پرورش زنبور عسل

    مقاله پرورش زنبور عسل

    امروزه پرورش زنبور عسل بعنوان یکی از رشته فعالیتهای پردرآمد کشاورزی که موفقیت در دیگر رشته های کشاورزی بدون آن میسر نیست شناخته شده است.اهمیت زنبور عسل بر تولید ترکیب عسل میباشد ، که از آن استفده های فراوان در صنعت دارویی آرایش و بهداشتی و غذایی میشود علاوه آن زنبور عسل به عنوان یک گرده افشان در تکثیر و لقاح گیاهان باغی و زراعی نقش مهمی را ایفا میکند. بعه عبارت دیگر گرده افشانی 47 درصد از محصولات کشاورزی وابسته به زنبور ععسل است.مرکز توسعه آموزشهای مجازی پارس جهت اشنایی علاقه مندان با پرورش زنبور عسل مقاله زیر را تدوین نموده است.

    موجودات داخل کندو
    ملکه
    در هر کلنی زنبور ، ملکه مادر تمام کلنی است . در هر کندو یک ملکه وجود دارد رژیم اصلی غذایی ملکه ژله رویال (شیر زنبور عسل ) است که ممکن اصل ملکه به خاطر این رژیم غذایی عمرش از 7 تا 10 سال باشد ولی زنبوران دیگر این طور نیست. . حرکت ملکه در حالت عادی ملایم است ولی در مواقع احتیاج می تواند با سرعت حرکت کند. ملکه ای که جفتگیری کرده و در حالت تخم گذاری است روی شانه هایی قرار دارد که جوانترین نوزادان در آن زندگی می کنند. ملکه در این حالت، اغلب بوسیله عده ای محافظ احاطه شده است. سر محافظین اغلب به طرف ملکه می باشد. محافظان در این حالت، با شاخک های خود ملکه را آرایش می کنند و با دهان خود او را می لیسند یا غذا می دهند؛ بعلاوه مدفوعات وی را بیرون می برند

    زنبور کارگر
    کارگران کوچکترین زنبورها در کندو می باشند .زنبوران کارگر اکثر جمعیت کندو اند .حدود 50تا 60 هزارزنبور کارگر در یک کندو ممکن است وجود داشته باشد . کارگران مسئول کار های کندو هستند و این زنبوران نیش دارندو به انسان هم نیش می زنند .زنبوران کارگر تا بیست روز اول تولدشان در کندو به وظایفی مثل 1- پرستاری از نوزادان 2- موم سازی و تولید عسل از شهد هایی که دیگر زنبوران به کندو اورده اند .بعد از بیست روز به چرا در علف زار ها مشغول و شهد گیاهان و گرده را جمع آوری و به کندو می آورد و یا به نگهبانی از کندو می پردازد . علاوه برآن با بال زدن هوای داخل کندو را خنک نگاه می دارند، آنها محافظان کندو نیز هستند.

    زنبور نر
    قوی ترین موجودات یک کندو زنبورهای نر هستند که خوشبختانه نیش ندارند.زنبوران نر به تعداد 400 تا 500 عدد در زمان بهار اند و در هیچ زمان دیگرپیدا نمی شوند . چون کار اصلی انها جفت گیری ملکه و کار اصلی دیگر آنها بخور وبخواب است. آنها وظیفه جمع آوری غذا یا شهد گلها را ندارند و تنها مسئولیت تولید مثل در کندو بعهده آنها می باشد. نکته جالب آنکه اگر تحت شرایطی در کندو غذا کاهش بیابد زنبورهای نر از کندو اخراج می شوند! این زنبورها دارای چشم و شاخک هایی بزرگتر از دیگران می باشند تا راحتتر بتوانند زنبورهای ملکه را پیدا کنند.

    مراحل رشد و نمو زنبوران عسل
    ملکه تخمهای خود را در ته سلولهای شان و عمود بر محور شان با مواد چسبنده ای که ترشح می کند می چسباند. پس از گذشت سه روز تخم ها باز شده و از آن ها لاروهای کوچک سفید رنگی خارج گردیده و بلافاصله توسط مواد غذایی که کارگران تهیه می کنند احاطه می گردند.لاروها در ته سلولها چمبره زده و به تغذیه و رشد خود ادامه می دهند.لاروها وقتی به حداکثر رشد رسیدند به دور خود پیله تنیده و کارگران سر این نوع سلولها را با موم می پوشانند.
    در داخل سلولهای سر پوشیده لاروها به شفیره تبدیل شده و پس از پایان دوران شفیرگی، حشرات کامل پیله و سرپوش سلولهای مومی را پاره کرده و از آن خارج می شوند.
    تغییرات دوران دگردیسی (مراحل مختلف رشد و نمو از تخم تا حشره کامل) به تدریج و طی دوعمل از بین رفتن بعضی از خصوصیات لاروی و بوجود آمدن اعضا و ضمائم حشرات کامل در دوران شفیرگی صورت می گیرد. مراحل رشد و نمو زنبوران کارگر، نر و ملکه با هم شبیه بوده اما از نظر طول هر دوره با هم فرق دارند.
    طول دوران رشد زنبور کارگر، نر و ملکه با هم مقایسه شده اند.
    وسایل کار زنبور داری
    1 – کلاه توری
    2 - دستکش (چرمی ،کتانی و . . . )
    3 – دودی
    4 – چنگال
    5 – قاشق پیوند
    6 – استراکتور
    7 – فرم چوبی
    8 – سطل های عسل
    9 – فاب پیوندی ( برای تکثیر ملکه)
    10 – اهرم (برای جا به جا کردن قابها یی که در کندو به هم چسبیه اند و . . .)
    11 – صافی دوبل ( برای جدا کردن ذرات معلق در عسل بعد از استراکتور کردن)
    12 – قاب پرورش ملکه ( برای تکثیر مصنوعی ملکه)
    13 – کاردک
    14 – همزن عسل
    15 – قفسه ملکه ( برای حمل ملکه از جایی به جای دیگر و جلو گیری از صدمه دیدن ملکه)
    16 – برس نرم ( برای جدا کردن و یا راندن زنبور ها از روی قاب )*
    17 – دستگاه بسته بندی عسل
    18 – انکوباتور
    19 – ظرف غذا خوری( برای تغذیه زنبور عسل )*
    20 – ظروف نگهداری عسل*
    21 – قفسه بزرگ ملکه
    22 – ترازو ( برای وزن کردن کندو ها و یا عسل برداشتی)
    23 – قرقره سیم گالوانیزه ( برای سیم کشی قابها که به هنگام استراکتور کردن موم از قاب جدا نگردد.)*
    24 – بر چسب یا رنگ ملکه
    25 – پنجره ملکه ( به هنگام طبق دادن به کندو بین طبق و کندو قرار می گیرد و مانع وارد شدن ملکه به طبق می گردد)
    26 – تخته موم دوز ( تکیه گاهی برای موم به هنگام موم دوزی)
    27 – دستگاه گرفتن ملکه
    28 – جعبه بزرگ یا کندوی خالی ( برای حمل قابهای عسل و . . )*
    29 – موم دوز ( وسیله ای برای موم دوزی)*
    30 – دستگاه تلقیح ملکه
    31 – موم بر
    بدیهی است که برای یک زنبور دار هر چه ابزار و امکانات بیشتری در دست رس باشد در کار خود موفق تر خواهد بود اما همه وسایلی که در بالا ذکر گردید .
    فصل پرورش زنبور عسل
    زنبور داری به 3 فصل بهار ، تابستان و زمستان تقسیم می شود .
    فصل و اول فصل بهار از اول اسفند ما شروع می شود و وظیفه زنبور دار این است که ابتدا از با یه بازدید سطحی از سلامت کندو ها و وجود ملکه اطمینان کسب نموده و هفته ای 3 مرتبه به کندو ها شربت 1 به 1 داده تا به اوایل فروردین می رسید در این زمان جمعیت زیاد شده و وظیفه ما این است که به طور متوسط هر 8 روز یک مرتبه از هر کندو بازدید نموده تا از اردو زدن کندو جلو گیری نماییم و قاب های سیاه و کهنه را از کندو خارج و برگ موم تازه به کندو می دهیم .اگر کندو با جمعیت بیش از 10 قاب مشاهده کردیم به کندو طبق می دهیم . این فصل پر کار ترین فص زنبور داری می باشد و تا اول خرداد به طول می انجام .

    فصل دوم فصل تابستان می باشد که فصل برداشت عسل و کوچ و مراقبت از کندو ها و فصل اوج سم پاشی ها می باشد . این فصل تا اواخر شهریور به طول می انجامد .
    فصل سوم : که از اول مهر آغاز می شود و وضیفه ما دادن شربت 1 به 1 ( یک کیلو شکر با یک کیلو آب) به کندو ها تا برای زمستان گذرانی کندو مشکل پیدا نکند .به طور معمول یه زنبور دار به هر کندو در سال 12 کیلو شکر که معادل 24 کیلو شربت یک به یک می باشد می دهد . از این 12 کیلو شهر 7 کیلو در بهار و 5 کیلو در زمستان می باشد . محافظت در برابر زنبور قرمز و سار ها و دیگر موجودات مزاحم بوده و دریکی دیگر از وظایف ما گذاشتن یه پارچه کتانی روی قابها برای گرم نگه داشتن کندو می باشد .تهیه خمیر شیرین برای جبران کمبود گرده گل هم در این فصل انجام می شود . همه این کارها تا اواسط آبان پایان یافته و زنبور دار در کندو را محکم می بندد و تا آغاز اسفند ماه به هیچ عنوان نباید درب کندو را باز نماید .

    کندو را بایستی در فاصله بین اواخر زمستان تا اوایل بهار یعنی اسفند تا فروردین خریداری کرد چون در این زمان کندو زمستان را پشت سر گذاشته و جمعیت موجود جمعیت اصلی شما می باشد.
    باید توجه داشت که نبایستی هیچ گاه کندو را در پاییز خریداری کرد چون در این هنگام جمعیت ما یک جمعیت کاذب است و در زمستان تعدادی از این تعداد تلف می شوند.
    مواردی را که باید مد نظر قرار داد اول از همه سلامت ملکه است ملکه بایستی سرحال و سرزنده و فعالیت آن هم در حد مطلوب باشد به طرز راه رفتن ملکه توجه کنید چون در صورتی که ملکه به خوبی نتواند راه برود قادر نخواهد بود به طور کامل روی کادر راه رفته و تخم ریزی کند.
    مورد دوم تخم ریزی ملکه است که در این هنگام بایستی فعالیت خود را شروع کرده و تخم ریزی آن مرتب باشد چون تخم ریزی نا مرتب نشانه پیری یا بیماری ملکه است.
    مورد بعدی جمعیت کندو است که بایستی در حد هشت کادر جمعیت داشته باشد یعنی زنبورها پشت و روی هشت کادر را پوشانیده باشند.
    برای شروع بایستی از سه کندو شروع کرد البته می توان با تعداد بیشتری نیز شروع کرد ولی این تعداد تا فراگیری تمام فوت فنهای کار می تواند به خوبی به شما کمک کند.
    هیچ گاه از این تعداد کمتر شروع نکنید چون در صورتی که کندویی به کمک نیاز داشته باشد بتوان از دیگر کندوها برای تقویت آن استفاده کرد و در صورتی که از این تعداد کمتر باشند در هنگام ضعف یکی از کندوها از دست شما کاری برنمی آید و نتیجتا شما از این کار دلسرد می شوید.
    پرورش ملکه
    در یک کلنی زنبور عسل، پرورش ملکه ممکن است به یکی از علل زیر صورت گیرد:
    • نشاندن ملکه جدید به جای ملکه ای که به علت نا معلوم معدوم شده است
    • تعویض ملکه ای که پیر شده ولی هنوز مایل است فعالیت داشته باشد
    • برای ازدیاد کلنی یا بچه بیرون کردن
    در هر یک از حالات فوق، کارگزاران موقعی اقدام به ساختن خانه ملکه و پرورش آن می کنند که ماده بخصوص جلوگیری کننده به آنها نرسد.

    جفتگیری
    ملکه باکره وقتی که تقریبا ۵ -۳ روزه است، قبل از پروازهای مخصوص جفتگیری پروازهای اکتشافی در اطراف کندو می‌نماید. جفتگیری معمولا در گرمترین اوقات روز صورت می‌گیرد. گاهی ملکه بعد از چند دقیقه جفتگیری کرده به کندو برمی‌گردد. مشاهده جفتگیری که مطمئنا در آسمان انجام می‌گیرد خیلی کم صورت گرفته است. زنبورهای نر در آسمان به سرعت در اطراف ملکه پرواز می‌کنند و هر یک کوشش دارند که خود را به او برسانند. این پرواز دسته جمعی مدتی بطور زیگزاگ ادامه دارد. زنبور نری که موفق به جفتگیری می‌شود آلت تناسلی و قسمتی از اعضای مربوط را از دست داده و می‌میرد. در مدت کوتاهی که عمل جفتگیری انجام می‌گیرد، اسپرم نر به واژن ملکه وارد می‌شود. برای جلوگیری از خروج و ریزش اسپرم از واژن ، حشره نر بلافاصله دهانه خروجی واژن را با ماده ژلاتینی مخصوص مسدود می‌کند. اسپرماتوزوئیدها سپس به سمت کیسه اسپرم شناور و در آن متمرکز می‌شوند. در کیسه اسپرم ، اسپرماتوزوئیدها بطور منظم ، پهلوی هم و تقریبا بدون حرکت قرار می‌گیرند. ملکه معمولا قبل از اینکه شروع به تخم گذاری کند، چندین بار جفتگیری کرده به اندازه کافی برای آینده خود اسپرم ذخیره می‌کند.
    تخمگذاری
    کمی بعد از اینکه ملکه جفتگیری کرد، توجه کارگران نسبت به ملکه بیشتر می شود. درهر جا که ملکه قرار گیرد حلقه‌ای از کارگران که اعضای آن مرتب تغییر می‌کند، تشکیل می‌گردد. زنبورهای کارگر جوان اقدام به تغذیه ملکه می‌کنند و بدن او را بوسیله شاخکهای خود لمس نموده با دهان می‌لیسند تا مواد مترشحه ملکه را دریافت کرده بین سایر زنبورها تقسیم کنند. ملکه هنگام تخمگذاری در روی شانه‌ها ، روی قاعده مشخصی حرکت می‌کند. ابتدا سر خود را وارد تک تک سلولها نموده آنها را آزمایش می‌کند و سپس تخمی در آن قرار می‌دهد. برای این منظور ، شکم خود را خم کرده انتهای آن را داخل سلول می‌کند.
    تغذیه زنبور عسل
    روش های غذا دادن به زنبور:
    به طور معمول در سه موقع زنبور را تغذیه می نماییم :
    1 –از مهمترین موارد تغذیه در اواخر تابستان یا اوایل پاییز که هنوز هوا سرد نشده که مقدار شهد در طبیعت کم یا متوقف می گرد در صورتی که غذا کافی در کندو ها ذخیره نشده باشد بایستی آنها را تغذیه نمود . تا در زمستان ذخیره عسل داشته باشند .
    اگر هوا سرد شود . نباید آنها را تغذیه(شربت) نمود چون زنبور نمی تواند آن را مصرف کند و شما باید قاب عسل به کندو داده شود .

    2 – بعضی اوقات کندوهائی که غذایشان را در زمستان مصرف کرده اند باید در اوایل بهار قبل از وجود شهد در طبیعیت تغذیه نمود.

    3 – در تابستان زمانی که در طبیعت شهد وجود ندارد و شما امکان کوچ دادن هم ندارید .

    محیط زنبورستان
    مهمترین و اساسی ترین بخش زنبور داری محیط مناسب ( در اکثر اوقات سال گل فراوان وجود داشته باشد) برای زنبور داری می باشد . گیاهانی چون درختان میوه شکوفه دار بهاره (، سیب ، گلابی ، مرکبات ، زردالو، آلوچه و گیلاس) پنبه ،آفتاب گردان ، یونجه ، شبدر ، اسپرس ، بیدمشک ، گوَ ن ، آویشن ، خردل ، زعفران ، نخود ، لوبیا ، نعنا ، اقاقیا ، کاج ، گیاهان زینتی و طیف بسیار وسیعی از دیگر گیاهان زراعی ، باغی ، جنگلی ، گیاه هان دارویی خور روی کو ها و تپه ها و مرتعی منابع شهد و گرده برای زنبور عسل محسوب می شوند. در این شرایط بهترین راندمان تولید را از زنبورستان خود خواهید داشت .

ثبت نام دوره آموزشی زنبورداری