخم‌های بستر موجب تسریع التیام آنها می‌شود.
عسل و بیماری‌های گوارشی: عسل به علت داشتن بعضی آنزیم‌ها به هضم غذا کمک می‌کند، مثل: لیپاز، آمیلاز، ساکاراز و…….
عسل از شدت هیپر اسیدیته معده می‌کاهد و می‌تواند در افراد مبتلا به ترش کردن یا رفلاکس مؤثر باشد، برای زخم معده و التهاب آن نیز مفید است.دستگاه گوارش را پاک می سازد و ضد اسهال است در تحقیقات ثابت شده اثر بسیار مفیدی بر عفونت های معده با هلیکو باکتر پیلوری دارد.از این رو ضد زخم معده و دستگاه گوارش است
از سایر مصارف درمانی عسل می‌توان به اثرات کمک درمانی در بیماری سل، التهاب ریه، آسم و ذات‌الریه اشاره کرد، همچنین می‌توان از اثرات کمکی آن در انواع زخم و التهاب‌های قرینه و سوزشهای چشم نام برد
عسل در درمان بیماری‌های زنان و زایمان، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های اعصاب نقش به سزایی داشته‌است، نیز در درمان بیماری‌های خونی مفید بوده، گلبولهای قرمز و هموگلوبین را افزایش می‌دهد و خاصیت ضد خون ریزی دارد، از این رو می‌تواند نقص ویتامین ک بدن را جبران کند
تولید عسل
تولید عسل از جمع‌آوری شهد گیاهان شروع می‌گردد. بدین ترتیب که زنبور عسل شهد شیرین و رقیق را از جام گل‌ها جمع‌آوری نموده وآن‌ها را تغیر شکل داده و به شکل محلولی عالی، غلیظ و مغذی در می‌آورد. زنبور عسل شهد گیاهان را در موقع جمع‌آوری، به طور موقت در عسلدان خود جمع‌آوری می‌نماید و در هر نوبت پرواز برای جمع‌آوری شهد، حدود ۴۰ میلی‌گرم شهد را به کندو حمل می‌کند
زنبور مزرعه موقع برگشت و حمل شهد به کندو، در بین راه مقداری از آب شهد را جذب، و بعداً از کلیه‌ها دفع می‌کند. ضمنا مقداری دیاستاز diastase از نوع اینورتازinvertase که تجزیه کننده مواد قندی ست از جداره عسلدان ترشح و به شهد می‌افزاید. کارگر مزرعه، این شهد یا به اصطلاح عسل نارس را در داخل سلول‌ها قرار می‌دهد و مجددا جهت جمع‌آوری به سوی مزارع و منابع برمی‌گردد.
هنوز ثابت نشده‌است که زنبور عسل می‌خوابد، بنابراین طول شب فرصت خوبی است برای به قوام آوردن عسل، به این ترتیب که در خلال شب شهدهای ذخیره شده رامجدداً از انبارهای سلول‌ها می‌مکند و به سلول‌ها برمی‌گردانند. در هر نوبت مکیدن و برگرداندن، مقداری دیاستاز به شهد اضافه نموده و به عکس کمی از آب اضافی شهد را به کمک جداره‌های عسلدان جذب می‌کنند. این عمل، تا به قوام رسیدن عسل توسط زنبورانی که این وظیفه را به عهده دارند، آن قدر ادامه پیدا می‌کند تا شهد حاصله به مایع غلیظ قوام یافته‌ای که معمولاً دارای ۱۷ تا ۶/۱۸ درصد آب است تبدیل گردد
ترکیبات یک عسل معمولی بدین صورت است
فروکتوز
گلوکز
آب
مالتوز Maltose * کربوهیدرات‌ها Carbohydrates
ساکاروز
املاح معدنی، ویتامین، آنزیم Minerals – Vitamins – Enzymes
ترکیبات عسل بسته به نوع تغذیه زنبور عسل بدین معنی که از چه گلی یا گلهایی استفاده کرده متفاوت است. یعنی عسل تولیدی بسته به این که زنبور، از چه گیاهی استفاده کرده گوناگون است
در صد آب موجود در عسل‌ها، به شرایط اقلیمی ومیزان رطوبت منطقه بستگی دارد. در منا طقی که میزان رطوبت هوا بالاتر است، درصد آب عسل بیش تر است. برای مثال عسل‌های شمال رقیق‌تر از عسل‌های شمیرانات تهران است. درصد آب عسل با توجه به شرایط آب‌وهوایی منطقه استقرار کندوها، می‌تواند تا حدود ۲۵ نیز بالا رود. به این ترتیب از لحظه شهد آوری تا تولید عسل، دو مرحله انجام می‌گیرد. مرحله اول رنبوران هم به طور فعال هم به طور انفعالی آب را از محلول رقیق شهد که به طور معمول دارای ۶۰ درصد آب است، جدا می‌کنند. (آب شهد گل‌ها بین ۵۰ تا ۸۰ در صد متغیر است). برای مرحله دوم باید گفت قند مسلط درشهد، ساکاروز است که با فعالیت آنزیمی به دکستروز dextrose و لوولوز (levulose) و ظاهرا با مقادیر کمی از سایر قندها طی این مرحله ترکیب می‌شوند. در نتیجه محلول غلیظی از قندهای ساده که ماده حل شده آن بیش از حل نشده هاست، ماده‌ای دارویی ومغذی به نام «عســـــل» به وجود می‌آید.
عسل‌های دارای منبع گیاهی متفاوت دارای رنگ و طعم متفاوت بوده و به مقادیر نه زیاد متفاوت، حاوی قندها (ساکاروز، لوولوز، دکستروز، مالتوز و غیره) و حاوی اسیدها، پروتئین‌ها، پیک مان‌ها، مواد معطر و خوشبو کننده وهم‌چنین املاح (نظیر سدیم، گوگرد، منیزیوم، فسفر، کلر، پتاسیم، سیلیکا و غیره) آنزیم‌ها( مانند دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز، فسفاتاز و انورتاز) و هم‌چنین حاوی ویتامین‌ها (پرودوکسین، فولیک اسید) و غیره می‌باشند
تقسیم‌بندی انواع عسل
عسل را معمولاً به چند طریق تقسیم بندی می‌کنند
یکی براساس منبع اصلی گیاهی که عسل از شهد آن ساخته شده‌است. مانند عسل گز، عسل آویشن، عسل گون، عسل بهار نارنج وغیره. ولی به علت متنوع بودن گیاهان منطقه استقرار کندوها، عسل‌های به دست آمده کم‌تر تک‌گلی بوده واکثرا از چندین گیاه تولید می‌شوند. اگر اصطلاحا می‌گویند عسل گز یا عسل آویشن، احتمالا منظور این است که بیش‌ترین شهد از نباتات گز وآویشن وارد عسل شده‌است. دکتر هریک در سال ۱۹۴۸ از طرف موئسسه فائو (F.A.O) اعلام نمود که «نمی‌توان عسل را بر اساس نام گیاه نام‌گذاری نمود، مگر در جایی که پوشش گیاهی منطقه منحصر به یک گیاه یا تک‌گلی باشد.
تقسیم بندی دیگری که معمولاً برای عسل‌های مختلف در نظر گرفته می‌شود، بر اساس نام منطقه استقرار کندوهاست. مانند عسل سبلان عسل اردبیل عسل اعلای فیروزکوه، عسل خوانسار، عسل گرمابدر، عسل تهران، عسل سهند وغیره. برای هریک از این مناطق تقسیم بندی دیگری نیز اضافه می‌کنند. مثلا می‌گویند «عسل بهاره تهران» و «عسل پائیزه تهران» منظور ازعسل بهاره عسلی است که اکثرا از نباتات بهاره و شهد درختان میوه حاصل شده و تا شکفتن گل‌های درختان اقاقیا ادامه دارد. عسل پائیزه عسلی ست که از نباتات تابستانی و پائیزه که معمولاً بعد از اقاقیا رشد می‌کنند، تولید می‌گردد.
تقسیم بندی دیگری هم برای عسل در نظر می‌گیرند
رس کردن شکرک زدن
میزان و زمان شکرک در عسل‌ها به میزان گلوکز موجود در آنها متناسب است. هر چه میزان گلوکز عسل بیشتر باشد،(خالصتر باشد) احتمال و میزان شکرک کمتر می‌باشد. البته حتی عسلهایی نیز که از گلوکز خالص تهیه شوند‌ در دمای ۱۴- درجه شروع به شکرک می کند‌ و ذرات گلوکز آن شروع به تبلور می‌کنند.
عسل از دیدگاه بزرگان
ابوعلی سینا ۱۰۰۰ سال پیش در کتاب قانون خود نسخه‌های زیادی بر پایه عسل و موم آن تجویز کرده‌است.
بقراط پدر پزشکی و بنیان‌گذار طب یونان ۲۵۰۰ سال پیش در مورد عسل چنین گفته‌است: هر دارویی از مواد غذایی درست می‌شود و متعاقب آن هر غذایی نیز جانشین دارو می‌گردد، عسل پاسخگوی این دو شرط است موریس مترلینگ در مورد عسل گفته: همین امروز اگر زنبور عسل از بین برود هزاران نوع از گیاهان از بین خواهد رفت و از کجا معلوم که تمدن، از بین نرود
عسل در ادیان
عسل در اسلام
مصریان قدیم ترکیبی از جو، عسل و گندم تهیه و به جای الکل استفاده می‌کردند
عسل در یهود
کتاب مذهبی یهودیان از سرزمین موعود چنین یاد می‌کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است. در کتاب انجیل مسیحیان از عسل و گیاهان دارویی به عنوان هدایای گرانبهای طبیعت یاد شده‌است
عسل در عهد باستان
عسل در مصر باستان
عسل در زندگی روحانی، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نقش مهمی بازی می‌کرده‌است. از حکایت‌های به جا مانده در پرستش‌گاه‌ها و آرامگاه مردگان چنین بر می‌آید که عسل در آن روزگار از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و در سنن قدیمی با اشاره به اهمیت دارویی عسل، به بیماران جهت درمان تجویز می‌شد.
عسل در یونان باستان
یونانیان باستان تصور می‌کردند که خدایان چون خوراک بهشتی می‌خوردند فناناپذیر و ابدی گشته‌اند آنها ایمان داشتند که عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است.
عسل با موم
گاهی اوقات عسل را بدون آن که تصفیه کنند با موم آن می‌فروشند و در چنین حالتی موم در درون عسل مایع غوطه می‌خورد و در هنگام مصرف باید عسل را مکید و موم آن را همانند آدامس جوید، این نوع عسل برای بهبود گوارش و آلرژی و درمان سینوزیت مفید است.
سمت سوراخ پرواز
اغلب زنبورداران ایران عقیده دارند که هر جایی که کندوی خود را مستقر می کند سمت سوراخ کندو را به سمت مشرق بگذارند تا صبح اولین نور خورشید به داخل کندو بتابد ولی این کار همیشه درست نیست چون ممکن است باد از سمت مشرق بیاید که به داخل کندو مستقیم بوزد و دمای کندو پایین می آید و زنبوران برای اینکه دمای کندو دوباره به 35 درجه برسد باید زنبوران عسل بیشتری بخورند تا دمای کندو را به 35 درجه برسانند. پس بهتر است سمت سوراخ پرواز به سمت مخالف باد باشد
گرمی و سردی کندو
تخم ریزی ملکه نیاز به دمای 35 درجه نیاز دارد تا لاروها از تخم بیرون آیند و بزرگ شوند سپس ما به کندوی گرمی نیاز داریم. اگر دمای کندو و بالای 35 درجه باشد . زنبوران مقداری آب بر کندو می آورند و با بالا زدن دمای کندو را خنک می کنند تا به 35 درجه برسد اگر دما به زیر 35 درجه برسد زنبوران با خوردن مقداری عسل گرما تولید کرده و دما را به 35 درجه می رسانند
اگر قاب های کندو هایشان موازی با سوراخ پرواز باشد کندویی گرم است ، زیرا قاب
اول بر سر راه سرما می گردد و همچنین اصولاً زنبوران عسل را در قاب های کناری عسل ذخیره کرده و تخم ریزی را در قاب های وسط بر انجام می رسانند برای همین قاب اول که عسل در آن ذخیره شده با سرما بهتر مانده و همچنین در زمستان کندو فعالیتی ندارد و اگر باز هم یک بار تخم ریزی شود در زمستان اصلاً نیازی به ناراحت بودن تخم های قاب اول نیست چون اصلاً در قاب های اولی و آخری خصوصاً در زمستان تخم ریزی نمی شود ولی اگر قابها عمود بر سوراخ باشد هوای سرد بیشتر به داخل کندو نفوذ کرده و زنبوران از سرما به سراغ عسل می رود و عسل می خورند
شناسنامه کندو
شناسنامه معمولاً در آذر تا دی ماه و حداکثر تا نیمه ی اول بهمن ماه درست می شود. و از نیمه ی دوم بهمن ماه زمان با گل دهی درخت بیدمشک و تخم ریزی ملکه شروع به نوشتن می شود و در این حال می توان با استفاده از شناسنامه بدون باز کردن و از وضعیت کندو آگاه و کارهای مربوطه به کندو را انجام دهیم . در یک شناسنامه نژاد، رنگ ملکه، تاریخی که به جمعیت ملکه داده شده، شماره کندو جمع محصول سالیانه ، تعداد قاب و طبقه ، رفتار ، تاریخ بازدید، ملاحظات وضعیت تخم گذاری و غیره نوشته می شود
عسل گیری
عسل گیری در اواخر خرداد ماه و اواخر شهریور انجام می شود .
ابتدا برای انجام کار به سراغ کندو می رویم بعد ازبازدید کندو از کندو قاب هایی که فقط عسل در آنها است بر می داریم (اگر در قاب ها گرده بود اشکالی ندارد ) اگر در کندو قاب هایی بود که داخل آن تخم ریزی و در کنار آن عسل بود قاب را بر نمی داریم و آن را در کندو نگه می داریم .در عسل برداری اواخر شهریور باید دقت نمود که عسل ذخیره برای اواخر پاییز و زمستان برای کلنی جا بگذارید که حدود 3 الی 4 قاب عسل کافی است
محل جدا کردن موم از عسل باید دور از زنبورستان باشد تا در زنبوران حس غارت به وجود نیاید .
در محل، ابتدا شان را روی خرک گذاشته وبا چنگال پولک تراش پولک های آن را می تراشیم و شان ها را در دستگاه اکستراکتور قرار می دهیم وبا چر خاندن دسته آن عسل ها از قاب بیرون می آیند و بعد از آن یک دور قاب هارا چر خانده و دوباره دسته اکستراکتور را می چرخانیم تا عسل از آن طرف قاب هم جدا شود .بعد از اکستراکتور کردن کلیّه ی قاب ها، قاب هایی که در داخل آنها گرده باشد را جدا و به داخل کندوها برده هم چنین اگر قاب های گرده را به کلنی ضعیف بدهیم بهتراست
تهیه گر
ما می توانیم در زمان وفور گل و گیاه با استفاده از تله گرده گرده را جمع آوری کنیم به این صورت که تله را جلوی درب کندو قرار می دهیم و تا غروب صبر می کنیم وبعد از غروب تله را بر می داریم .این گرده به مدت خیلی زیاد پایدار نبوده وزود خواص آن از بین میرد برای این کار می توانیم یکی ازقاب های ذخیره ی گرده را برداریم
تصفیه موم
در این کار ابتدا موم های سیاه شده و زیاد استفاده شده را از قاب ها جدا شده و ظرفی آماده و مقداری آب و موم ها را داخل آن می اندازیم .و مجاور حرارت آتش قرار می دهیم تا موم ذوب و آب به جوش آید و یک ظرف دهانه گشاد حاوی مقداری آب سرد آماده و یک صافی دوبل بالای آن می گیریم و بعد موم ذوب را از صافی عبور می دهیم و مقداری موم ممکن است در آشغال های موم که در صافی است جا بماند برای همین با پشت قاشق مقداری فشار به آشغال وارد میکنیم تا کامل موم جدا شود (می توان از یک لایه ی گونی کنفی به جای صافی دوبل استفاده کرد که بهتر بوده و دیگر لازم نیست که دوتا باشد با یکی لایه گونی کار راه می افتد .) بعد از یک ساعت موم بر روی سطح آب آمده وشما آن را برمی دارید وبا پشت کارد موم های سیاه دور آن را می تراشید و آن را ذخیره یا به شرکت تعاونی خودتان تحویل می دهید تا بعد از آن هم وزنش به شما موم آج شده بدهند .اگر نمی خواهید موم را تصفیه کنید اشکالی ندارد زیرا کارگاهی که موم راآج می کند تصفیه کن موم هم دارد
 
روش فوق یک روش ساده که هر زنبوردار می تواند انجام دهد دستگاه هایی در بازار وجود دارد که موم را تصفیه می کند مانند دستگاه پرس کردن است که کار آن به شرح زیر است
همان طور که میدانید زمانی که موم آب شود ذراتی که باعث تغیر رنگ و کلوغ
شدن موم می شود ته نشین می شود و دستگاه پرس مواد را نگه داشته و با شیر مخصوص دستگاه موم های تصفیه شده را جدا می کنیم
آبشخور
در نزدیکی زنبورستان باید آبشخوری باشد که جریان بسیار کمی داشته و در موقعی که وقت کردید تمیز کرده و آب سالم و بهداشتی به زنبور داد در ظرف آن باید مقداری سنگ تمیز یا مقداری شاخه انگور که به اندازه هایی حدوداً5سانتی درست کرده ایم پر می کنیم با زمانی که زنبور می خواهد آب بنوشد غرق نشود
راه تولید خمیر شکر
در اصول زنبور داری نقل شده که عسل را 2بار در سال بگیرند یکی اواخر خرداد و یکی اواخر شهریور .ولی بعضی از زنبور داران به دلایلی عسل اواخر شهریور را برداشت نمی کنند و یکی از دلایل آن ذخیره کردن برای زمستان است و این کار هیچ مشکلی ندارد .بعضی از زنبورداران عسل اواخر شهریور را برداشت میکنند و برای پاییز کندوها جای می گذارند و برای زمستان آن ها ماده ای به نام خمیر شکر تولید میکنند و در 2 الی3 وعده به زنبوران می دهند .هر زنبور دار باید راه تولید خمیر شکر را بدانند
در اینجا به 2روش اشاره میکنیم
1-مخلوطی از 200گرم شیرخشک کم چرب،1کیلوگرم پودر شکر و25/1کیلوگرم عسل را باهم خوب مخلوط می کنیمتا خوب قوام بیاید و بعد از آن در کیسه هایی به وزن700گرم تا5/1کیلوگرم آماده و با ایجاد چند شیار آن هارا در کندو قرار میدهیم
 
2-بامخلوط کردن و قوام آوردن4کیلوپودر شکرو1کیلوعسل نسبتاً داغ می توان خمیر شکر ساخت ولی روش بالا را بیشتر زنبورداران ترجیح می دهند
سیم کشی قاب
در فصل قبل با عملی به نام قاب دهی آشنا شدیم حالا باید روش آماده کردن قاب را بدانیم مرحله اول سیم کشی و مرحله ثانی موم دوزی است
در اینجا باید در هر دو عرض قاب 2 یا 3 سوراخ ریز به طور ردیفی ایجاد کرد .
سیم هارا از سوراخ ها عبور می دهیم البته باید محکم باشند و هر سال آن هارا محکم نماییم
موم دوزی
در اینجا بایدکاسه ای آب همراه با یک میله پهن داراز و یک موم ریز و موم دوز و تخته موم دوزی و ومقداری جدا آب را آماده کنیم بعد از آن کاسه را روی اجاغ گذاشته تا جوش آید سر موم دوز هم در آب جوش و موم ریز هم روی اجاغ گذاشته تا موم آب شود میتوان از کاسه آب استفاده نکرد چون موم ریز دارای مخزن آب دارد تا با بخار آب موم ذوب شود برای همین سر موم دوز را هم اگر در مخزن آب موم ریز بگذاریم اشکالی ندارد تخته موم دوز را آماده مقداری آب روی آن می ریزیم و در آن هنگام ورق مومی روی آن پهن کرده و قابی سیم کشی شده را روی موم گذاشته و مقداری فشار می دهیم که مقداری موم کناره قاب بزند بیرون و بعد موم دوز را برداشته و روی سیم جایی که سیم بین دوآج موم دوز باشد قرار می دهیم و مقداری فشار می دهیم و از اول سیم تا آخر سیم سر موم دوز را قِل میدهیم تا موم دوخته شود بعد مقداری موم که از کناره طول بالایی قاب زده بود بیرون را باید به این کناره بچسبانیم به طوری که امتداد ورق موم از وسط پهنای قاب باشد و حتماً باید امتداد داشته باشد تا کل کناره پهنای قاب و با انگشت شصت موم را محکم به ضلع قاب می فشاریم و با میله که روی اجاغ داغ شده روی موم های فشاداده شده به آرامی می کشیم تا با ذوب شدن موم و سرد شدن به قاب بچسبد و این را یاد آور باشید که کناره ای از موم فشار داده شده را باید با میله ذوب کرد و طرفی که ورق موم امتداد نداشته با موم ریز ،موم ذوب شده در جایی که موم به قاب چسبیده میریزیم تا محکم شود ولی اگر از موم ریز استفاده نشد اشکال ندارید.

ثبت دوره های آموزشی کشاورزی